Φένια ΤσιαλούκηΈνα κινηματογραφικό αφιέρωμα στις ταινίες της Λατινικής Αμερικής για όσους θέλουν να διευρύνουν τους σινεφίλ ορίζοντές τους
Ο κινηματογράφος και τα είδη που προκύπτουν μέσα σε αυτόν καθορίζονται από πολλούς παράγοντες ένας εκ των οποίων είναι και ο γεωγραφικός. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναφερθούμε σε ταινίες που προσδιορίζονται θεματικά από τη γεωγραφία τους και συγκεκριμένα, θα εξερευνήσουμε πως έχει ανθήσει η συγκεκριμένη τέχνη στην Λατινική Αμερική βιωματικά.
Οι πρώτες κινούμενες εικόνες μέσα από την επανάσταση των αδερφών Lumiere δεν άργησαν να φθάσουν στην ήπειρο της Λατινικής Αμερικής. Έκτοτε, η παραγωγή υπήρξε μαζική και οι βασικές χώρες στις οποίες ουσιαστικά γεννήθηκε αυτό που θα αποκαλούσε κανείς «ο κινηματογράφος της Λατινικής Αμερικής» είναι η Βραζιλία, το Μεξικό και η Αργεντινή.
Είναι μία ήπειρος που έχει υποφέρει πολλά και οι περισσότεροι δημιουργοί προσπαθούν να μιλήσουν για καθημερινά προβλήματα μέσα από το έργο τους. H ιστορία σημάδεψε την τέχνη της και άφησε το στίγμα της με τρόπο διαπεραστικό.
Ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της καλλιτεχνικής δημιουργίας που προέκυψε με τρόπο βιωματικό και μέσα από τις εμπειρίες ξεκινάει από τη Χιλή. Συγκεκριμένα, επιλέξαμε να αναφερθούμε σε ταινίες εμπνευσμένες από αληθινά γεγονότα.
ΧΙΛΗ
Νo (2012)
Ταινία που «σάρωσε» σε διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο και κατάφερε να προσφέρει στο κοινό μία εκ των έσω οπτική για το πώς κατόρθωσε ο λαός της Χιλής να ανατρέψει τη δυσβάσταχτη δικτατορία του Πινοσέτ μέσα από τη διαφημιστική καμπάνια του «ΌΧΙ».
Σε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Gael Garcia Bernal που αποτελεί ίσως μία από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες του κινηματογράφου της Λατινικής Αμερικής έχοντας την ικανότητα να ελίσσεται στο ρεπερτόριο του. Ο Garcia Bernal υποδύεται το διαφημιστή που αναλαμβάνει την καμπάνια του «ΌΧΙ».
Το 1988 το δικτατορικό καθεστώς της Χιλής με επικεφαλής τον Αουγούστο Πινοσέτ δέχεται πιέσεις από το διεθνή χώρο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στη χώρα θέτοντας το καίριο ερώτημα του αν θα συνεχιστεί να έχει την εξουσία. Οι αντιφρονούντες παίρνουν την ευκαιρία να οργανώσουν μία καμπάνια ενάντια του χρησιμοποιώντας διαφημιστικά κόλπα που θα χρησιμοποιούσε κανείς για την προώθηση προϊόντων και έτσι επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα και όλοι βροντοφωνάζουν «Chile, la alegria ya viene»(=Χιλή, η ευτυχία έρχεται).
Dance of reality/Danza de la realidad (2013)
Ο Alejandro Jodorovsky είναι ένας από τους πιο ιδιαίτερους εν ζωή δημιουργούς της Χιλής και μέσα από το «χορό της πραγματικότητας» καλεί τους θεατές του να παίξουν μαζί του ένα παιχνίδι που ταλαντεύεται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία.
Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει χαρακτηρίσει την ταινία αυτοβιογραφική και τοποθετώντας το γιο του στον πρωταγωνιστικό ρόλο (Brodis Jodorovsky) μας χαρίζει ίσως μία από τις πιο περίεργες και ταυτόχρονα πιο φαντασμαγορικές ταινίες της Λατινικής Αμερικής.
Η ταινία του δεν κινείται στα ρεαλιστικά μονοπάτια που μας έχει συνηθίσει ο λατινικός κινηματογράφος αλλά είναι περισσότερο σουρεαλιστική, ενσωματώνοντας στοιχεία που έχουν σχέση με τον πολιτισμό, αλλά και τα δεινά του χιλιανού λαού. Ο Jodorovsky μας διηγείται με λίγα λόγια την ιστορία της ζωής του, όπως ξεκίνησε από τη μικρή παραθαλάσσια πόλη Tocopilla.
Machuca (2004)
Πρόκειται για μία ακόμη συγκινητική ιστορία που αντλεί το θέμα της από την πραγματικότητα και πιο συγκεκριμένα, τοποθετούμαστε χρονικά στο 1973 και ενώ η εξουσία βρίσκεται στα χέρια του Σαλβαδόρ Αλιέντε(για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε το σχετικό άρθρο), ένα αυστηρό καθολικό σχολείο ανοίγει τις πόρτες του σε παιδιά κατώτερων κοινωνικών τάξεων στα πλαίσια της εξίσωσης των διαφορών ανάμεσα στο λαό.
Έτσι, γεννιέται μία δυνατή φιλία ανάμεσα σε δύο αγόρια και βιώνουν μαζί τις στιγμές που συγκλόνισαν τη Χιλή μέσα από την ανατροπή του Αλιέντε και την επιβολή της εξουσίας από τον Πινοσέτ. Είναι πραγματικά μία ταινία-διαμάντι και προσεγγίζει με πολύ λεπτό και περίτεχνο τρόπο το πώς επηρεάστηκε ο λαός μέσα από αυτή την αλλαγή. Η σκληρή πραγματικότητα που επηρεάζει και τα 2 παιδιά, τον Pedro Machuca και τον Gonzalo Infante, και κάνει τις ζωές τους να πάρουν ολότελα διαφορετικό μονοπάτι.
ΠΕΡΟΥ
La teta asustada/Το γάλα της θλίψης (2009)
Ένα αφηγηματικό ταξίδι μέσα από αυτοσχέδια τραγούδια σε διάλεκτο που εξιστορούν μία σκληρή ιστορία, αυτή του βιασμού της μητέρας της Φάουστα όταν ήταν έγκυος στην κόρη της. Η Φάουστα δε μπορεί να ξεφύγει από αυτό το οδυνηρό πλήγμα που δέχτηκε η μητέρα της στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και αυτό έχει αντίκτυπο στη ζωή της: θεωρεί ότι έχει κληρονομήσει το βίωμα της μητέρας της μέσα από το γάλα του θηλασμού και αυτό είναι μία αρχαία αντίληψη των γηγενών πληθυσμών του Περού, καθώς οι περιπτώσεις λεηλασίας και βιασμού των γυναικών στα χωριά της χώρας ήταν συχνές.
Η Φάουστα μετά το χαμό της μητέρας της πρέπει να βρει χρήματα προκειμένου να τη θάψει στο χωριό τους και γι’αυτό το λόγο αναγκάζεται να εργαστεί ως υπηρέτρια στο σπίτι μίας ευκατάστατης μουσικού και να αρχίζει να αντιμετωπίζει το φόβο της για τη ζωή. Θα καταφύγει σε ακραία μέτρα προκειμένου να εμποδίσει και το δικό της βιασμό θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία της.
‘Ενα ταξίδι με αφετηρία το φόβο και με στόχο τη χειραφέτηση και την σταδιακή αποδέσμευση αυτής της νεαρής γυναίκας από το παρελθόν που τη στοιχειώνει.
Cοntracorriente (2009)
Mία αντισυμβατική ιστορία αγάπης ανάμεσα σε ένα παντρεμένο ψαρά, τον Miguel, που έχει μεγαλώσει σε μία μικρή και κλειστή κοινότητα σε ένα παραθαλάσσιο μέρος του Περού και σε ένα ζωγράφο, τον Santiago. Ο έρωτας τους αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό μέχρι το θάνατο του ζωγράφου, οπότε και ο ψαράς καλείται να πάρει κάποιες σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της οικογένειας του.
Η ρίψη των νεκρών στη θάλασσα αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της ταινίας και γίνεται αμέσως αντιληπτό πόσο μεγάλη σημασία έχει αυτή η πράξη για τη συγκεκριμένη κοινωνία προκειμένου να επιτευχθεί η κάθαρση της ψυχής.
Ο Miguel έρχεται αντιμέτωπος με μία δύσκολη κατάσταση και πρέπει να αψηφήσει πολλά για να επιτύχει όχι μόνο τη δική του κάθαρση, αλλά και αυτή του εραστή του, ο οποίος μετά τον πνιγμό του στη θάλασσα έχει επιστρέψει σαν φάντασμα στη ζωή του. Μία από τις λίγες ταινίες της Λατινικής Αμερικής που θίγουν τόσο ανοιχτά το θέμα της σεξουαλικότητας και ταυτόχρονα μία βαθιά ρομαντική ταινία που θέτει καίρια ερωτήματα για τη ζωή.
Motorcycle Diaries/Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας (2004)
Βιογραφική ταινία για το ταξίδι του Ernesto Guevara (που έμελλε αργότερα να γίνει ο γνωστός επαναστάτης Che Guevara) μαζί με το φίλο του Alberto Granado στη Λατινική Αμερική. Το ταξίδι αυτό παίρνει φυσικά συμβολικές διαστάσεις γιατί δεν αποτελεί απλά ένα ταξίδι αναψυχής αλλά μία αναζήτηση ταυτότητας και παράλληλα, ένα ταξίδι που είχε καθοριστική επίδραση στην πορεία του νεαρού Ernesto Guevara, ο οποίος φεύγει για πρώτη φορά από την χώρα του Αργεντινή.
Mία αρκετά γνωστή ταινία με πρωταγωνιστή τον Gael Garcia Bernal στον ρόλο του Guevara. Το ταξίδι ωρίμανσης το οποίο έγινε γνωστό μέσα από το ημερολόγιο του ίδιου του Che και περιγράφει το οχτάμηνο ταξίδι του στη Λατινική Αμερική, όπου γνωρίζει μία ήπειρο που υποφέρει από πολλά δεινά και βλέπει κατάματα μία πραγματικότητα την οποία και αποφασίζει μετέπειτα να αλλάξει μέσα από τους αγώνες του για την ελευθερία και τη συμμετοχή του στην Επανάσταση της Κούβας στο πλευρό του Fidel Castro.
KOYBA
Fresa y chocolate(1993)
Μία ιδιαίτερη ιστορία φιλίας ανάμεσα σε ένα μαχόμενο μαρξιστή φοιτητή, τον David και σε ένα ομοφυλόφιλο καλλιτέχνη, τον Diego. Η γνωριμία τους στην αρχή σημαδεύεται από τις διαφορές τους που δείχνουν να τους διχάζουν. Ο David σχεδιάζει να καταδώσει τον Diego καθώς τον θεωρεί ύποπτο επειδή δυσανασχετεί απέναντι στον κομμουνισμό. Σταδιακά, γεννιέται μία αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη. Όταν ο καλλιτέχνης αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Κούβα, η φιλία τους επισφραγίζεται και είναι εμφανές το πόσο οδηγήθηκαν στην ωρίμανση και οι δύο μέσα από αυτή τη σχέση. Μία ιστορία με πολιτικές αποχρώσεις καθώς φανερώνει μία σχέση υπό το πρίσμα του κομμουνισμού και της καχυποψίας στην Κούβα. Υποψήφια για Όσκαρ, αποτελεί ίσως μία από τις γνωστότερες στο ευρύτερο κοινό ταινίες από την Κούβα.
ΚΟΛΟΜΒΙΑ
La vendedora de rosas (1998)
Ένα παραμύθι του “δρόμου” που διαδραματίζεται στην Μπογκοτά με πρωταγωνίστρια την Μόνικα, μία κοπέλα 13 χρονών που πουλάει λουλούδια προκειμένου να ζήσει και που μπλέκει από νωρίς σε ένα κόσμο που κυριαρχούν τα ναρκωτικά και η εγκληματικότητα.
Θυμίζει πολύ το παραμύθι “Το κοριτσάκι με τα σπίρτα” του Άντερσεν. Η Μόνικα πουλάει λουλούδια στις διακοπές των Χριστουγέννων και χρησιμοποιεί τα ναρκωτικά προκειμένου να κατασκευάζει ευτυχισμένες εικόνες οικογενειακής θαλπωρής. Αν και μαθημένη στη ζωή του δρόμου, ονειρεύεται πάντα τη γιαγιά της και διαφοροποιείται από τους υπόλοιπους χαρακτήρες που φαίνονται περισσότερο καταδικασμένοι σε αυτή τη μοίρα.
Αρκετά σκληρή και θλιβερή ταινία, με πολλές εικόνες από ανήλικα παιδιά που είναι αιθερομανείς και όταν δεν μπορούν να εξασφαλίσουν κάποιο καλύτερο ναρκωτικό καταφεύγουν στην οικονομική λύση της κόλλας .Ένα όμορφο ρολόι με κούκλες, δώρο από κάποιον άγνωστο επιφυλάσσει τραγικό τέλος στην ιστορία αυτού του ανήλικου κοριτσιού.
Μaria llena eres de gracia/Κεχαριτωμένη Μαρία(2004)
Συμπαραγωγή Αμερικής και Κολομβίας, η ταινία πραγματεύεται το θέμα της φτώχειας σε συνδυασμό με τη διακίνηση ναρκωτικών στη χώρα της Κολομβίας. Η Μαρία, μία ανήλικη κοπέλα που δουλεύει σε ένα φυτώριο και μαθαίνει ότι έχει μείνει έγκυος αποφασίζει να αναλάβει μία δύσκολη αποστολή προκειμένου να εξασφαλίσει κάποια χρήματα: δέχεται να μεταφέρει στο στομάχι της ναρκωτικά μέχρι της ΗΠΑ και με αυτό τον τρόπο διακινδυνεύει τη ζωή της ίδιας και του παιδιού της.
Μέσα από μία σειρά περιπετειών, το βασικό της ερώτημα είναι αν θα επιστρέψει στην πατρίδα της. Μία ευαίσθητη ιστορία που φανερώνει μία, ακόμη άγνωστη, πτυχή των υποβαθμισμένων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Υπάρχουν άνθρωποι που μεταφέρουν χάπια στο στομάχι τους για να τα περάσουν λαθραία στις ΗΠΑ και είναι διατεθειμένοι να διατρέξουν όλο αυτό το νομικό κίνδυνο σε συνδυασμό με τον κίνδυνο της υγείας τους (αν σπάσει ένα χάπι μέσα στο στομάχι του μεταφορέα, είναι πολύ πιθανό να πεθάνει) για να κερδίσουν κάποια χρήματα.