Γιάννης ΒανδήςΤελευταία ακούω όλο και περισσότερες γυναίκες να καυχιούνται ότι είναι φεμινίστριες. Αυτή η πρόταση βέβαια έχει ένα λάθος νοηματικό αν λάβουμε υπόψη την Κοκό Σανέλ: «αν χρειάζεται να το λες, μάλλον δεν ισχύει». Αυτή βέβαια το έλεγε για άλλο θέμα, εγώ όμως το πάω ένα βήμα παραπέρα.
Ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα που παρερμηνεύεται πολύ από τη γενιά μας. Φεμινισμός είναι ο αγώνας των ανθρώπων που πιστεύουν ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι ισότιμες με τους άντρες σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Έτσι ξεκίνησε τουλάχιστον. Μετά πήρε πολλές διαστάσεις και χωρίστηκε σε διάφορες συνιστώσες, όπως φεμινισμός στην επιστήμη, στη μουσική, στην κουλτούρα, στο γάμο κλπ. Ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα και κορυφώθηκε στις αρχές του 20ου, με τις γνωστές πλέον σουφραζέτες που, βάσει γαλλικής ετυμολογίας, αγωνίστηκαν για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι ο φεμινισμός είχε μέλη και από τα δύο φύλα, υπήρχαν δηλαδή πάντα φεμινίστριες και φεμινιστές. Είναι μεγάλη παρεξήγηση το ότι ο φεμινισμός είναι αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση, καθώς αφορά στην άρση του πολιτικοκοινωνικού διαχωρισμού των δύο φύλων, και όχι σε μία προσωπική, ας πούμε, υπόθεση των γυναικών.
Μεγάλοι σταθμοί στην ιστορία του φεμινισμού κατά τον 20ο αιώνα, είναι η κατάκτηση δικαιωμάτων ίσης μεταχείρισης των γυναικών στην εκπαίδευση, στην εργασία, στη νομοθεσία αλλά και στο γάμο. Πολλές κοινωνίες κατάφεραν να διεκδικήσουν τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά όχι πάντα με επιτυχία. Στο Ιράν, το 1979 οι γυναίκες έχασαν όσα δικαιώματα είχαν κατακτήσει καθώς η επανάσταση εκείνης της χρονιάς κυριολεκτικά πάταξε όλους τους αγώνες που προηγήθηκαν. Στη Γαλλία οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά το 1944, στην Ελβετία το 1971. Στην Ελλάδα το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατακτήθηκε το 1956. Το δεύτερο κύμα φεμινισμού χρονολογείται στη δεκαετία του 1960, και επικεντρωνόταν σε ειδικότερα ζητήματα πλέον, όπως η άρση των διακρίσεων μεταξύ των δύο φύλων.
Είναι προφανές ότι το ζητούμενο του φεμινισμού είναι η ισότητα αντρών και γυναικών. Σήμερα είναι παρεξηγημένο αυτό, καθώς ο φεμινισμός είναι για κάποιο λόγο συνυφασμένος με την δυναμικότητα των γυναικών, που πολλές φορές συγχέεται με την υπεροχή των γυναικών. Πλέον, το να λέει μία γυναίκα ότι είναι φεμινίστρια της προσδίδει μία μαχητικότητα και δυναμικότητα, που ουδέ μία σχέση έχει με το πραγματικό ζητούμενο του φεμινισμού. Οι περισσότερες γυναίκες που διατυμπανίζουν ότι είναι φεμινίστριες, περισσότερο το λένε για να θεωρηθούν δυναμικές παρά για να αγωνιστούν για την low profile φίλη τους (όχι πως αυτό είναι το ζητούμενο, απλώς μία αλληλεγγύη μεταξύ γυναικών θα έπρεπε να είναι άμεσο επακόλουθο ενός κινήματος με στόχο την κοινωνική αποκατάσταση της ανισότητας των δύο φύλων).
Επίσης εκνευριστική είναι η άγνοια των περισσότερων για τους αγώνες που έγιναν για να μπορούν σήμερα οι κορασίδες να διακηρύσσουν δυναμικά (αλλά και με καταδικαστέα ελαφρότητα) την σύμπνοιά τους με το κίνημα αυτό, καθώς το μόνο που επιθυμούν δεν είναι να εκφράσουν μία άποψη και ένα τρόπο ζωής, αλλά να πείσουν τον συνομιλητή για την προσωπικότητά τους.
Σήμερα που έχουμε όλη την πρόσβαση στη γνώση και με μία απλή έρευνα στη βικιπαιδεία μαθαίνει κανείς 2-3 βασικά πράγματα για το φεμινισμό, δημιουργήθηκε το κίνημα «Γυναίκες κατά του Φεμινισμού». Το κίνημα αυτό έκανε πάταγο σε κοινωνικά δίκτυα (προφανώς όχι στην Ελλάδα, εδώ αργεί να φτάσει), όπου οι δυναμικοί εκπρόσωποι του θηλυκού γένους φωτογραφίζονται με το κείμενο που δικαιολογεί την προσχώρησή τους στο κίνημα. Μερικές από αυτές τις γυναίκες λένε:
Δεν χρειάζομαι το φεμινισμό γιατί:
- Μου αρέσει το μαγείρεμα, το ράψιμο, το δίπλωμα ρούχων και το να φοράω φούστες
- Μπορεί άντρες να μου έχουν φερθεί άσχημα, αλλά το ίδιο άσχημα μου έχουν φερθεί και φεμινιστές
- Θέλει να με περιορίσει
- Αγαπάω τους άντρες και ένας κόσμος μόνο με γυναίκες θα ήταν εφιάλτης
- Δεν είμαι θύμα
- Δεν μισώ τους άντρες
- Δεν υπάρχει γυναίκα που να μπορεί να μου πει τι πρέπει να κάνω στη ζωή μου
- Δεν είναι όλοι οι άντρες βιαστές
- Βασίζεται στην υπόθεση ότι οι γυναίκες είναι ριγμένες, ενώ πιστεύω ότι οι γυναίκες είναι προνομιούχες
Αυτές οι γυναίκες κατά του φεμινισμού είναι πράγματι κατά του Φεμινισμού, αφού η άγνοιά τους καταλήγει να ξεφτιλίζει ένα κίνημα με τεράστια ιστορία. Λες και το να είσαι φεμινίστρια έχει να κάνει με το σεξουαλικό σου προσανατολισμό, ή με το αν σου αρέσουν οι φούστες ή το μαγείρεμα, ή με το αν υπάρχουν βιαστές στον κόσμο ή όχι. Επίσης, ο φεμινισμός σε καμία περίπτωση δεν σου υπαγορεύει πως να είσαι ή πως να συμπεριφέρεσαι.
Μέσα στον οχετό των παραπάνω μηνυμάτων, υπάρχουν και μερικά που πράγματι με έβαλαν σε σκέψεις, όπως το τελευταίο μήνυμα από τα παραπάνω. Είναι ένας τρόπος να δηλώσει κανείς ότι ο φεμινισμός σαν κίνημα δεν μπορεί να προσφέρει κάτι άλλο. Ή, ότι αναγνωρίζει τον εκφυλισμό του φεμινισμού κι ότι, αν πράγματι σημαίνει υπεροχή των γυναικών, τότε δε θέλει να είναι φεμινίστρια. Αυτό που χρειάζεται για να βελτιωθεί η κατάσταση της ανισότητας των δύο φύλων σε μία κοινωνία είναι η αλλαγή νοοτροπίας δύο συνεχόμενων γενεών, και όχι ένα κίνημα που με επαναστάσεις και διαμαρτυρίες διεκδικεί – τι διεκδικεί σήμερα ο φεμινισμός αλήθεια;
Φεμινισμός στις σχέσεις
Με την τελευταία έξαρση του φεμινισμού και μετά από ομιλίες διάφορων ισχυρών γυναικών, το πρόβλημα παρερμηνεύθηκε ακόμα περισσότερο και μετατέθηκε: οι γυναίκες άρχισαν να ανάγουν τα καθημερινά προβλήματα των σχέσεων σε πολιτικό κίνημα. Έτσι, τις επιθυμίες τους τις βαφτίζουν δικαιώματα και νομίζουν πως είναι φεμινίστριες. Από τη μία πλευρά, είναι γεγονός πως ο φεμινισμός είχε μία συνιστώσα που αφορούσε στην ισότητα στο γάμο («σχέση» δηλαδή, με τα σημερινά δεδομένα). Από την άλλη, πώς νιώθεις όταν η συμφοιτήτριά σου επιλέγει να παντρευτεί στα 22 της; Λυπάσαι λίγο γιατί υποτάχθηκε, δεν ξέρεις που ακριβώς, δεν μπορείς να το προσδιορίσεις, αλλά αυτό σκέφτεσαι. Και ίσως να έχεις δίκιο. Μία τέτοια γυναίκα, που παντρεύεται στα 22 και κάνει παιδιά, στο μυαλό σου χάνει τη δυναμικότητά της. Πέφτει στα μάτια σου. Δε συμβαίνει το ίδιο όμως όταν το κάνει ένας άντρας; Όχι. Στα μάτια σου, ο άντρας το έκανε για τους δικούς του λόγους. Αυτή η διαφορά αντίληψης για τα δύο φύλα υπάρχει, και πρέπει να αλλάξει. Αλλά ο φεμινισμός δε μπορεί να κάνει τίποτα, εκτός από το να ευαισθητοποιήσει λίγο παραπάνω τον κόσμο και να λύσει τις παρεξηγήσεις.
Στο ίδιο θέμα, ο φεμινισμός κατάφερε μεν να έχουν οι γυναίκες σήμερα το δικαίωμα επιλογής στις σχέσεις τους (κι όχι μόνο, αλλά σε αυτό επικεντρώνομαι), από την άλλη κανείς δεν έμεινε να παλεύει για τα δικαιώματα των γυναικών παλαιάς κοπής. Οι σημερινές νέες γυναίκες που φέρονται ως φεμινίστριες αποδέχονται τα δικαιώματα, τη χειραφέτηση, την αυτονομία και το δικαίωμα της επιλογής, αλλά μόνο όταν αυτή η επιλογή οδηγεί σε μία θέση ισχύος (κοινωνικής, οικονομικής ή προσωπικής). Όταν λοιπόν μία γυναίκα επιλέγει να μείνει σπίτι της, για τον άντρα και τα παιδιά της, οι δήθεν φεμινίστριες θα πέσουν να τη φάνε. «Μα έχεις τόσες δυνατότητες» θα της πουν. Αν αυτό δεν είναι παρακμή του φεμινισμού, τότε τι είναι; Δε μπορώ να μην παραθέσω Κούντερα για μία ακόμη φορά.
Τερέζα: Θέλω να είμαι στο σπίτι με τον άντρα μου.
Η δημοσιογράφος: Μα είναι αναχρονιστικό αυτό που λέτε. Μπορείτε να είστε μία διάσημη φωτογράφος.
Τερέζα: Δε θέλω να είμαι διάσημη φωτογράφος. Θέλω να είμαι μία γυναίκα αναχρονιστική.
Μπορεί μία γυναίκα που επιλέγει να ακολουθήσει το δρόμο της οικογένειας αντί της καριέρας να είναι φεμινίστρια; Η ερώτηση δεν έχει νόημα: τι σχέση έχει ο τρόπος διαχείρισης της ζωής της με το αν διεκδικεί ισότητα με τους άντρες; Γιατί έχει περάσει στο μυαλό μας ότι μία γυναίκα καριέρας είναι περισσότερο φεμινίστρια από μία άλλη; Κι επίσης, γιατί υπάρχει ο όρος “γυναίκα καριέρας” και όχι ο όρος “άντρας καριέρας”; (Ένας άσχετος θα αναρωτιόταν επίσης γιατί υπάρχει γυναικεία λογοτεχνία και όχι αντρική λογοτεχνία, αλλά είναι τελείως διαφορετικό.) Σήμερα, η απόφαση μίας γυναίκας να είναι παραδοσιακή, ανατολίτισσα, να φροντίζει τον άντρα της και να τον ακολουθεί, ερμηνεύεται από άλλους ως πολύ κακή πολιτική κίνηση. Θα πέσουν σαν κοράκια να τη φάνε οι φεμινίστριες. Τα συναισθήματα, η γνωριμία, η οικειότητα και η σχέση μεταξύ τους είναι δευτερεύοντα: είναι αυτά που λέει στον εαυτό της για να χρυσώσει το χάπι της υποταγής, της ανισότητας που υφίσταται. Γιατί συνεχίζει ο κόσμος να μπερδεύει τις σχέσεις με την πολιτική;
Οι φεμινίστριες σήμερα λοιπόν το έχουν χάσει λίγο, παλεύουν μόνο για μία μερίδα γυναικών αγνοώντας την τύχη αυτών που δε συμπλέουν. Στη σημερινή εποχή από ότι φαίνεται ο φεμινισμός είναι πολυτέλεια, γιατί πάει πακέτο με την καριέρα και τη δυναμικότητα. Αν τυχαίνει να μη θες καριέρα ή να μην είσαι δυναμική τότε ο φεμινισμός δεν είναι για σένα. Μείνε στην κουζίνα σου. Κι ας μάχεσαι κι εσύ για τον ίδιο σκοπό, κι ας είσαι κι εσύ φεμινίστρια. Δεν ενδιαφέρει κανέναν. Τουλάχιστον, κανέναν ημιμαθή. Θα κλείσω με μία Σούζαν Μπρέγκερ, για να βγάλω και την κόμπλα μου:
“Δε γίνεται να υπηρετεί κανείς συγχρόνως και την επανάσταση και την προσαρμογή. Πρέπει να διαλέξει. Δε μπορούμε να υποστηρίζουμε την ελευθερία μας στις αργίες και να την αποφεύγουμε τις καθημερινές. Δε μπορούμε να επωφελούμαστε και από τη ζωή και από τη συνήθεια. Πρέπει να διαλέξουμε.“