Σταύρος ΓεννίτσαρηςΜε το μυθιστόρημα του «Αναψηλάφηση» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο ο Βασίλης Γκουρογιάννης αποδομεί τους αντιχουντικούς που εκμεταλλέυτηκαν τα αντιστασιακά παράσημα, τιμά τους αφανείς αγωνιστές και ασκεί σκληρή κριτική στη μεταπολίτευση.
Ο ήρωας του βιβλίου υπήρξε μέλος μίας μάλλον ερασιτεχνικής αντιστασιακής οργάνωσης κατά τη διάρκεια της δικτατορίας που εντοπίστηκε και διαλύθηκε με τη σύλληψη των μελών της από την ασφάλεια.
Μετά το πέρασμα του από την ΕΑΤ-ΕΣΑ και το θρυλικό κτήριο της Μπουμπουλίνας ως συλληφθείς και κατηγορούμενος, διαφεύγει στη Βαρκελώνη, όπου σταδιοδρομεί ως κλασικός φιλόλογος και ομηριστής και εγκαθίσταται για το υπόλοιπο της ζωής του.
Ο αντίκτυπος όσων υπέστη μετά τη σύλληψη του είναι εμφανής στις μνήμες, τα ψυχικά στίγματα, και τις σωματικές κακοποιήσεις που φέρει και είναι αυτά που τον κρατούν μακριά από την χώρα για δεκαετίες. Μετά από 50 χρόνια, ηλικιωμένος πια, επιστρέφει στην Ελλάδα για να αναμετρηθεί με το παρελθόν του και τους λογαριασμούς που άφησε ανοιχτούς εγκαταλείποντας την χώρα ως φυγάς.
Η Ελλάδα που βρίσκει είναι για αυτόν μία χώρα σε πολιτική, οικονομική, κοινωνική και ηθική παρακμή με έναν λαό που χαρακτηρίζεται από συμβιβασμό, ιδιοτέλεια και αμάθεια. Ο συγγραφέας μέσα από τα μάτια του ήρωα, τις περιγραφές και τις αναμνήσεις του εστιάζει στα βασικά ζητήματα που επιχειρεί να αναδείξει.
Οι αναμνήσεις του ήρωα από την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών ζωντανεύουν τις συνθήκες εκείνης της περιόδου και τις μεθόδους που διέρχονταν οι χουντικοί ενάντια στους αντιφρονούντες.
Οι περιγραφές των ψυχολογικών μεθόδων που έχουν ως στόχο την κάμψη του ηθικού, των ξυλοδαρμών, των σεξουαλικών εξευτελισμών και κακοποιήσεων και των βασανιστηρίων κάθε φύσης στην περιβόητη ταράτσα της Μπουμπουλίνας και στο αρχηγείο της ασφάλειας είναι τόσο λεπτομερείς που σε κάποια σημεία γίνονται ανατριχιαστικές.
Στην αφήγηση είναι συχνές οι αναφορές σε εμβληματικά πρόσωπα του αντιδικτατορικού αγώνα, όπως ο Παναγούλης και ο Μουστακλής και οι παραπομπές στους «Ανθρωποφύλακες» του Περικλή Κοροβέση, ενώ ένα από τα βασικά πρόσωπα του μυθιστορήματος είναι ο περιβόητος χουντικός Θεόφιλος Ζήσης, που προφανώς είναι έμμεση αναφορά στους διατελέσαντες διοικητές της ΕΑΤ-ΕΣΑ και αρχιβασανιστές της χούντας Θεόδωρο Θεοφιλογιαννάκο και Νικόλαο Χατζηζήση.
Ο Βασίλης Γκουρογιάννης μέσω του μυθιστορηματικού του ήρωα ασκεί δριμεία κριτική στους εκπροσώπους της γενιάς που ανδρώθηκε αντιστεκόμενη στη χούντα και στη συνέχεια εξαργύρωσαν τα παράσημα του αντιδικτατορικού αγώνα με ποικίλους τρόπους. Άλλοι εξελίχθηκαν σε εξουσιολάγνους πολιτικούς με ελαστικές απόψεις, άλλοι έγιναν μικροκαπιταλιστές ή μεγαλοκαπιταλιστές.
Μέσα από την κριτική σε εκείνους, ο συγγραφέας όντας μέρος αυτής της γενιάς, επιχειρεί μια θαρραλέα αναψηλάφηση μίας ολόκληρης περιόδου της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, της μεταπολίτευσης.
Στηλιτεύει έντονα την ηθική παρακμή και τον αμοραλισμό των ανθρώπων, την πολιτική οσφιοκαμψία των πολιτικών εκπροσώπων της περιόδου, την δυσλειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, την κοινωνική ιδιοτέλεια, αλλά και με έναν οριακά εμμονικό τρόπο την γλωσσική παρακμή που χαρακτηρίζει τους νεοέλληνες.
Στο πλαίσιο αυτής της κριτικής, ο συγγραφέας δεν αποφεύγει την αναπαραγωγή ζητημάτων που μεγεθύνονται και προβάλλονται ιδεοληπτικά από δημοσιολογούντες και «έγκυρους» διαμορφωτές της κοινής γνώμης, όπως τα Εξάρχεια, οι βανδαλισμοί και το πανεπιστημιακό άσυλο.
Το μυθιστόρημα του Βασίλη Γκουρογιάννη έχει μία διττή χρησιμότητα στην παρούσα συγκυρία. Στη σημερινή Ελλάδα, μετά από μία βαθιά δομική κρίση του οικονομικού συστήματος, το πολιτικό προσωπικό της μεταπολίτευσης βγαίνει αλώβητο, αναβαπτισμένο, ενδυναμωμένο και στελεχωμένο με νέο αίμα.
Σε αυτή τη συγκυρία, ένα μυθιστόρημα που ασκεί σκληρή κριτική σε αυτό το πολιτικό προσωπικό από έναν συγγραφέα μέλος αυτής ακριβώς της γενιάς συμβάλλει στην αποφυγή της λήθης.
Αλλά και σε μία περίοδο που οι ακροδεξιές αντιλήψεις παίρνουν κεφάλι σε όλο τον κόσμο, με συνέπεια οι φιλοχουντικές απόψεις να κανονικοποιούνται και η μέριμνα για τα ατομικά δικαιώματα να υποχωρεί, η ανάδειξη των γεγονότων εκείνης της περιόδου είναι σημαντική.