Ειρήνη ΣαμαράΌταν το ραδιόφωνο μπήκε στη ζωή μας, έγινε σε ανύποπτο χρόνο μέλος και ανελλιπής παρέα σε κάθε σπίτι, παρέα και αμάξι ανά πάσα στιγμή της ημέρας.
Έγινε ο καλύτερος φίλος, η δίοδος ενημέρωσης σε όμορφες και άσχημες στιγμές και η καλύτερη μουσική συντροφιά στα εύκολα και τα δύσκολα. Από τις ρομαντικές αφιερώσεις τραγουδιών, την περιγραφή αθλητικών γεγονότων έως και την καθημερινή ενημέρωση, το ραδιόφωνο σηματοδοτεί σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη της επικοινωνίας και της ψυχαγωγίας εμποτισμένο με μια ισχυρή δόση «παλιομοδίτικης» αθωότητας που κατάφερε όχι απλώς να επιβιώσει αλλά και να εξακολουθεί σε μια τόσο τεχνολογικά εξελιγμένη εποχή να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων.
Ακόμη και μετά την εμφάνιση της τηλεόρασης την δεκαετία του ’50 οπότε και όλοι θεώρησαν πως είχε επέλθει η ημερομηνία λήξης του, το ραδιόφωνο με την μοναδικότητα και την αυθεντικότητα του, συνέχισε χωρίς αμφιβολία να ευδοκιμεί.
Είναι 20 Νοεμβρίου του 1920 όταν ξεκινά να εκπέμπει επίσημα και για πρώτη φορά, ο πρώτος παγκόσμιος ραδιοφωνικός σταθμός, ο K.D.K.A, στο Pittsburgh της Pennsylvania των Ηνωμένων Πολιτειών μετά από έμπνευση του Αμερικάνου Frank Conrad. Ο Conrad, μηχανικός στο επάγγελμα, ασχολούνταν ερασιτεχνικά με τον αθλητισμό και το ραδιόφωνο και με αφορμή την μετάδοση αποτελεσμάτων αθλητικών αγώνων, «έβγαινε στον αέρα» αποκτώντας σιγά σιγά κοινό χωρίς όμως να ανήκει σε κάποιον συγκεκριμένο σταθμό ή επίσημη εκπομπή. Μετά την εφεύρεση της μετάδοσης σημάτων Μορς από τον Μαρκόνι, ο οποίος θεωρείται και ο εφευρέτης του ραδιοφώνου, έμενε να επιτευχθεί και η μετάδοση φωνής και μουσικής, η οποία και ήρθε το 1906 από τον Reginald Fessenden και 14 χρόνια μετά, να λειτουργήσει και επίσημα ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός που ξεκίνησε με την ανάληψη της εκπομπής του Frank Conrad. Μετά την κυκλοφορία ποιοτικού και ταυτόχρονα οικονομικού ραδιοφωνικού δέκτη στην αγορά, οι «πατέρες» του ραδιοφώνου πέτυχαν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα την εδραίωση του και την σταδιακή δημιουργία ενός οργανωμένου δικτύου ραδιοφωνικών σταθμών ενώ μάλιστα, ο K.D.K.A συνεχίζει να εκπέμπει μέχρι και σήμερα.
100 Χρόνια Ραδιοφώνου
Με τον καιρό, το ραδιόφωνο εδραιώθηκε και παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, οι πρώτες προσπάθειες εγκατάστασης ραδιοφωνικών πομπών ξεκινούν το 1923 ενώ ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός ξεκινά να εκπέμπει μετά από ιδιωτική πρωτοβουλία στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Δέκα χρόνια μετά, ιδρύεται ο εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός της χώρας μας με έδρα την Αθήνα σηματοδοτώντας ταυτόχρονα και την ίδρυση νέων ραδιοφωνικών σταθμών που ανανεώνονται μέχρι και σήμερα. Οι Έλληνες φαίνεται να αγαπούν και να επιλέγουν το ραδιόφωνο ήδη από την αρχή της ίδρυσης του καθιστώντας το ως μια κλασική αξία που κρατάει έως και σήμερα. Τα νούμερα το λένε εξάλλου ξεκάθαρα: Σύμφωνα με την Α.Ε.Μ.Α.Ρ, 8 στους 10 δηλώνουν πως ακούν καθημερινά ραδιόφωνο ενώ 3 στους 4 το θεωρούν ως έγκυρο δημοσιογραφικό μέσο και από τα κορυφαία μέσα συντροφιάς κατά την διάρκεια της ημέρας. Όμως, δεν είναι μόνο η Ελλάδα. Πανευρωπαϊκά, ακούμε κατά μέσο όρο 2,5 ώρες ραδιόφωνο την ημέρα ενώ σύμφωνα με την έκθεση Trust In Media της E.B.U, το 60% των ευρωπαίων πολιτών θεωρεί το ραδιόφωνο ως την πιο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης και ειδήσεων σε αντίθεση με την άποψη που φέρουν για άλλα ειδησεογραφικά μέσα, τα οποία κατέρρευσαν στις προτιμήσεις τους τόσο εξαιτίας της παραπληροφόρησης όσο και της τόσο έντονης διασποράς των fake news.
Παρότι πολλοί θα λέγανε πως το ραδιόφωνο θεωρείται ξεπερασμένο για τις νέες γενιές, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει. Σαφώς, το ραδιόφωνο έχει αλλάξει μορφή μπροστά στις απαιτήσεις του νέου κοινού το οποίο και επιζητά την οπτική εμπειρία να συμπορεύεται με την παραδοσιακή ραδιοφωνική εκπομπή ήχου. Αυτές οι απαιτήσεις όμως είναι και εκείνες που ώθησαν το ραδιόφωνο να εξελιχθεί και να καινοτομήσει στη νέα εποχή και να μην χάσει τη αίγλη του αποδεικνύοντας έτσι πως η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι βασικά στοιχεία για την ανθεκτικότητα ασχέτως των συνθηκών ή των εποχών. Μεγαλύτερη συνδεσιμότητα, ελεγχόμενες και προηγμένες τεχνολογικά συσκευές παραγωγής και εκπομπής ήχου και φωνής συν την διεύρυνση της χρήσης πλατφορμων για συμμετοχή και παραγωγή ήχου είναι μερικά στοιχεία που όχι απλώς διευκόλυναν αλλά και προώθησαν την σύνδεση του κοινού με έναν νέο και συναρπαστικό τρόπο. Φυσικά, αν και στην εποχή του streaming, των downloads, του Youtube και του Spotify δεν γίνεται να υπάρχει μεγάλη ικανοποίηση, το 80% των νέων Ευρωπαίων εξακολουθεί να επιλέγει το ραδιόφωνο.
100 Χρόνια Ραδιοφώνου
Προφανώς, το ραδιόφωνο εξακολουθεί να αντιστέκεται στη απειλή και να αποφεύγει την εξαφάνιση ενώ φαίνεται πως όσο συνεχίζει να προσαρμόζεται και να εξελίσσεται, είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν θα χρειάζεται να ανησυχεί για εκείνη.
Αν μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, τότε η μαγεία το ραδιοφώνου έγκειται στο ότι λέξεις που εκφωνούνται ανά λίγα λεπτά ισοδυναμούν με χίλιες εικόνες. Πλάθει, καλλιεργεί και προκαλεί τον ακροατή να δημιουργήσει με την δική του διανοητική ικανότητα τις δικές του εικόνες διεγείροντας μυαλό και αισθήσεις. Δεν παραχωρεί απλόχερα εικόνες στον ακροατή όμως, δεν απαιτεί και ιδιαίτερο κόπο παρά μόνο την δύναμη της φαντασίας και την απελευθέρωση των αισθήσεων που την συνοδεύουν. Το ραδιόφωνο αποτελεί μια τέχνη, την ιδιότυπη τέχνη της δημιουργίας εικόνων μέσω του ήχου, της φωνής και της μουσικής. Έχει την μοναδική ικανότητα να εξάπτει τη φαντασία, να ενημερώνει και να οξύνει την αντίληψη του ακροατή ταυτόχρονα φέροντας διάφορους ρόλους είτε εκείνον της πρωινής «καλημέρας», της παρέας στο δρόμο για τη δουλειά, τη σχολή ή το γραφείο, της σύνδεσης με την κοινωνική πραγματικότητα, της «αποσυμπίεσης» μετά από μια δύσκολη μέρα σαν ένας καλός, πιστός και γεμάτος ζεστασιά φίλος.
Φέτος, συμπληρώνονται επίσημα 100 χρόνια από τον πρώτο χαιρετισμό του ραδιοφώνου υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα την αξία και την δύναμη της φαντασίας ιδίως στην σημερινή εποχή, κάτι που ίσως και τελικά να είναι και το μυστικό που θα το διατηρήσει εξίσου ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού και για τα επόμενα χρόνια.