Θάνος ΕζίρογλουΕγώ σ’ όλη μου τη ζωή πήγαινα ασορτί με την Ελλάδα. Δράμα αυτή; Δράμα κι εγώ. Αδύνατον να ξεσπάσει καταιγίδα στη χώρα και να μη βρεθώ στο κέντρο της εγώ.
Στο παραπάνω απόσπασμα περικλείεται ο πυρήνας γύρω από τον οποίον κινείται η υβριδική βιογραφία της Λένας Διβάνη για τη Διδώ Σωτήριου. Μέσα από το Ονειρεύτηκα τη Διδώ βλέπουμε τη συσχέτιση της ελληνικής ιστορίας του 20ού αιώνα με τη ζωή της Σωτηρίου: καθρέπτης η μια της άλλης.
Η Διβάνη αποδεικνύει για ακόμη μια φορά την τεράστια δύναμη που έχει να ανασυνθέτει την ιστορία. Να σκαλίζει τις ιστορικές φέτες, για τις οποίες ακόμη και σήμερα δεν μιλάμε αρκετά ελεύθερα, και να τις αποτυπώνει με έναν μοναδικό μυθιστορηματικό τρόπο. Το είχε καταφέρει εξάλλου και στο προηγούμενο μυθιστόρημά της Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας.
Η Διδώ Σωτηρίου κατεβαίνει επί γης για να συνομιλήσει με τη Διβάνη, ακολουθώντας μια γραμμική πορεία μέσα στον χρόνο.
Από τη Μικρασιατική καταστροφή, τον Β΄Π.Π. και τις κατακτήσεις της αριστερής πολιτικής, στην Κατοχή, τον Εμφύλιο και τη δικτατορία της 21ης Απρίλη. Μέσα από τις αυτές τις σελίδες φαίνεται η πολύ καλή γνώση που έχει η Διβάνη όχι μόνο ως προς το ιστορικό πεδίο αλλά και ως προς το έργο της Σωτηρίου.
Η Εντολή είναι ένα από τα έργα της στο οποίο γίνεται συχνή αναφορά και αυτό ίσως γιατί ακολουθεί μια ιστορία που δεν είναι εύκολο να ειπωθεί. Περισσότερο από την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας, η Διβάνη μέσα από αυτή τη βιογραφία μάς παίρνει από το χέρι και μαζί με τα διδάγματα της Σωτηρίου αναφέρεται αρκετά σχολαστικά στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά γεγονότα που ακόμα και σήμερα μάς αφορούν. Ασχολείται με τη βάση της μεταπολεμικής Ελλάδας και με εκείνες τις παθογένειες που διεισδύουν στο κοινωνικό της σώμα μέχρι κα σήμερα.
Ίσως για αυτό, και διαβάζοντας το βιβλίο, ξεχωρίζω ως ένα βασικό προτέρημά του τον τρόπο με τον οποίον μάς προτρέπει να ασχοληθούμε και με το πεζογραφικό έργο της Σωτηρίου όσο και με τις ιστορικές φέτες στις οποίες εφάπτεται αυτό. Αυτή η προτροπή είναι και η παρουσίαση μιας Ελλάδας μέσα από ένα πλαίσιο το οποίο μας λείπει, μέσα από μια σκοπιά ολιστική και λιγότερο υποκειμενική.
Για αυτό άλλωστε και η Διβάνη έρχεται να προσθέσει πληροφορίες σε όσα ήδη ξέρουμε: όταν βάζει τη Διδώ Σωτηρίου να αναφέρεται στις συνθήκες έναρξης του Εμφυλίου με όσα εκείνη ήξερε ως πρωταγωνίστρια, η συγγραφέας έρχεται να την και να μάς ενημερώσει για σύγχρονα ιστορικά πορίσματα.
Και όλα αυτά γύρω από τη γοητεία μιας εκ των σημαντικότερων συγγραφέων της Ελλάδας. Η ζωή της Διδώς (όπως η ίδια προτιμούσε περισσότερο απλοποιημένα στη νεοελληνική) Σωτηρίου είναι κινηματογραφική. Η ζωή της σαν ένα απέραντο κτίριο θαλάμων έντονων στιγμών: με το που έκλεινε η πόρτα ενός δύσκολου επεισοδίου, αμέσως εισερχόταν σε ένα άλλο. Πέρα από ιστορία, η Διβάνη ανασταίνοντας στο όνειρό της τη Σωτηρίου μεταδίδει και ανθρώπινες αξίες που τόσο πολύ έχουν εκλείψει στην εποχή μας. Και μάς καλεί να αναλογιστούμε πως αντιμετωπίζουμε εμείς τις σύγχρονες φουρτούνες.
Για σένα δεν ξέρω, αλλά εγώ θα πήγαινα στο 2050 κάπου στην καρδιά της Ευρώπης. Το μέλλον με ενδιέφερε πάντα. Να δω πώς θα εξελιχτεί η ζωή, θα συνέλθει άραγε το ανθρώπινο είδος ή θα αυτοκτονήσει μόνο του, όπως υποψιάζομαι; Γιατί ο δικός μου ο αιώνας, ο 20ός, μεγάλη απογοήτευση. Τελείωσε εκεί που άρχισε, στο Σεράγεβο. Δηλαδή μια τρύπα στο νερό κάναμε; Μια τρύπα; (σ. 167).
*Το βιβλίο της Λένας Διβάνη Ονειρεύτηκα τη Διδώ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.