Δώρα ΓκουνιαρούδηΌταν μια μικρή ομάδα ανθρώπων, αφορμισμένη από το τυχαίο καταφέρνει να καταστήσει την τυχαιότητά της καλλιτεχνικό ρεύμα, το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον γοητευτικό.
Καθώς βραδιάζει, τα φώτα ανάβουν στο Καμπαρέ Βολταίρ. Η ώρα είναι εννέα και ο κόσμος έχει αρχίσει να συρρέει…
Οι θεατές κατά την είσοδο τους, επεξεργάζονται τον χώρο με στοχασμό (καθώς είναι καλλιτέχνες). Κάποιοι είναι σκεπτικοί, άλλοι δυσανασχετούν με την απουσία γκαρνταρόμπας, άλλοι ανάβουν ένα τσιγάρο μισογελώντας. Οι τελευταίοι μάλλον έχουν ξανάρθει.
Η ώρα είναι εννέα και είκοσι. Οι θεατές έχουν καθίσει στα καθόλου αναπαυτικά σκαμπό, έχουν παραγγείλει και περιμένουν.
Και περιμένουν…
Η απορία στα πρόσωπά τους είναι ολοφάνερη στης δέκα παρά είκοσι. Η παράσταση υποτίθεται πως θα ξεκινούσε στις εννέα και μισή.
Δέκα παρά δέκα και η απορία μετατρέπεται σε εκνευρισμό. Κάπου εκεί μέσα στην αναστάτωση και σε συνδυασμό με ένα δυνατό κρότο, τα φώτα σβήνουν.
Στο κέντρο της σκηνής εμφανίζεται ο Ούγκο Μπαλ, ντυμένος ιερέας, γεωμετρικός, και ξεκινάει μια ασυνάρτητη ψαλμωδία που θυμίζει ηχοποίημα.
Το κοινό σαστίζει λίγο, αλλά προσπαθεί να παρακολουθήσει. Ματαίως.
Στη συνέχεια εμφανίζεται στη σκηνή ο Χούλζενμπεκ, ο οποίος εξαπολύει ένα μανιφέστο κατηγορώντας όλες τις μέχρι τότε μορφές τέχνης (φουτουρισμό, κονστρουκτιβισμό κτλ.) Ειδικά στον εξπρεσιονισμό φουντώνει και γίνεται κατακόκκινος. Δεν τον αντέχει απ’ ότι φαίνεται ούτε σαν λέξη. Ένας από τους θεατές αντιδρά στα λεγόμενα του. Ο Χούλζενμπεκ έχει γίνει έξω φρενών. Αρχίζει μία σκληρή λεκτική διαμάχη μεταξύ τους. Το κοινό χάνει την ψυχραιμία του και εμπλέκεται και αυτό.
Η ώρα είναι έντεκα και το μιούζικ χωλ έχει μετατραπεί σε πεδίο μάχης. Μπουκάλια, καρέκλες και σκαμπό πετάγονται από δω και από κει, τραπέζια αναποδογυρίζουν, οι πίνακες του καμπαρέ εκσφενδονίζονται στα κεφάλια των ηθοποιών, η ορχήστρα δεν σταματά να παίζει. Η Χένινγκς στο κέντρο της σκηνής χορεύει σε αφρικανικούς ρυθμούς. Ποτέ δεν χάνει την ψυχραιμία του αυτό το κορίτσι.
Το Νταντά μάλλον έκανε την δουλειά του και απόψε.
‘’ Ένας εν δυνάμει θεατής’’
*Το παραπάνω απόσπασμα, αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας.
Το Νταντά είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η περίοδος καμπής του διήρκεσε από το 1916 έως το 1919, με κέντρο την Ζυρίχη, το Παρίσι, το Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη, που αποτελούσαν έτσι και αλλιώς σημείο συνάντησης των καλλιτεχνών της avant-garde την εποχή εκείνη. Πρόκειται για ένα κίνημα απόλυτου αναρχισμού στον τομέα της τέχνης.
Το Νταντά επηρεασμένο από προγενέστερα κινήματα, όπως ο μοντερνισμός και η πρωτοπορία, εκφράζεται σαν μια μορφή αντίδρασης σε οτιδήποτε ”παλιό”, αναζητώντας οτιδήποτε ”καινούριο”, ακόμη και αν δεν ξέρει τι μπορεί να είναι αυτό.
Το εντυπωσιακό στοιχείο στο κίνημα του Ντανταϊσμού δεν είναι τα έργα του. Κάποιοι δεν θεωρούν καν ότι αυτοί οι εγωκεντρικοί τύποι, παρήγαγαν κάποια μορφή τέχνης. Οι ίδιοι οι Ντανταϊστές ήταν ”εχθροί” της Τέχνης, τουλάχιστον όπως οριζόταν την εποχή εκείνη.
Θα ήθελα να είναι έργο και τόσο έξυπνα ειπωμένο. Οι Αμερικάνοι είναι πολύ έξυπνοι. Ναι, πράγματι. Όπως και Άλλοι. Και όλοι οι άνθρωποι είναι γενναίοι.
Γερτρούδη Στάιν, Θα ήθελα να είναι έργο
Το εντυπωσιακό είναι, ότι μια ομάδα ανθρώπων, υπηρέτες του τυχαίου, του θορύβου και του προκλητικού, κατάφερε να εγκαθιδρύσει τον εαυτό της ως κίνημα. Με μοναδική απάντηση στην ερώτηση: ”Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Γιατί, έτσι.”
Οι Ντανταϊστές παίζουν με την φόρμα. Από τη μια την καταστρέφουν σε επίπεδο λόγου, σύνθεσης, συνοχής και ταυτοχρόνως την επαναδημιουργούν, παράγοντας νέα εικαστικά αποτελέσματα.
Francis Picabia
”Πάρτε μια εφημερίδα.
Πάρτε ένα ψαλίδι.
Διαλέξτε από την εφημερίδα ένα άρθρο στο μέγεθος του ποιήματος που θέλετε να κάνετε.
Κόψτε με το ψαλίδι το άρθρο.
Κατόπιν κόψτε προσεχτικά τις λέξεις που αποτελούν το άρθρο και βάλτε τις μέσα σε μια τσάντα.
Ταρακουνήστε μαλακά την τσάντα.
Κατόπιν αρχίστε να βγάζετε από την τσάντα τη μια λέξη μετά την άλλη.
Αντιγράψτε τις ευσυνείδητα με τη σειρά που βγήκαν από την τσάντα.
Το ποίημα θα σας μοιάζει.
Και να που γίνατε ένας άπειρα πρωτότυπος συγγραφέας με μια χαριτωμένη ευαισθησία, έστω κι αν δεν σας καταλαβαίνει το κοπάδι.”
Τριστάν Τζαρά, Πως να φτιάχνετε ένα ντανταϊστικό ποίημα
George Grosz
Το Νταντά κατάφερε μέσα σε μια τετραετία τη ρήξη με το παρελθόν. Μετά το 1919 μην έχοντας κάτι άλλο να πει, καθώς τα είχε πει όλα ή και τίποτα, η εκρηκτικότητα του άρχισε να σβήνει. Κάπου εκεί έκανε την είσοδο του ο σουρεαλισμός.
Erwin Blumenfeld
Raoul Hausmann
Marcel Duchamp
”Τέχνη για την Τέχνη”, ”Πρόκληση για την Πρόκληση”, αυθορμητισμός, ειρωνεία και δημιουργία στο ζενίθ. Αυτό ήταν το Νταντά.
Κάτι που ίσως χρειαζόμαστε…
Man Ray