Γεωργία ΣιούπουληΞεχωρίζει και ορίζει έναν κόσμο-καταφύγιο για κάθε ψυχή που το επιθυμεί. Η μαγεία της ποίησης είναι εκεί όποτε κάποιος θέλει να τη δει και να τη ζήσει.
Η μαγεία της ποίησης είναι κάτι πέρα από αυτά που την αποτελούν∙ λέξεις, στιχάκια, φαντασία και αρκετές φορές πρωτοτυπία. Υπάρχει κάτι το μοναδικό στο να παίζει ο ποιητής σε αυτήν τη μορφή με τις λέξεις. Κάποιες φορές σε ένα ποίημα μπορεί ο δημιουργός να αναζητεί μιαν αλήθεια του ή ίσως να διοχετεύει αυτό που τον πονά και τον τυραννά σε ιδιαίτερες φράσεις ή και τα δύο ταυτόχρονα.
Τι σημαίνει όμως αυτό; Εφόσον αφορά τις υποκειμενικές σκέψεις και αντιλήψεις του κάθε δημιουργού, κάθε ποίημα «έχει το δικαίωμα» να είναι κομψογραμμένο, να είναι πεζό και χύμα όσο δεν πάει άλλο, να είναι ήπιο κι απλό, να είναι όπως «θέλει». Επομένως έχει την ελευθερία και τη ζωή μέσα του, ελευθερώνει αυτόν που γράφει, αφήνοντάς τον να γράφει και να λέει λέξεις σε όποια σειρά θέλει και να εκφράσει αυτό που βαθύτατα ίσως επιθυμεί.
Η ελευθερία αυτή όμως δεν περιορίζεται μόνο στους δημιουργούς.
H ελευθερία αυτή είναι διαθέσιμη και για κάθε αναγνώστη ξεχωριστά που το διαβάζει και νιώθει και ερμηνεύει ελεύθερα. Και εκεί ακριβώς ξεκινάει η μαγεία της ποίησης.
Το ποίημα δεν είναι κουίζ ή πρόβλημα που του πρέπει μια μοναδική λύση κι ερμηνεία. Κανείς μας δεν ξέρει τι εννοούσε ο ποιητής, μπορεί ούτε κι ο ίδιος να ξέρει. Όμως όλες αυτές οι διαφορετικές σκέψεις που γεννιούνται είναι ένα καταφύγιο ελευθερίας από έναν σκληρά προκαθορισμένο κόσμο με κανόνες και ρυθμίσεις.
Και ακόμα βαθύτερα η μαγευτική αυτή ελευθερία βρίσκεται στη ρίζα αυτής της κατάστασης, στην έννοια αυτής της δημιουργίας. Πλάθει όποιος θέλει, τον κόσμο που θέλει, μέσα από τα δικά του δαιδαλώδη μονοπάτια. Μονοπάτια- φραστικοί σιδηρόδρομοι που οδηγούν σε άπειρους προορισμούς από ανάγνωση σε ανάγνωση, σπάζοντας κάθε φραγμό και κανόνα.
Είναι η έννοια της επιλογής ενσαρκωμένη στο ποίημα. Ποιεί κάποιος, που μπορεί να μην επιθυμεί καν την ταμπέλα του ποιητή, άυλες διαστάσεις του «ὑπάρχειν» για εκείνον και για όποιον επιθυμεί να τις εξερευνήσει.
Είναι λοιπόν η απελευθέρωση κάθε δεσμώτη από αυτά που τον ταλανίζουν συνεχώς κι ανελλιπώς, ένα ιδιαίτερο και παραπάνω από όμορφο παιχνίδι με τις λέξεις!
Παραδείγματα που αντιπροσωπεύουν τρανταχτά τέτοιες εκφράσεις και ακαλούπωτες ερμηνείες είναι ο Ρεμπώ, με το ποίημα Σαν Οιμωγή, με αβίαστη έκφραση, χωρίς φόβο κι ενοχή, χωρίς υπεκφυγές και περιστροφές. Ο Καβάφης, με το Επέστρεφε, ντύνει ακαθόριστα τις στιγμές της κάθε ανάγνωσης του, με μια μυστηριώδη ερωτική αίσθηση και μια ασίγαστη επιθυμία, διάχυτη να αιωρείται στο κενό. Ο Σαρλ Μποντλέρ, με την Εσπερινή Αρμονία, περιγράφει δίχως περιορισμούς μια συγκρουσιακή και αντιφατική κατάσταση, διαθέσιμη για κάθε ερμηνεία, ελεύθερη σε κάθε ψυχή που θέλει να παρασυρθεί να νιώσει. Τα προαναφερθέντα ποιήματα παρατίθενται παρακάτω.
Σαν Οιμωγή
Ζαν-Νικολά-Αρτύρ Ρεμπώ
και να που κάθε μέρα
Ξεκινάω τα πάντα από την αρχή
Το πρωί μόλις ξυπνήσω
Τρέχω από δωμάτιο σε δωμάτιο
Και ψάχνω μέσα στα ντουλάπια
Μία μήτρα να με γεννήσει
Όταν με το καλό γεννηθώ
Κάπου ανάμεσα στο χωλ
Και στο λα μινόρε
Φοράω
Ένα ζεστό
Εκστατικό μειδίαμα
Κι ανεβαίνω τετρακόσιους σαράντα έξι συλλογισμούς
Έπειτα βγαίνω στους δρόμους
Και δε θυμάμαι και πολλά
Πως να θυμηθείς άλλωστε πως περνάνε είκοσι πέντε χρόνια
Μέσα σε ένα απόγευμα
Κατά τ’ άλλα
κάποια στιγμή έρχεται το βράδυ
και γυρνάω σε ένα σπίτι
που το έχτισε
η καλύτερη εκδοχή σου
Κι ενώ οι τοίχοι τα μεσάνυχτα
Σκαρώνουν
Την επόμενη συντριβή μου
Παίρνω ένα χαρτί
Ένα στιλό
Και σκαλίζω στο τετράδιο το ίδιο πάντα βασανιστικό τετράστιχο:
«Γιατί πρέπει αιώνες τώρα
Να ξεχνάω κάθε πρωί
Που έχω φυλάξει
τους καλύτερους λόγους για να ζω»
Επέστρεφε
του Κ.Π. Καβάφη
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…
Εσπερινή Αρμονία
Σαρλ Μποντλέρ
Ιδού, έρχεται καιρός παλλόμενος που ξεθυμαίνει –
Κάθε άνθος πάνω στο κοτσάνι του είναι θυμιατήρι
Τα μύρα και οι ήχοι πάνε στον αγέρα που ‘χει γείρει
Βαλς μελαγχολικό και σκοτοδίνη λιγωμένη!
Κάθε άνθος πάνω στο κοτσάνι του είναι θυμιατήρι
Δονείται το βιολί σαν την ψυχή την πονεμένη.
Βαλς μελαγχολικό και σκοτοδίνη λιγωμένη!
Θλιμμένο κι όμορφο έγιν’ ο ουρανός θυσιαστήρι.
Δονείται το βιολί σαν την ψυχή την πονεμένη.
Καρδιά παντρύφερη το τίποτα το μαύρο οικτίρει.
Θλιμμένο κι όμορφο έγιν’ ο ουρανός θυσιαστήρι.
Στο αίμα του ο ήλιος έπνιξε την ύλη την πηγμένη.
Καρδιά παντρύφερη το τίποτα το μαύρο οικτίρει.
Απ’ το λαμπρό το παρελθόν ο ερειπιώνας μένει.
Στο αίμα του ο ήλιος έπνιξε την ύλη την πηγμένη.
Κι η θύμησή σου εντός μου είν’ άχραντο δισκοποτήρι.