Νίκος Οικονομόπουλος: ελληνική παρουσία στο Magnum!

“Οταν αποφασίζω να πάω κάπου, έχω μια γενική αίσθηση. Γνωρίζω μια χώρα περπατώντας την. Λένε ότι όσο πιο καλά παπούτσια έχεις τόσο πιο πολλές πιθανότητες θα έχεις να γίνεις καλός φωτογράφος”. Βήμα, 22 Μαρτίου 1998

Πολλοί τον έχουν αποκαλέσει “φωτογράφο των Βαλκανίων”, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για τον “πιο γνωστό Έλληνα φωτογράφο στο εξωτερικό”. Για μένα, το σίγουρο είναι ένα: ότι ο Νίκος Οικονομόπουλος κατέχει εξέχουσα θέση στο χώρο της φωτογραφίας, αποτελώντας τον μοναδικό (εξαιρουμένου του Ελληνοαμερικανού Κωνσταντίνου Μάνου) Έλληνα φωτογράφο του μεγαλύτερου φωτογραφικού πρακτορείου, του γαλλικού Magnum.

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1953, σπούδασε νομική και εργάσθηκε ως δημοσιογράφος σε διάφορα μέσα για πολλά χρόνια. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, μέχρι την ηλικία των 27 ετών η επαφή του με τη φωτογραφία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Μέχρι τότε δεν τον είχε απασχολήσει η φωτογραφία ως αντικείμενο, αφού τα ενδιαφέροντά του εστιάζονταν κυρίως στην πολιτική, τη λογοτεχνία και τη μουσική. Το 1977, όμως, έπεσε στα χέρια του ένα βιβλίο που περιελάμβανε μια συλλογή φωτογραφιών του φωτογράφου, ιδρυτικού μέλους του Magnum, Cartier-Bresson, το οποίο τον ώθησε, κατά κάποιον τρόπο, στο χώρο της φωτογραφίας.

“Δεν ξεκίνησα παίρνοντας μια μηχανή και φωτογραφίζοντας ηλιοβασιλέματα. Είδα ένα βιβλίο τού Cartier Bresson σε ηλικία 27 ετών και γοητεύθηκα. Αρχισα λοιπόν να παίρνω βιβλία. Για τα επόμενα τρία χρόνια είχα πάρει 30 βιβλία – ήταν και ακριβά τότε, δεν τα έβρισκες καν στην Ελλάδα”.

Βήμα, 22 Μαρτίου 1998

Από το 1979 έως και το 1988 ασχολείται ολοένα και συχνότερα με τη φωτογραφία, ενώ παραιτήθηκε από την εφημερίδα στην οποία εργαζόταν ως δημοσιογράφος, προκειμένου να θέσει το χρόνο του στη διάθεση της φωτογραφίας.

“Δεν πέρασα το στάδιο του ερασιτεχνισμού. Ως το 1988 δεν ήμουν φωτογράφος. Ημουν δημοσιογράφος. Φωτογράφιζα τα Σαββατοκύριακα”.

Το 1990, ψηφίζεται δόκιμο μέλος στο Magnum, ενώ μόλις 4 χρόνια αργότερα, κηρύσσεται μόνιμο μέλος του μεγαλύτερου πρακτορείου φωτογραφιών στον κόσμο. Οι φωτογραφικές του δουλειές εκτείνονται από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια (Αλβανία, Βουλγαρία, Πρώην Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία) έως την Ιαπωνία, τη Μολδαβία, το Ισραήλ κ.ο.κ. Όπως έχει αναφέρει ο ίδιος σε συνέντευξή του, στον Πρώτο κόσμο αισθάνεται λίγο ψυχρά, σε αντίθεση με τον Τρίτο κόσμο, όπου νιώθει πιο ζεστά, γιατί είναι πολλά αυτά που μπορεί να μάθει από αυτόν.

Μολονότι τον τελευταίο καιρό έχει στραφεί στη χρήση του χρώματος, γενικό γνώρισμα των έως τώρα φωτογραφιών του είναι το ασπρόμαυρο. Το θέμα του χρώματος στα έργα του Οικονομόπουλου έχει συζητηθεί. “Το χρώμα, που είναι ένα από τα κυρίαρχα συστατικά της πραγματικότητας, κάνει αυτήν την πραγματικότητα που φωτογραφίζεις να είναι πολύ πραγματική, που αυτό πιθανόν να μην ήταν το ζητούμενο για μένα. Ήθελα, δηλαδή, να είναι λίγο πιο αφηρημένο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα η ίδια η πραγματικότητα”.

Τάση του είναι να μην ακολουθεί τους ακαδημαϊκούς κανόνες της φωτογραφίας. Λειτουργώντας παρορμητικά, αφήνει στο κάδρο του μέλη του ανθρώπινου οργανισμού, όπως χέρια και πόδια ενώ συχνά κόβει τα κεφάλια των εικονιζόμενων, κάτι το οποίο δεν επιτρέπουν οι ακαδημαϊκοί κανόνες. Η κάθε φωτογραφία του είναι προϊόν της συγκεκριμένης στιγμής, και όχι των δεδομένων και παραδεκτών αισθητικών κανόνων.

Για τον Οικονομόπουλο, η καταγραφή μιας πραγματικότητας έχει ενδιαφέρον. Θεωρεί ότι η αναγκαιότητα της καταγραφής θα είναι πάντα επίκαιρη. Δηλαδή η ανάγκη των επόμενων γενιών να δουν πως ήταν τα πράγματα στις προηγούμενες γενιές είναι πάντα προφανής, δεν του φαίνεται ότι έχει πάψει να υφίσταται πια σαν ανάγκη.

Οι φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί στα μεγαλύτερα διεθνή μέσα. Ενδεικτικά αναφέρουμε: “The New York Times”, “The Independent”, “El pais”, “Liberation”, “Le Monde”, “The Guardian”, “Die Zeit”, “De Morgen”.