Εργοστάσιο λιπασμάτων – 2014

Πριν από καιρό, είχα την ευκαιρία να βρεθώ στην Δραπετσώνα και συγκεκριμένα στο εγκαταλελειμμένο πλέον εργοστάσιο λιπασμάτων. Καθώς εισέρχεσαι στο οικόπεδο, όπου πριν από μερικά χρόνια υπήρχε ζωή, βλέπεις ξερόχορτα, την τεράστια καμινάδα να δεσπόζει και δυο κτίρια που έχουν απομείνει. Σαν λάτρης του είδους “abandon” στην φωτογραφία, δεν θα μπορούσα να αφήσω ανεξερεύνητη την περιοχή. Τα στοιχεία ξαφνικής εγκατάλειψης πολλά – πεταμένα ημερολόγια, φάκελοι, έγγραφα, διάφορα αντικείμενα…

Μια μικρή ιστορική αναδρομή για την επιχείρηση… Το 1909 ο Ν. Κανελλόπουλος μαζί με κεφάλαια τραπεζών και την σύμπραξη πολλών Ελλήνων επιστημόνων, ιδρύει την Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων. Σε συμφέρουσα τιμή για την εποχή αγοράζεται ένα οικόπεδο δίπλα στο λιμάνι της Δραπετσώνας στην Ηετίωνα ακτή. Σε 245 στρέμματα ανερχόταν η έκταση την οποία κατελάμβανε το εργοστάσιο, το οποίο στην τελευταία φάση της λειτουργίας του, περιελάμβανε 109 μονάδες συνολικά δομημένης επιφάνειας 146.000 τ.μ. Μάλιστα η έρευνα στα αρχεία αποκάλυψε δύο ακόμη χαμένες κτιριακές ενότητες που είχαν κατεδαφιστεί από τη δεκαετία του 1960.

Το 1910 το εργοστάσιο έχει κατασκευαστεί πλήρως και σταδιακά αρχίζει να αναπτύσσεται και σε γειτονικά οικόπεδα. Ναυαρχίδα της χημικής βιομηχανίας στην Ελλάδα, στην οποία απασχολήθηκαν εκατοντάδες εργαζόμενοι, θεωρούνταν η επιχείρηση από το 1909 που ιδρύθηκε και σε όλο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Στη σύσταση της εταιρείας μάλιστα συμμετείχαν- σε μία από τις σπάνιες φορές- ελληνικές τράπεζες, απευθείας στη συγκρότηση του βιομηχανικού κεφαλαίου.   Η ΠΥΡΚΑΛ παραχωρεί το δικαίωμα παραγωγής οξέων στην ΑΕΕΧΠΛ και με την υποστήριξη του κράτους εισάγει την έννοια των χημικών λιπασμάτων στην ελληνική γεωργία. Η εταιρεία μονοπώλησε την παραγωγή λιπασμάτων (θειικό οξύ, θειικός χαλκός, θειικός σίδηρος, υδροχλωρικό οξύ, νιτρικό οξύ, λιπάσματα) για μισό αιώνα. Στην ΑΧΕΧΠΛ οργανώθηκε και γεωπονικό τμήμα με σκοπό τη διδασκαλία για τη χρήση των λιπασμάτων στη γεωργία αλλά και τη μελέτη διαφόρων γεωργικών ζητημάτων. Σε αυτή την εταιρεία άλλωστε εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μεγάλη κλίμακα στελεχικό δυναμικό με τεχνική επιστημονική παιδεία και οργανωτικές ικανότητες. Οι δραστηριότητες της εταιρείας μεγαλώνουν και έτσι δημιουργείται και μονάδα υαλουργίας μέσα στη δεκαετία του `20.  

Με την μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες καταφθάνουν στον Πειραιά. Το εργοστάσιο λιπασμάτων ήταν σε άνοδο και τα φτηνά εργατικά χέρια των προσφύγων περιζήτητα. Γύρω από τα λιπάσματα αναπτύσσεται ένας ολόκληρος οικισμός από τις παράγκες των εργατών. Ολόκληρη η περιοχή της Δραπετσώνας γεννιέται μέσα από τους ίδιους τους εργάτες του εργοστασίου που το 1934 έφταναν τους 4000. Από τα τέλη του 1970 το υαλουργείο αντιμετώπιζε ζημίες. Η προσπάθεια για επενδύσεις και άνοιγμα των αγορών της είναι άκαρπο. Το τελικό χτύπημα δίνεται το 1988 με την δολοφονία του Αλέξανδρου Μποδοσάκη. Η εταιρεία οδηγείται μέρα με τη μέρα σε συρρίκνωση. Παρατηρείται μείωση στην παραγωγή και τεχνολογική υστέρηση. Το 1993 τίθεται σε εκκαθάριση εν λειτουργία και περνά στον πλήρη έλεγχο της Εθνικής Τράπεζας. Το εργοστάσιο που λειτουργεί υποτονικά κλείνει το Σεπτέμβριο του 1999. ‘Εκτοτε άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα της κατεδάφισης και εν συνεχεία τουριστικής αξιοποίησης του ακριβού ακινήτου, παρά τις εναλλακτικές προτάσεις πολεοδομικής ανάπτυξης διατυπωμένες από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας και παρά τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων και πολλών άλλων. Παρά την αντίθετη εισήγηση των αρμοδίων Εφορειών του υπουργείου Πολιτισμού και τις προσπάθειες κήρυξης των κτιρίων ως διατηρητέων.

  Το 2003 κατεδαφίστηκαν τα περισσότερα βιομηχανικά κτίρια που υπήρχαν. Για πολλούς αποτελούσαν ιστορία της βιομηχανίας στην Ελλάδα. Κάτοικοι και φορείς έχουν απαιτήσει τη δημιουργία χώρου πολλαπλών χρήσεων αν και μέχρι στιγμής κανείς δε γνωρίζει το μέλλον της περιοχής. Τα μικρά σπίτια στην περιοχή μας φέρνουν εικόνες από την εποχή που το εργοστάσιο μεσουρανούσε και μας θυμίζουν πως “στην Δραπετσώνα πιά δεν έχουμε ζωή…” λόγω της αυξημένης ανεργίας που δημιουργήθηκε μετά το κλείσιμο των λιπασμάτων.

Πηγή: Σελίδα στο Facebook – Drapetsona City

Φωτογραφίες: Παύλος Αντιμάντο