TIFF 61: Η τυραννία της οικειότητας στην ταινία “Σπέρνε τον άνεμο”

TIFF 61 Goes Online: Σπέρνε τον άνεμο (2020)

Η ταινία Σπέρνε τον άνεμο (Sow the wind) κάνει stream στο πλαίσιο του 61^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Αποτελεί συμπαραγωγή της Γαλλίας, Ιταλίας και Ελλάδας, με σκηνοθέτη τον ιταλικής καταγωγής Ντανίλο Καπούτο.

Λίγα λόγια για την πλοκή

Η υπόθεση της ταινίας είναι απλή, με φόντο μια ιταλική επαρχία, γενέτειρα της νεαρής φοιτήτριας γεωοπονίας τη Νίνα. Η πρωταγωνίστρια διαπιστώνει με λύπη πως οι ελαιώνες της οικογένειάς της προσβάλλονται από έντομα και ξεκινάει μια προσπάθεια να βρει λύση στο πρόβλημα.

Απέναντί της ορθώνονται τείχη από την ίδια της την οικογένεια, και πιο συγκεκριμένα τον πατέρα της. Η δράση του με σκοπό να φέρει και αυτός κάποια λύση στο πρόβλημα των ελαιόδεντρων είναι υπόγεια και γίνεται με δόλιους τρόπους.

Αν και σκηνοθετικά πρόκειται για μια ταινία ήρεμων διαστάσεων, εντούτοις κάτι τέτοιο δεν ισχύει αν αναζητήσουμε τον θεματικό της πυρήνα. Άλλωστε η ταινία, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, εντάσσεται στο θέμα της τυραννίας της οικειότητας, ένας όρος που οφείλεται στον Αμερικανό κοινωνιολόγο Ρίτσαρντ Σένετ.

Μια σύγχρονη τυραννία στο πλαίσιο της οικειότητας

Στο βιβλίο του Η τυραννία της οικειότητας (1977), το οποίο αποτελεί συνέχεια ζητημάτων που ανέπτυξε ο Γιούργκεν Χάμπερμας, ο Σένετ αναφέρεται στη διάλυση των ορίων ιδιωτικής και δημόσιας ζωής στον σύγχρονο κόσμο, και αυτομάτως στη συγχώνευσή τους.

Στην ταινία εντοπίζουμε δύο βασικές παραμέτρους της σκέψης του Σένετ. Υποστηρίζει πως «όσο στενότερη επαφή έχουν οι άνθρωποι, τόσο λιγότερο κοινωνικές, τόσο περισσότερο οδυνηρές, αδελφοκτόνες γίνονται οι σχέσεις τους».

Κομβικό σημείο για την οδυνηρή σχέση που αναπτύσσει η Νίνα με τους γονείς της είναι η επιστροφή της σε αυτούς, στον οικογενειακό χώρο δηλαδή ο οποίος, ξανά σύμφωνα με τον Σένετ, είναι ο πυρήνας του σύγχρονου κόσμου.

Με αυτόν τον τρόπο, ξεκινάει η δέσις της ιστορίας και ολοκληρώνεται με μία ακόμη παράμετρο. Το περιβάλλον της πρωταγωνίστριας δεν διαφέρει από την προσωπικότητα όλων των σύγχρονων ανθρώπων, που αδυνατούν να απομακρύνουν τη δημόσια σφαίρα από την υποκειμενική αντίληψη της ιδιωτικότητάς τους.

Έτσι, η Νίνα προσπαθεί να εφαρμόσει την αντικειμενική αντίληψη του κόσμου που της προσφέρει η επιστημονική της κατάρτιση, αλλά η τακτική της δεν ευδοκιμεί λόγω των κοινωνικών κανόνων στους οποίους δεν υπακούν οι γονείς της.

Η λύσις της υπόθεσης είναι σκληρή και επιβεβαιώνει τα στενά πνευματικά όρια του ανθρώπου του 21^ου αιώνα, τα οποία είχαν αρχίσει να στενεύουν ήδη από τον 18^ο αιώνα, όπως τονίζει ο Σένετ.

Επαφή με το αιώνιο

Στην ταινία, αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερη δύναμη είναι ο μυστικισμός που την περιβάλλει. Είναι η προσπάθεια της Νίνα να ενωθεί με την φύση μέσω των αισθήσεων, είτε με την ακοή είτε με την υφή.

Και αυτομάτως να πιστέψει σε κάτι ανώτερο, σε κάτι λησμονημένο προ πολλού στην μετανεωτερική εποχή. Θέλει να έρθει σε επαφή με το αιώνιο και ανυπέρβλητο με έναν τρόπο υποσυνείδητο, με μια «άρνηση της συνεργασίας με το βασίλειο του ορατού» (Ανδρεαδάκης 2020, σ. 22).

Περισσότερες πληροφορίες για τη θεματική της τυραννικής οικειότητας μπορείτε να δείτε εδώ αλλά και στον Κατάλογο του 61ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

*Ορέστης Ανδρεαδάκης, “Το ιδιότυπο παρόν της αιωνιότητας”, Α Κατάλογος, 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2020, σσ. 10-25.

Βασίλης Βαμβακάς, “Ο δημόσιος βίος της οικειότητας”, Α Κατάλογος, 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2020, σσ. 57-66.