FrapressΠοια είναι τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο;
Στη Νότια Κορέα και στη Φινλανδία, σκοπός δεν είναι να βρεις το «σωστό» σχολείο.
50 χρόνια πριν, και η Νότια Κορέα και η Φινλανδία είχαν απαίσια εκπαιδευτικά συστήματα. Η Φινλανδία κινδύνευε να γίνει το οικονομικό θετό παιδί της Ευρώπης. Η Νότια Κορέα καταστράφηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.
Και ακόμα εδώ και παραπάνω από 50 χρόνια, και η Νότια Κορέα και η Φινλανδία έχουν αλλάξει τα σχολεία τους – και οι δύο χώρες επαινούνται διεθνώς για τα εξαιρετικά υψηλά εκπαιδευτικά αποτελέσματά τους. Τι μπορούν να μάθουν οι άλλες χώρες από αυτά τα δύο διαμετρικά αντίθετα επιτυχημένα εκπαιδευτικά μοντέλα;
Το Κορεάτικο μοντέλο: τόλμη και σκληρή, σκληρή, σκληρή δουλειά
«Για χιλιετίες, σε μερικά μέρη της Ασίας, ο μόνος τρόπος για να σκαρφαλώσεις την κοινωνικοοικονομική σκάλα και να βρεις μια ασφαλή δουλειά ήταν να περάσεις από εξετάσεις – στις οποίες ο επιτηρητής ήταν αντιπρόσωπος του αυτοκράτορα», λέει ο Marc Tucker, πρόεδρος και CEO του Εθνικού Κέντρου Εκπαίδευσης και Οικονομίας.
Αυτές οι εξετάσεις απαιτούσαν ενδελεχή γνώση και το να τις περάσεις ήταν μια εξουθενωτική ιεροτελεστία. Σήμερα, πολλές από τις Κομφουκιανικές χώρες ακόμα σέβονται το είδος του εκπαιδευτικού κατορθώματος που προάγει η κουλτούρα των εξετάσεων.
Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες, η Νότια Κορέα ξεχωρίζει ως η πιο ακραία και, εύλογα, ως η πιο επιτυχημένη. Οι Κορεάτες έχουν καταφέρει ένα αξιόλογο επίτευγμα: ο αναλφαβητισμός της χώρας είναι 0%. Αλλά η επιτυχία έρχεται με κόστος. Οι μαθητές τίθενται κάτω από τεράστια, αβάσταχτη πίεση για την απόδοσή τους. Δεν τίθεται θέμα ταλέντου – επειδή η κουλτούρα πιστεύει ότι η σκληρή δουλειά και η εργατικότητα είναι πάνω απ’ όλα, δεν υπάρχει δικαιολογία για αποτυχία. Τα παιδιά διαβάζουν ένα ολόκληρο χρόνο και στο σχολείο και με ιδιωτικούς δασκάλους. Αν διαβάσεις αρκετά σκληρά, μπορείς να γίνεις αρκετά έξυπνος.
«Οι Κορεάτες βασικά πιστεύουν ότι πρέπει να περάσω από αυτή την πραγματικά σκληρή περίοδο για να αποκτήσω ένα επιτυχημένο μέλλον», λέει ο Andreas Schleicher, διευθυντής εκπαίδευσης και δυνατοτήτων στην PISA και ειδικός σύμβουλος στην πολιτική εκπαίδευσης στο OECD.
«Είναι ερώτημα της βραχυχρόνιας δυστυχίας και της μακροχρόνιας ευτυχίας». Δεν είναι απλά οι γονείς που πιέζουν τα παιδιά τους. Διότι αυτή η κουλτούρα γιορτάζει παραδοσιακά τη συμμόρφωση και την τάξη, η πίεση από άλλους μαθητές μπορεί να αυξήσει τις προσδοκίες απόδοσης.
«Αυτή η συμπεριφορά της κοινωνίας εκφράζεται ακόμα και στην εκπαίδευση της πρώιμης παιδικής ηλικίας», αναφέρει ο Joe Tobin, καθηγητής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο της Georgia με ειδίκευση στη συγκριτική διεθνή έρευνα. Στην Κορέα, όπως και σε άλλες Ασιατικές χώρες, το μέγεθος της τάξης είναι τεράστιο – το οποίο θα ήταν εξαιρετικά απωθητικό για έναν Αμερικανό γονέα. Αλλά στην Κορέα, ο στόχος είναι ο δάσκαλος να ηγείται στην τάξη σαν να είναι κοινωνία, ώστε να αναπτύσσονται συναδελφικές σχέσεις. Στα αμερικάνικα προνήπια, το επίκεντρο των καθηγητών είναι να αναπτύξουν ατομικές σχέσεις με τους μαθητές και να επεμβαίνουν στις συναδελφικές σχέσεις.
«Νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν καλύτεροι και χειρότεροι τρόποι να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας», αναφέρει η Amanda Ripley, συγγραφέας του βιβλίου The Smartest Kids in the World: And How They Got That Way. «Συγχρόνως, αν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα σε μια μέτρια αμερικανική εκπαίδευση και σε μια μέτρια Κορεάτικη εκπαίδευση για το παιδί μου, θα επέλεγα, πολύ απρόθυμα, το Κορεάτικο μοντέλο. Στην πραγματικότητα, στο σύγχρονο κόσμο το παιδί θα πρέπει να μάθει πώς να μαθαίνει, πώς να δουλεύει σκληρά και πώς να επιμένει μετά την αποτυχία. Το Κορεάτικο μοντέλο το διδάσκει αυτό».
Το Φινλανδικό μοντέλο: εξωσχολική επιλογή, φυσικό κίνητρο.
Στη Φινλανδία, από την άλλη μεριά, οι μαθητές διδάσκονται τα οφέλη και της αυστηρότητας και της ευελιξίας. Το μοντέλο της Φινλανδίας, λένε οι εκπαιδευτικοί, είναι μια ουτοπία.
«Στη Φινλανδία το σχολείο είναι το κέντρο της κοινωνίας», σημειώνει ο Schleicher. Το σχολείο δεν παρέχει μόνο εκπαιδευτικές υπηρεσίες, αλλά και κοινωνικές υπηρεσίες. Η εκπαίδευση στοχεύει στο να δημιουργεί ταυτότητα.
Η Φινλανδική κουλτούρα εκτιμά το φυσικό κίνητρο και το κυνήγι του προσωπικού ενδιαφέροντος. Έχει λίγες ώρες σχολείου με πολλές ώρες εξωσχολικών δραστηριοτήτων, που στηρίζει το σχολείο, καθώς οι Φινλανδοί πιστεύουν ότι η σημαντική εκπαίδευση συμβαίνει έξω από τη σχολική αίθουσα. (Μια εξαίρεση; Τα αθλήματα, που δε χορηγούνται από τα σχολεία, αλλά από την πόλη).
Το 1/3 των μαθημάτων που διδάσκονται οι μαθητές στο λύκειο είναι επιλογής και μπορούν, ακόμα, να διαλέξουν ποιες εξετάσεις θα δώσουν για να γραφτούν στο κολέγιο. Είναι μια κουλτούρα χαμηλής πίεσης και εκτιμά την ευρεία ποικιλία των πολύπλευρων εμπειριών.
«Ωστόσο αυτό δεν την εξαιρεί από την ακαδημαϊκή αυστηρότητα, προερχόμενη από την ιστορία της χώρας που είχε παγιδευτεί ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις», αναφέρει ο Pasi Sahlberg, Φινλανδός εκπαιδευτής και συγγραφέας του βιβλίου Finnish Lessons: What the World Can Learn From Educational Change in Finland.
«Το κλειδί γι’ αυτό είναι η εκπαίδευση. Οι Φινλανδοί δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα έξω από τη Φινλανδία», αναφέρει ο Sahlberg. «Αυτό οδηγεί τους ανθρώπους πιο σοβαρά στην εκπαίδευση. Για παράδειγμα, κανείς δε μιλάει αυτή την αστεία γλώσσα που μιλάμε εμείς. Η Φινλανδία είναι δίγλωσση, και κάθε μαθητής μαθαίνει και Φινλανδικά και Σουηδικά. Και κάθε Φινλανδός που θέλει να είναι επιτυχημένος πρέπει να είναι εξαιρετικός σε τουλάχιστον άλλη μία γλώσσα, συχνά στα Αγγλικά, αλλά τυπικά μπορεί να μάθει Γερμανικά, Γαλλικά, Ρώσικα και πολλές άλλες. Ακόμα και τα μικρότερα παιδιά καταλαβαίνουν ότι κανείς άλλος δε μιλάει Φινλανδικά και αν θέλουν να κάνουν κάτι άλλο στη ζωή τους, θα πρέπει να μάθουν ξένες γλώσσες».
Οι Φινλανδοί έχουν κάτι κοινό με τους ΝοτιοΚορεάτες: ένα βαθύ σεβασμό για τους δασκάλους και τα ακαδημαϊκά κατορθώματά τους. Στη Φινλανδία, μόνο 1 στις 10 αιτήσεις για διδασκαλία στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα γίνεται δεκτή. Μετά από ένα μαζικό κλείσιμο του 80% των κολεγίων παιδαγωγικής το 1970, μόνο τα καλύτερα πανεπιστημιακά προγράμματα απέμειναν, υψώνοντας το status των εκπαιδευτικών στη χώρα. Οι δάσκαλοι στη Φινλανδία διδάσκουν 600 ώρες την ημέρα, ξοδεύοντας τον υπόλοιπο χρόνο τους για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Στην Αμερική, οι δάσκαλοι είναι στην τάξη 1100 ώρες το χρόνο, με λίγο χρόνο για εποικοδομητική κριτική.
Πώς μπορούν οι Αμερικάνοι να αλλάξουν την κουλτούρα της Παιδείας
Όπως σημείωσε ο ομιλητής Sir Ken Robinson στην ΤΕD το 2013, όταν αναφερόμαστε στις τωρινές Αμερικανικές εκπαιδευτικές συμφορές «η κρίση των παιδιών που εγκαταλείπουν το σχολείο είναι η κορυφή του παγόβουνου. Αυτό που δε μετράει είναι ότι όλα τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο και το βρίσκουν απωθητικό, δεν το απολαμβάνουν και δεν κερδίζουν κάποιο αληθινό όφελος από αυτό». Αλλά δε χρειάζεται να γίνει έτσι.
Η Amanda Ripley αναφέρει ότι «η κουλτούρα είναι ένα πράγμα που αλλάζει. Είναι περισσότερο προσαρμόσιμη απ’ όσο πιστεύουμε. Η κουλτούρα είναι κάτι σαν τον αέρα που περιλαμβάνει πολλά πράγματα μέσα, κάποια από τα οποία είναι ενεργά και κάποια όχι. Δεδομένης μια οικονομικής επιτακτικής ανάγκης ή αλλαγής στην ηγεσία ή ενός ατυχήματος στην ιστορία, αυτά τα πράγματα ενεργοποιούνται».
Τα καλά νέα είναι : «Εμείς οι Αμερικανοί έχουμε πολλά πράγματα στην κουλτούρα μας που μπορούν να στηρίξουν ένα πολύ δυνατό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως μια μακρόχρονη ρητορική σχετικά με την ισότητα ευκαιριών και μια δυνατή και νόμιμη αξιοκρατία».
Ένας λόγος που δεν έχουμε προοδεύσει πολύ ακόμα ακαδημαϊκά τα τελευταία 50 χρόνια είναι ότι δεν είναι οικονομικά κρίσιμο για τα παιδιά της Αμερικής να κατέχουν άριστες δυνατότητες λύσης προβλημάτων και κριτικής σκέψης για να επιβιώσουν. Αυτό δεν αληθεύει πλέον. «Υπάρχει μια καθυστέρηση στις κουλτούρες να συγχρονιστούν με τις οικονομικές εξελίξεις, και τώρα βιώνουμε μια τέτοια καθυστέρηση», λέει η Ripley. «Επομένως τα παιδιά μας δε μεγαλώνουν με το είδος των δυνατοτήτων και της τόλμης που χρειάζεται για να τα βγάλουν πέρα στην παγκόσμια οικονομία».
«Είμαστε φυλακισμένοι στις εικόνες και στις εμπειρίες της εκπαίδευσης που είχαμε», αναφέρει ο Tony Wagner, ειδικός στο Κέντρο Εκπαιδευτικών Καινοτομιών του Harvard και συγγραφέας του βιβλίου The Global Achievement Gap. «Θέλουμε για τα παιδιά μας σχολεία που καθρεφτίζουν τη δική μας εμπειρία, ή αυτό που νομίζουμε ότι θέλουμε. Αυτό περιορίζει αυστηρά την ικανότητά μας να σκεφτούμε δημιουργικά για ένα διαφορετικό είδος εκπαίδευσης. Αλλά δεν υπάρχει περίπτωση μια αλλαγή της συναρμολόγησης να γνωρίσει τον 21ο αιώνα. Χρειαζόμαστε μια μεγάλη γενική επισκευή».
Πράγματι. Σήμερα, η Αμερικανική κουλτούρα της επιλογής ρίχνει την ευθύνη στους γονείς για να βρει τα «σωστά» σχολεία για τα παιδιά, αντί να εμπιστεύεται ότι τα σχολεία είναι ικανά να προετοιμάσουν τα παιδιά για την ενηλικίωση. Η εμμονή μας με τα ταλέντα ρίχνει την ευθύνη στο μαθητή – να είναι «έξυπνος» – αντί στην ευθύνη των ενηλίκων να τον διδάξουν.
Αλλά πώς θα μοιάζει η Αμερικανική κουλτούρα της Παιδείας αύριο;
«Στις περισσότερες εκπαιδευτικές κουλτούρες του κόσμου – το σύστημα είναι αυτό που είναι υπεύθυνο για την επιτυχία του μαθητή», λέει ο Schleicher — όχι μόνο ο γονιός, όχι μόνο ο μαθητής, όχι μόνο ο καθηγητής. Η κουλτούρα δημιουργεί το σύστημα.