Αρχική

Πράγματα που αξίζει να γνωρίζεις πριν γράψεις ένα παραμύθι!

Ο Vladimir Yakovlevich Propp γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1895 και πέθανε στις 22 Αυγούστου 1970, σε ηλικία 75 χρονών. Ήταν ο Σοβιετικός λαογράφος και λόγιος που ανέλυσε τα βασικά στοιχεία πλοκής των ρωσικών λαϊκών παραμυθιών, ώστε να αναγνωρίσει τα πιο απλά αφηγηματικά συστατικά τους.

Επειδή μας αρέσει να διαβάζουμε πού και πού παραμύθια, να τα βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη ή να δημιουργούμε οι ίδιοι με τη φαντασία μας, δε θα μπορούσαμε να μη μεταφέρουμε τη βασική συνταγή σύνθεσης παραμυθιών, όπως μας την κληροδότησε ο κος. Propp.

Οι λειτουργίες:

Αφού παρουσιαστεί η αρχική κατάσταση, το παραμύθι ακολουθεί αυτές τις 31 λειτουργίες:

  1. Απουσία: το μέλος της οικογένειας αφήνει την ασφάλεια του σπιτιού. Συνήθως είναι ο ήρωας ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας που ο ήρωας θα θελήσει να σώσει. Η διαίρεση της οικογένειας εισάγει μια αρχική ένταση στην πλοκή της ιστορίας. Ο ήρωας μπορεί επίσης να συστήνεται εδώ, κυρίως ως ένας συνηθισμένος άνθρωπος.
  1. Απαγόρευση: Μια απαγόρευση απευθύνεται στον ήρωα («μην πας εκεί», «μην το κάνεις αυτό»). Ο ήρωας προειδοποιείται να μην κάνει μία πράξη.
  1. Παραβίαση της απαγόρευσης: Η απαγόρευση παραβιάζεται (τότε μπαίνει ο κακός στο παραμύθι). Αυτό αποδεικνύει γενικά ότι ήταν μια κακή κίνηση και ο κακός μπαίνει στην ιστορία, παρόλο που μπορεί να μην αντιπαρατίθεται ιδιαίτερα με τον ήρωα. Μάλλον υπάρχουν ως παρουσίες που παραμονεύουν ή ίσως επιτίθενται στην οικογένεια, ενώ ο ήρωας απουσιάζει.
  1. Αναγνώριση: Ο κακός κάνει μια προσπάθεια αναγνώρισης (είτε ψάχνει να βρει παιδιά/κοσμήματα κλπ ή το θύμα ρωτάει τον κακό). Ο κακός (συνήθως μεταμφιεσμένος) κάνει μεγάλη προσπάθεια να βρει τις πληροφορίες που αναζητά, όπως όταν αναζητά κάτι πολύτιμο ή προσπαθεί να αιχμαλωτίσει κάποιον. Μπορεί να μιλάει σ’ ένα μέλος της οικογένειας το οποίο πολύ αθώα αποκαλύπτει τις πληροφορίες. Μπορεί, επίσης, να ψάχνουν τον ήρωα, ίσως γνωρίζοντας ήδη ότι ο ήρωας έχει ειδικές ιδιότητες.
  1. Μεταβίβαση: Ο κακός λαμβάνει τις πληροφορίες για το θύμα. Η αναζήτησή του τώρα έχει ολοκληρωθεί και αυτός/-ή λαμβάνει πληροφορίες για το θύμα ή τον ήρωα. Μπορεί να λάβει και άλλου είδους πληροφορίες, όπως ένα χάρτη ή την τοποθεσία ενός θησαυρού.
  1. Εξαπάτηση: Ο κακός προσπαθεί να παραπλανήσει το θύμα, ώστε να κατακτήσει αυτό ή τα υπάρχοντά του (εξαπάτηση: ο κακός είναι μεταμφιεσμένος, προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του θύματος). Ο κακός πιέζει περισσότερο, χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που έχει λάβει ώστε να εξαπατήσει με κάποιον τρόπο τον ήρωα ή το θύμα, ίσως μεταμφιεσμένος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αιχμαλωσία του θύματος, το να δώσει ο ήρωας κάτι στον κακό ή να τον πείσει ότι ο κακός είναι στην πραγματικότητα φίλος και αξίζει η συνεργασία μαζί του.
  1. Συνεργεία: Το θύμα έχοντας παραπλανηθεί, βοηθάει τον εχθρό. Η εξαπάτηση του κακού πιάνει και ο ήρωας ή το θύμα αφελώς δρουν μ’ ένα τρόπο που εξυπηρετεί τον κακό. Αυτό μπορεί να ποικίλλει από το να παρέχουν στον κακό κάποιο αντικείμενο (ένα χάρτη ή ένα μαγικό όπλο) μέχρι να συνεργούν ενάντια καλών ανθρώπων (ίσως ο κακός τους έχει πείσει ότι οι καλοί άνθρωποι είναι στην πραγματικότητα κακοί).
  1. Αχρειότητα ή στέρηση: Ο κακός προκαλεί κακό/τραυματισμό σ’ ένα μέλος της οικογένειας (απαγωγή, κλοπή ενός μαγικού αντικειμένου, καταστροφή της σοδειάς, λεηλασία διάφορων μορφών, προκαλεί εξαφάνιση, αποβάλλει κάποιον, κάνει μαγικά σε κάποιον, αντικαθιστά κάποιο παιδιά, προχωρά σε δολοφονίες, φυλακίζει κάποιον, απειλεί με γάμο, προχωρά σε νυχτερινά βασανιστήρια). Εναλλακτικά, το μέλος της οικογένειας παρουσιάζει έλλειψη σε κάτι ή επιθυμεί κάτι (ένα μαγικό φίλτρο).

Υπάρχουν δύο επιλογές γι’ αυτή τη λειτουργία, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν είτε μαζί είτε μόνο μία σε ένα παραμύθι:
(α) Ο κακός προκαλεί κάποιο κακό, για παράδειγμα να κρατά το θύμα ή ένα επιθυμητό μαγικό αντικείμενο (το οποίο δεν πρέπει να κατέχει).

(β) Ένα μέλος στην οικογένεια του ήρωα ή στην κοινωνία αναγνωρίζει τη στέρηση που νιώθει για κάποιο χαμένο ή επιθυμητό αντικείμενο, όπως κάτι μαγικό που θα σώσει τον κόσμο με κάποιον τρόπο.

  1. Μεσολάβηση: Μια ατυχία ή έλλειψη γίνεται γνωστή (ο ήρωας ανταποκρίνεται, ακούει την έκκληση για βοήθεια ή, αν ο ήρωας είναι μακριά, απελευθερώνεται από τη φυλάκισή του κι επιστρέφει). Ο ήρωας τώρα ανακαλύπτει τις αχρειότητες και τη στέρηση, βλέποντας μάλλον την καταστροφή της οικογένειας ή της κοινωνίας ή ενώ βρίσκεται σε μια κατάσταση ψυχικής οδύνης και δυστυχίας.
  1. Η αρχή της αντίδρασης: Ο ήρωας τώρα αποφασίζει να δράσει μ’ έναν τρόπο που θα λύσει την στέρηση, για παράδειγμα να βρει το μαγικό αντικείμενο, σώζοντας τους αιχμαλώτους ή νικώντας τον κακό. Είναι ένα καθοριστικό σημείο για τον ήρωα, αφού αυτή είναι η απόφαση που διαμορφώνει τις επόμενες ενέργειες και που ο συνηθισμένος αυτός άνθρωπος φέρεται σαν ήρωας.
  1. Αναχώρηση: Ο ήρωας φεύγει από το σπίτι.
  1. Η πρώτη λειτουργία του δότη: Ο ήρωας δοκιμάζεται, ανακρίνεται, τίθεται θύμα επίθεσης προετοιμάζοντας το έδαφος για να λάβει έτσι ένα μαγικό αντικείμενο ή ένα βοηθό (τον δότη).
  1. Η αντίδραση του ήρωα: Ο ήρωας αντιδρά στις δράσεις του μελλοντικού δότη (αντιστέκεται/αποτυγχάνει στις δοκιμασίες, απελευθερώνει αιχμαλώτους, συμφιλιώνει αντιπάλους, υπηρετεί, χρησιμοποιεί τις δυνάμεις του αντιπάλου εναντίον του).
  1. Λήψη του μαγικού αντικειμένου: Ο ήρωας αποκτά τη μαγικό αντικείμενο και το χρησιμοποιεί (του έρχεται άμεσα, το αγοράζει, ξέρει την τοποθεσία του, το ετοιμάζει, εμφανίζεται αυθόρμητα, το τρώει/το πίνει, τον βοηθούν άλλοι χαρακτήρες).
  1. Καθοδήγηση: Ο ήρωας μεταφέρεται, μεταβιβάζεται ή οδηγείται στα μέρη που αναζητά.
  1. Μάχη: Ο ήρωας και ο κακός παλεύουν μεταξύ τους.
  1. Μαρκάρισμα: Ο ήρωας στιγματίζεται (τραυματίζεται ή σημαδεύεται, λαμβάνει ένα δαχτυλίδι ή ένα μαντήλι)
  1. Νίκη: Ο κακός ηττάται (σκοτώνεται στη μάχη, ενώ κοιμάται ή εξορίζεται).
  1. Εκκαθάριση: Η αρχική στέρηση καλύπτεται (το αντικείμενο αναζήτησης διανέμεται, το ξόρκι λύνεται, τα νεκρά πρόσωπα ανασταίνονται, οι αιχμάλωτοι ελευθερώνονται).
  1. Επιστροφή: Ο ήρωας επιστρέφει.
  1. Καταδίωξη: Ο ήρωας διώκεται (ο διώκτης προσπαθεί να σκοτώσει, να φάει ή να υποτιμήσει τον ήρωα).
  1. Διάσωση: Ο ήρωας σώζεται από την καταδίωξη (τα εμπόδια καθυστερούν τον διώκτη, ο ήρωας κρύβεται, μεταμορφώνεται)
  1. Αγνώριστη άφιξη: Ο ήρωας αγνώριστος επιστρέφει σπίτι ή σε κάποια άλλη χώρα.
  1. Αβάσιμοι ισχυρισμοί: Ένας ψεύτικος ήρωας παρουσιάζεται με αβάσιμους ισχυρισμούς.
  1. Δύσκολη δοκιμασία: Μια δύσκολη δοκιμασία προτείνεται στον ήρωα (δίκη με μαρτύριο, γρίφοι, δοκιμασία δύναμης ή αντοχής)
  1. Λύση: Η δοκιμασία επιλύεται.
  1. Αναγνώριση: Ο ήρωας αναγνωρίζεται (από κάποιο σημάδι, στίγμα ή από κάποιο αντικείμενο που κατέχει).
  1. Έκθεση: Ο ψεύτικος ήρωας ή ο κακός αποκαλύπτεται.
  1. Μεταμόρφωση: Ο ήρωας αποκτά νέα εμφάνιση (ολοκληρώνεται, ομορφαίνει, ντύνεται με ωραιότερα ρούχα).
  1. Τιμωρία: Ο κακός τιμωρείται.
  1. Γάμος: Ο ήρωας παντρεύεται και κάθεται στο θρόνο (επιβραβεύεται/προάγεται).

Μερικές φορές, πολλές από αυτές τις λειτουργίες τίθενται σε διαφορετική σειρά, όπως όταν ο ήρωας λαμβάνει κάτι ενώ είναι ακόμα στο σπίτι και η λειτουργία του δότη συμβαίνει νωρίς. Πιο συχνά, μια λειτουργία μπορεί να συμβεί δύο φορές. Στη Δύση πρέπει να επαναληφθεί τρεις φορές.

Οι χαρακτήρες

Ο Vladimir Propp κατηγοριοποίησε επίσης και τις λειτουργίες των 7 βασικών χαρακτήρων στα 100 παραμύθια που ανέλυσε:

  1. Ο κακός – παλεύει ενάντια στον ήρωα
  2. Ο ανταποκριτής – ο χαρακτήρας που γνωστοποιεί την έλλειψη και στέλνει μακριά τον ήρωα.
  3. Ο (μαγικός) βοηθός – βοηθάει τον ήρωα στο ζήτημά του
  4. Η πριγκίπισσα ή το βραβείο και ο πατέρας της – η πριγκίπισσα του αξίζει στην ιστορία, αλλά είναι ανίκανος να την παντρευτεί εξαιτίας κάποιου άδικου κακού, κυρίως του εχθρού του. Το ταξίδι του ήρωα τελειώνει συνήθως με το γάμο της πριγκίπισσας, αφού έχει νικήσει τον κακό.
  5. Ο δότης – προετοιμάζει τον ήρωα ή του δίνει κάποιο μαγικό αντικείμενο.
  6. Ο ήρωας ή το θύμα ήρωας – αντιδρά με τον δότη, παντρεύεται την πριγκίπισσα.
  7. Ο ψεύτικος ήρωας – λαμβάνει τα εύσημα για τις πράξεις του ήρωα ή προσπαθεί να παντρευτεί την πριγκίπισσα.

Αυτοί οι ρόλοι μπορούν να διανεμηθούν ανάμεσα σε πολλούς χαρακτήρες, αφού πχ ο ήρωας μπορεί να σκοτώσει τον κακό δράκο και οι αδερφές του δράκου να λαμβάνουν το ρόλο του κακού και να τον κυνηγούν. Αντίθετα, ένας χαρακτήρας μπορεί να δρα σύμφωνα με παραπάνω από ένα ρόλους, όπως όταν ένας πατέρας μπορεί να στείλει το γιο του σε μια αποστολή και να του δώσει ένα σπαθί, λειτουργώντας ως ανταποκριτής και ως δότης.

Σχόλια