Αναγνώστης25 Μαίου ,ώρα 19:45 ο George Floyd σηκώθηκε από τον καναπέ και αποφάσισε να αγοράσει μερικά τσιγάρα μπας και τον ξεμπλοκάρουν. Άρπαξε από το τραπεζάκι ένα εικοράρικο για τα τσιγάρα της εβδομάδας, και κλείδωσε το σπίτι.
Της Μαρίας Νικολέτας Σουλούνια
Το ασανσέρ ήταν σταματημένο σε κάποιο όροφο επάνω και έτσι κατέβηκε τις σκάλες.
Καθώς κατηφόριζε, προσπαθούσε να πείσει τον εαυτό του ότι τα πράγματα θα ήταν από δω και πέρα καλύτερα. Κατέβαινε τις σκάλες αργά, τα πόδια του ήταν βαριά, έγερνε σαν να κουβαλούσε ένα άχθος στους ώμους του. Θολωμένος από τη θύελλα ανησυχιών που τον κατέκλυζαν, το βλέμμα του ήταν καρφωμένο στα σκαλοπάτια. Θα είναι πάντα έτσι η ζωή του σκέφτηκε «μια ατελείωτη βάναυση κατηφόρα βιοπορισμού με προσδοκώμενο τέλος; » Το επίδομα ανεργίας δεν ήταν αρκετό και έπρεπε να φροντίσει την Gianna, την εξάχρονη κόρη του. Η κόρη του ήταν ο λόγος που έφυγε από το Χιούστον του Τέξας για ένα καλύτερο αύριο .
Είχε πάνω από ένα μήνα να εργαστεί έκτοτε της αναγκαστικής επιβολής καραντίνας λόγω του κορονοιού. Η τελευταία του δουλειά ήταν ως σεκιουριτας σε ένα μπιστρό μπαρ. Είχε κιόλας εργαστεί ως οδηγός νταλικών αλλά ως επί των πλείστων, λόγω του ύψους του , 2μέτρα ανάστημα, τον προτιμούσαν συχνά ως επόπτη ασφαλείας .
Συλλαμβάνοντας τον ρατσισμό!
Θυμήθηκε τα λόγια του φίλου του που του πρότεινε ένα καλό πρακτορείο προσλήψεων το προηγούμενο βράδυ. Ο φίλος του Christopher Harris προσπαθούσε να τον παρηγορήσει με τα αισιόδοξα επικείμενα μέτρα σταδιακής άρσης της καραντίνας, εφόσον μόλις την προηγούμενη Δευτέρα είχαν αρχίσει να ανοίγουν τα καταστήματα λιανεμπορίου.
Χαμογέλασε στην σκέψη αυτήν και τα βήματά του έγιναν γρηγορότερα. Βγήκε από την πολυκατοικία και σε λίγα λεπτά βρέθηκε στο μαγαζάκι της γειτονιάς του στο Cup Foods.
Αγόρασε 3 πακέτα τσιγάρα, τα έβαλε στην τσέπη της φόρμας του και βγήκε από το μαγαζί. Κοίταξε το ρολόι στον καρπό του.
Η ώρα έδειχνε 20:00,κατευθύνθηκε προς κάτι φίλους του στο parking που ήταν μπροστά από το μαγαζί. Έκατσε μαζί τους στο αυτοκίνητο για να κουβεντιάσουν αλλά ξαφνικά ακούστηκε εκκωφαντικά η σειρήνα της αστυνομίας .Κόκκινα και μπλε φωτάκια αναβόσβηναν ολόγυρά τους.
Ο αστυνομικός Thomas Lane πλησίασε το όχημά τους και απείλησε με το όπλο του τον George να τοποθετήσει τα χέρια στο τιμόνι. Λίγα δευτερόλεπτα μετά τον έσπρωξε από το όχημα και του φόρεσε χειροπέδες. Τον κατεύθυνε προς το περιπολικό.
O George ήταν σε κατάσταση πανικού, φωνάζοντας πως έχει κλειστοφοβία και αρνούταν να επιβιβαστεί στο περιπολικό.
Έπειτα από μερικά λεπτά φτάνει το δεύτερο περιπολικό με τους αστυνομικούς “Derek Chauvin “ και “Tou Thao” . Καταφέρνουν και τον βάζουν μέσα στο περιπολικό.
Όμως ο Chauvin αλλάζει γρήγορα γνώμη, τον βγάζει με ορμή από το περιπολικό και τον πετάει κάτω στο οδόστρωμα.
Τρόμος διέτρεξε όλο το κορμί του. Η καρδιά του χτυπούσε πανικόβλητα, κόντευε να σπάσει.
Εκείνη τη στιγμή ο οργισμένος αστυνομικός Derek έβαλε το γόνατό του επάνω στον λαιμό του George,και πίεζε με όλη του τη δύναμη τον λαιμό του προς το οδόστρωμα. Πόνος σούβλιζε το κορμί του . Άλλοι δύο αστυνομικοί καθόντουσαν επάνω του, ο ένας στο κορμό και ο άλλος στα πόδια του.
Ο εξαγριωμένος Derek, πίεζε ασφυκτικά το λαιμό του. Δεν μπορούσε να αναπνεύσει. Ήταν σε κατάσταση σοκ, οι ανάσες του γινόντουσαν ολοένα και πιο κοφτές.
«Δεν μπορώ να αναπνεύσω» εκλιπαρούσε « Σας παρακαλώ κύριε, δεν μπορώ να αναπνεύσω !!».
Ούρλιαξε κλαίγοντας «μαμά ,μαμά» με απελπισία. Θα τον άκουγε η μητέρα του άραγε από κει ψηλά, να του δώσει σθένος ; Προσπαθούσε να κρατηθεί στην ζωή, να μη χάσει τις αισθήσεις του.
Έβλεπε τη ζωή του να περνάει από μπροστά του αστραπιαία, σαν φλας μιας ολιγόλεπτης ταινίας.
Θυμήθηκε την μητέρα του, που πάντα του χαμογελούσε κοιτάζοντας με περηφάνια το δίμετρο παλικάρι της, τον «ευγενή γίγαντα» γιό της, όπως τον καλούσαν οι φίλοι του , όταν γυρνούσε σπίτι μετά από κάμποσες ώρες παίζοντας αμερικάνικο football με τα ρούχα του άλλοτε σκισμένα, ή βρώμικα.
Δεν της πείραζε που έπρεπε να πλύνει ξανά άλλη μια στοίβα ρούχων. Ήταν απλώς χαρούμενη που τον έβλεπε ευτυχισμένο, ενώ του είχε ήδη έτοιμο παγωμένο σπιτικό τσάι λεμονιού για να δροσίσει τον ιδρώτα του.
Οι καλοκαιρινές ζεστές μέρες της Νότιας Καρολίνας, το δροσερό γρασίδι του γηπέδου, η αδρεναλίνη του παιχνιδιού, οι πλάκες που έσπαζε με τους φίλους του…
Έσφιξε τα δόντια του, παρακαλούσε τον Θεό να τα καταφέρει. Το μόνο που ήθελε ήταν να γυρίσει πίσω στην κορούλα του,την Gianna που της υποσχέθηκε ένα καλύτερο μέλλον όταν μετακόμισαν στην Minneapolis. Θα την έβλεπε άραγε στην αποφοίτησή της ;θα χόρευε μαζί της στο γάμο της ; θα έβλεπε ποτέ τα εγγόνια του;
Ικέτευσε ξανά τον αστυνομικό και κείνος ενοχλημένος του είπε γεμάτος με ειρωνεία «Θα ανέβεις τώρα στο περιπολικό ;».
O George απάντησε « Θέλω, αλλά δεν μπορώ !!» , «το γόνατο σου είναι επάνω στον λαιμό μου».
Τίποτε δεν άλλαξε.
Φώναξε «το στομάχι μου πονάει, ο λαιμός μου πονάει, πονάω παντού».
Σιωπή και κτηνώδη αδιαφορία από μέρους τους.
Πρέπει να τους παρακάλεσε άλλες 16 φόρες.
Ο George άρχιζε να σβήνει.
Η τελευταία του σκέψη ήταν η κόρη του και η τραγική του συνειδητοποίηση πως το κοριτσάκι του θα μεγάλωνε σε τέτοιο άδικο και σκοτεινό κόσμο…
20:25, ο George έκλεισε τα μάτια του.
Hταν ακίνητος. Κείτοταν στον δρόμο.
Εκείνοι όμως συνέχιζαν να κάθονται επάνω του.
Μια κυρία, περαστική που ήταν μάρτυρας βιντεογραφούσε το όλο ειδεχθές αυτό συμβάν. Η κυρία αυτή τους φώναζε να ελέγξουν τον σφυγμό του και να καλέσουν εκτάκτως ασθενοφόρο.
Μετά από περίπου 2 λεπτά κατέφθασε το ασθενοφόρο και μόνο όταν επέμεναν οι φορείς άμεσης ιατρικής βοηθείας στον Derek να τον αφήσει ελεύθερο, εκείνος σηκώθηκε από επάνω του.
Μετά από μια ώρα ανακοινώθηκε επίσημα νεκρός, αλλά όλοι μας γνωρίζουμε καλά ότι ο George Floyd πέθανε εκεί στον δρόμο.
Στο οδόστρωμα όπου κείτοταν αβοήθητος, αδύναμος με το γόνατο κλειδωμένο επάνω στον λαιμό του, έρμαιο της τύχης του, στα χέρια διαστροφικών δολοφόνων και ανελέητων ρατσιστών.
Ένα παρόμοιο συμβάν είχε πραγματοποιηθεί περίπου έξι χρόνια πριν, στις 17 Ιουλίου του 2014 στην Νέα Υόρκη.
Την ημέρα εκείνη ο Eric Garner, ένας 43 έγχρωμος πατέρας 6 παιδιών συνελήφθηκε για την πώληση αφορολόγητων τσιγάρων και κατόπιν στραγγαλίστηκε από τον αστυνομικό Daniel Pantaleo. Να σημειωθεί πως ο Eric ήταν υπέρβαρος και έπασχε από άσθμα.
Το αποτρόπαιο αυτό γεγονός επίσης βιντεογραφήθηκε και αποδεικνύει πως ο Garner εκλιπαρούσε τον αστυνομικό 11 φορές πως δεν μπορούσε να αναπνεύσει προτού δολοφονηθεί.
Ο αστυνομικός Pantaleo απολύθηκε από το αστυνομικό τμήμα NYPD, για την ακατανόμαστη συμπεριφορά του και για την μη προτεινόμενη μέθοδο ακινητοποίησης υπόπτων, αυτής του καρυδώματος .Τακτική που έχει απαγορευθεί από το 1993 σαν πρακτική συμμόρφωσης από την αστυνομία της πολιτείας της Νέας Υόρκης .
Παρόλα αυτά όμως ,μέχρι και σήμερα δεν έχει κατηγορηθεί ακόμα για φόνο, εφόσον οι ομοσπονδιακοί εισαγγελείς ανακοίνωσαν πως δεν θα ασκήσουν κατηγορίες φόνου- καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον του.
Τραγικό εφόσον υπάρχει βίντεο ντοκουμέντο και ο ιατροδικαστής κατά την διάρκεια της πειθαρχικής του δίκης ανακοίνωσε πως ο θάνατος του Garner προήλθε από τον στραγγαλισμό.
6 χρόνια και ακόμη δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη για την στυγνή δολοφονία του Eric !! Πως είναι δυνατόν να κυκλοφορούν τέτοια κτήνη ανάμεσά μας; Iδίως αυτά τα άτομα που έχουν ορκιστεί να υπηρετούν για την προάσπισης της ασφάλειας και της ειρήνης εντός της επικράτειάς τους.
Συλλαμβάνοντας τον ρατσισμό
Aκόμη οι δύο αστυνομικοί από τους 4 που συνέλαβαν τον George είχαν βίαιο ιστορικό καθώς είχαν κατηγορηθεί με παράπονα πολιτών για βιαιοπραγίες. Ο μεν Derek Chauvin είχε 17 παράπονα ενώ είχε εμπλακεί σε 3 περιστατικά με πυροβολισμούς, από τα οποία το 1 ήταν θανατηφόρο, ο δε άλλος είχε 6 καταγγελίες .
Ποίοι είναι οι υπαίτιοι αυτής της στυγερής δολοφονικής ρατσιστικής συμπεριφοράς ; Το ίδιο το κράτος, η οργάνωση των αστυνομικών αρχών ;
Σίγουρα το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης καταλογίζεται σε κείνους, όμως η αλήθεια είναι ότι στην ουσία όλοι μας λίγο πολύ είμαστε υπεύθυνοι, διότι όλοι μας είμαστε έως ένα βαθμό προκατειλημμένοι.
Πως μπορούμε λοιπόν να «συλλάβουμε» τους εαυτούς μας την στιγμή που σκεφτόμαστε ή συμπεριφερόμαστε ρατσιστικά εάν δεν έχουμε συλλάβει πλήρως την έννοια του ρατσισμού ;
Αλήθεια πως μπορούμε να εξηγήσουμε τους λόγους που μας οδηγούν στην ανάπτυξη ρατσιστικής σκέψης ή συμπεριφοράς ;
Μετά από έρευνα διαφόρων άρθρων κοινωνικής ψυχολογίας, συμπέρανα πως ο ρατσισμός είναι ένα πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο που οι ρίζες του ξεκινούν από τον υποσυνείδητο κόσμο μας προσπελάζοντας βιολογικά λιπάσματα ερεθισμάτων και καταλήγουν στο έδαφος του συνειδητού που δίνει τους καρπούς, γινομένους ή μη της ανθρώπινης συμπεριφοράς μας.
Η κοινωνική ψυχολογία που εξετάζει τον τομέα των γνωστικών διαδικασιών “cognitive prodecures” και η νευρολογική επιστήμη που ασχολείται με την λειτουργία του εγκεφάλου κυρίως με το κομμάτι της αμυγδαλής και του ιππόκαμπου, εξηγούν πιο ξεκάθαρα την φύση και τους λόγους ανάπτυξης ρατσιστικών συμπεριφορών.
Βάσει της κοινωνικής ψυχολογίας, ο άνθρωπος επειδή λαμβάνει καθημερινά αμέτρητες πληροφορίες, στην προσπάθειά του να τις επεξεργαστεί προκειμένου να αποθηκεύσει τις σημαντικές, επιδίδεται σε μια διεργασία κατηγοριοποίησης (Colin Beard,J.P Wilson,2013).
Συλλογιζόμαστε δηλαδή με τη χρήση σχημάτων, “schemas”, εικονικών και παραστατικών «ετικετών» για να μπορούμε να ταυτοποιούμε και να κατανοούμε νέες πληροφορίες (Grimes & Dreschel, 1996, )
Δηλαδή, τείνουμε ενστικτωδώς να ομαδοποιούμε πληροφορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, βάζοντας επάνω τους «ετικέτες» συσχετίζοντάς τα με παλαιότερα παρόμοια μοτίβα.
Όταν λοιπόν κατηγοριοποιούμε βάσει στοιχείων που αφορούν κοινωνικές ομάδες, τότε γίνεται νύξη για συλλογισμούς με τη χρήση στερεότυπων.(David M. Amadio,2014).
Ο ρατσισμός λοιπόν είναι η ταξινόμηση των ανθρώπων σε ομάδες ανάλογα με την φυλή τους ή το χρώμα.
Τα στερεότυπα χρησιμεύουν, προκειμένου να γνωρίζουμε με ποιους ταυτιζόμαστε περισσότερο σε θέματα θρησκείας, φυλής, χρώματος και κουλτούρας.
Σε κάθε χώρα υπάρχει συνήθως η κυρίαρχη κοινωνική ομάδα, η οποία συνήθως είναι η πλεονάζουσα σε πληθυσμό, και αποτελεί τον πρωτεύον πομπό της πολιτιστικής ταυτότητας της κάθε χώρας λόγω της ταυτόσημης ιθαγένειας . Οι ψυχολόγοι ονομάζουν τα μέλη αυτής της κοινωνική ομάδας ingroup.
Όμως υπάρχουν και οι υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες που η προέλευσή τους είναι εξωγενής ή εν μέρει ενδογενής και συνήθως είναι μικρότερες σε πληθυσμό σε σχέση με την κυρίαρχη κοινωνική ομάδα. Τα μέλη αυτής ονομάζονται από τους κοινωνικούς ψυχολόγους outgroup.
Τα στερεότυπα λοιπόν, υπό αυτό το πρίσμα, δεν είναι τίποτε άλλο από νοητικές εικόνες που εμείς δημιουργούμε για ορισμένα άτομα. Αποτελούν δηλαδή υπερ-γενίκευση αυτών, εφόσον δεν αποκρυσταλλώνουν σφαιρικά την ταυτότητα αυτών των μελών των κοινωνικών ομάδων.
Παρόλα αυτά, γεννούν με τη σειρά τους τις προκαταλήψεις. Η προκατάληψη είναι η συμπεριφορά που υιοθετούμε απέναντι στις διάφορες κοινωνικές ομάδες (Cottrell, C. A. & Neuberg,2005) ανάλογα με τα στερεότυπα που έχουμε ενστερνιστεί. Η συμπεριφορά αυτή είναι φορτισμένη με συναισθήματα που ποικίλουν από αγάπη και περηφάνια σε μίσος και φόβο.
Τα ingroup μέλη τείνουν να προτιμούν και να εμπιστεύονται τα άτομα της ίδιας αυτής ομάδας ενώ αποδοκιμάζουν ή φοβούνται με φανερό ή με όχι τόσο έκδηλο τρόπο τα μέλη του ougroup.
Για ποιο όμως λόγο υπάρχουν τα στερεότυπα, πέρα από το ότι εξυπηρετούν την ευκολότερη και γρηγορότερη επεξεργασία πληροφοριών ; Μήπως υποβόσκει κάποια άλλη τελεολογική ισχύ των στερεοτύπων ;
Κοινωνικού ψυχολόγοι όπως (Entwisle& Oslon,2014) και (Tilly,1998) ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι δεν είναι μόνο υποσυνείδητοι φορείς στερεοτύπων αλλά και συνειδητοί, προκειμένου να έχουν οι ίδιοι τον έλεγχο της διανομής των πόρων και ευκαιριών. Τα στερεότυπα δηλαδή λειτουργούν ως μηχανισμό άμυνας για να συγκεντρώνουν τα μέλη ingroup περισσότερους πόρους και να αξιοποιούν περισσότερες ευκαιρίες από τα μέλη outgroup (Adler & Kwon, 2002).
Όμως συνακόλουθα, έτσι αναπτύσσονται υποσυνείδητες προκαταλήψεις (Nancy D. Tomaso,2015 ) οι οποίες μπορούν να οριστούν ως οι νοητικοί συσχετισμοί με διάφορες βαθμίδες ή είδη συναισθήματος ανάλογα με την κοινωνική τάξη της κοινωνικής ομάδας ενδιαφέροντος.
Τείνουμε δηλαδή να διακατεχόμαστε από μια πιο θετική στάση απέναντι σε άτομα με μεγαλύτερο κοινωνικό status ενώ απέναντι σε άτομα με χαμηλότερο κοινωνικό προφίλ συνηθίζουμε να συμπεριφερόμαστε πιο ψυχρά ή αδιάφορα, διότι υπάρχει η πεποίθηση πως τα άτομα με περισσότερους πόρους είναι άξια και αντιστρόφως ανάλογα.
Για παράδειγμα, όταν ήμουν στο Λονδίνο δούλευα σε ένα ξενοδοχείο όπου οι πελάτες ερχόντουσαν περισσότερο για επαγγελματικό σκοπό. Είχαμε διάφορους πελάτες από επιχειρηματίες σε εργάτες για παράδειγμα.Πολλές φορές, αν κτιζόταν νέα οικοδομή κοντά σε μας, διέμεναν σε μας οι εργάτες .
Είχα προσέξει πως οι εργάτες ήταν πάντα ξένοι, σχεδόν ποτέ Άγγλοι. Για παράδειγμα ήταν συνήθως Ρουμάνοι,Βούλγαροι ήΑλβανοί .Παρόμοια, το ίδιο ίσχυε και σε άλλες χειρωνακτικές εργασίες, όπως εργασίες για μεταφορά /μετακόμιση, για υδραυλική εγκατάσταση.
Έτσι εύκολα σχηματίζεται η άποψη ότι εκείνες οι κοινωνικές ομάδες είναι πιο ιδανικές για χειρωνακτικές εργασίες ενώ οι Άγγλοι είναι πιο ικανοί για επαγγέλματα όπου απαιτείται ισχυρότερο πνευματικό κεφάλαιο. Αυτό στην ουσία εξηγείται από τις δύο παραπάνω θεωρίες, ότι δηλαδή τα στερεότυπα όντως ασκούν δύναμη και έλεγχο για την κατανομή των ευκαιριών ενώ παράλληλα ευνοούν την γέννηση ασυνείδητων προκαταλήψεων που εντείνουν τον διαχωρισμό των κοινωνικών ομάδων.
Βέβαια αν αναλογιστούμε σωστά, αυτό βέβαια δεν ισχύει γιατί σαφώς τα άτομα των παραπάνω εθνικοτήτων μπορεί να είναι εξίσου ή και ακόμα πιο ικανοί από τους Άγγλους σε επαγγέλματα που χρήζουν πνευματική εκπαίδευση.
Μπορεί κανείς όμως να υποστηρίξει ότι οι ρατσιστικές συμπεριφορές δεν φαίνονται τόσο έκδηλα σήμερα απ’ότι στο παρελθόν λόγω της ύπαρξης ισχυρότερης συνταγματικής αναγνώρισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της παγκοσμιοποίησης ή και του πνεύματος της δημοκρατίας.
Κατά τον ( Greenwald and Pettigrew,2014) όμως, η μεροληψία αυτή σήμερα σπάνια εκφράζεται σε έντονο βαθμό εχθρικής συμπεριφοράς έναντι των outgroup, αλλά «καλύπτεται» από την αδιαφορία ή παράβλεψη των outgroup για την διεκδίκηση πόρων ή αξιοποίηση ευκαιριών ώστε να διασφαλίζεται η ευνοιοκρατία των ingroup.
Όμως και η σιωπηλή διαφοροποίηση όταν επαναλαμβάνεται και ενθαρρύνεται συνδράμει στην κλιμάκωση της μεροληψίας (Sue et al., 2007).
Επομένως, τα στερεότυπα συνειδητά ή ασυνείδητα μας οδηγούν στην διαφοροποίηση ανθρώπων και στην μεροληπτική κατανομή των πόρων λόγω των προκαταλήψεων που πυροδοτούν την ανάπτυξη συναισθημάτων φόβου ή αμφιβολίας, συναισθήματα τα οποία όμως με την σειρά τους οξύνουν τον κοινωνικό διαχωρισμό.
Έτσι λοιπόν, σας εισάγω στην νευρολογική εξήγηση της εν δυνάμει ανάπτυξης στερεοτύπων μέσω της ανάλυσης της βιολογικής επίδρασης των συναισθημάτων στην εκδήλωση ρατσιστικής στάσης.
Κατά τον (Phelps, 2004; Um et al., 2012),τα συναισθήματα όπως ο φόβος ή το άγχος επηρεάζουν σημαντικά την γνωστική λειτουργία της μάθησης, της εκλογίκευσης , της αντιμετώπισης προβλημάτων και της μνήμης
Αυτό συμβαίνει διότι, όταν αισθανόμαστε φόβο, εκκρίνεται η ορμόνη της κορτιζόλης, η ορμόνη της αδρεναλίνης και της νορεπινεφρίνης που ερεθίζουν την λειτουργία την αμυγδαλή μας. Η αμυγδαλή είναι το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την συναισθηματική επεξεργασία των έντονων προσωπικών βιωμάτων μας, για την εν συνέχει κωδικοποίηση αυτών με σκοπό την ενοποίησή τους για την μετατροπή τους σε μακροπρόθεσμη μνήμη. Όταν η αμυγδαλή ερεθίζεται αρκετά ενεργοποιεί τον μηχανισμό μας για αντίδραση άμυνας ή επίθεσης το λεγόμενο “flight or fight” όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι που μας φοβίζει ή μας απειλεί.
Ο ιππόκαμπος είναι επίσης καίριο κομμάτι του εγκεφάλου γιατί διαδραματίζει και αυτό σημαντικό ρόλο στην παγίωση της μνήμης ενώ παράλληλα χάρη σε αυτό μπορούμε να ερμηνεύουμε τις αναμνήσεις μας, να ανατρέχουμε σε αυτές και συσχετίζουμε τις νέες εμπειρίες με παλιές αναμνήσεις.
Κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν αξιοποιήσει τα ευρήματα της νευρολογικής επιστήμης σχετικά με την βιολογική εξήγηση των συναισθημάτων και την θεωρία των υποσυνείδητων θεωριών και διεξήγαν πειράματα για να δοκιμάσουν εάν όντως οι αστυνομικοί μπορούν να αντιδράσουν εσφαλμένα λόγω της υιοθέτησης στερεοτύπων ρατσισμού.
Το 2001 μια ομάδα κοινωνικών επιστημόνων οργάνωσαν ένα κοινωνικό πείραμα στο οποίο είχαν καλέσει μια ομάδα αστυνομικών να απαντήσουν σε διάφορες ερωτήσεις σχετικά με τι τους παρουσιαζόντουσαν : όπλα ή ακίνδυνα εργαλεία (Payne, 2001) ; .
Σε μια τηλεόραση προβάλλονταν οι εξής τρεις σκηνές κατά χρονική σειρά : Στην πρώτη σκηνή παρουσιαζόταν εν ριπή οφθαλμού το πρόσωπο λευκού ή έγχρωμου, στην δεύτερη απεικονιζόντουσαν σε ελάχιστο χρόνο αντικείμενα : όπλα ή ακίνδυνα εργαλεία και στην τελευταία σκηνή ένα κενό φόντο . Στην τρίτη σκηνή, οι εξεταζόμενοι έπρεπε να απαντήσουν τι είδαν στην δεύτερη σκηνή. Έπειτα το πείραμα επαναλαμβανόταν με το ίδιο μοτίβο.
Το πείραμα το διεξήγαν οι ερευνητές σε δύο εκδοχές. Στην πρώτη , οι συμμετέχοντες είχαν πιο πολύ χρόνο να απαντήσουν για το τι τελικά είδαν , ενώ στην δεύτερη εκδοχή τους δινόταν μόνο 30 δευτερόλεπτα.
Ο χρόνος ήταν καίριος παράγοντας καθώς επηρέασε σημαντικά τα αποτελέσματα των δύο εκδοχών.
Όπως είναι γνωστό, όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος δεν έχουμε την πολυτέλεια να επεξεργαστούμε αρκετά λογικά τις πληροφορίες, με αποτέλεσμα να παίρνουμε βεβιασμένες αποφάσεις βάσει παραπάνω του ενστίκτου ή του υποσυνειδήτου παρά του συνειδητού μας κόσμου.
Επομένως στην δεύτερη εκδοχή, οι συμμετέχοντες έσφαλλαν περισσότερο για το τι τελικά είδαν, λόγω των ασυνείδητων προκαταλήψεων.
Οι επιστήμονες, αξιοποίησαν τον περιορισμένο χρόνο καθώς και την τεχνική “priming“ για να υπολογίσουν την επίδρασης της ισχύς των υποσυνείδητων προκαταλήψεων στη στάση ή αποφάσεις των εξεταζόμενων.
Η μέθοδος priming μελετάει η έκθεση μας σε ένα ερέθισμα επηρεάζει την αντίδραση μας στο επόμενο ερέθισμα, μέσω των ασυνείδητων νοητικών συσχετισμών που κάνουμε όπως παρόμοια συμβαίνει και με τις ασυνείδητες προκαταλήψεις (Friedman .S,2013)
Παρακάτω στο διάγραμμα, φαίνονται τα αποτελέσματα των δύο εκδοχών. Όπως δείχνει το διάγραμμα, στην δεύτερη εκδοχή αυτής του περιορισμένου χρόνου απάντησης (30 δευτερόλεπτα) , υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα λάθους ξεκινώντας από 0,23 περίπου φτάνοντας στο 0,37 περίπου. Ενώ στην πρώτη εκδοχή αυτής του περισσότερου χρόνου , η πιθανότητα λάθους είναι μικρότερη από 0,05 μέχρι 0,07.
Όπως απεικονίζεται στην δεύτερη εκδοχή, οι συμμετέχοντες απάντησαν λάθος όταν νόμιζαν ότι είδαν όπλο όταν προηγουμένως είχαν δει μαύρο πρόσωπο παρά λευκό , ενώ νόμιζαν ότι είδαν απλό εργαλείο όταν προηγουμένως τους παρουσιάστηκαν λευκά πρόσωπα.
Επομένως ο περιορισμένος χρόνος απέδειξε ότι οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούσαν παραπάνω την μέθοδο priming, γιατί η έκθεσή τους σε λευκά ή μαύρα πρόσωπα τους προϊδέαζε για το τι περίμεναν να δουν.
Παρόμοια πειράματα που διεκπεραιώθηκαν αργότερα, εξέταζαν τις επιδράσεις των δύο εκδοχών στην λειτουργία της αμυγδαλής και του ιππόκαμπου των συμμετεχόντων . Τα πειράματα αυτά απέδειξαν ότι η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος λειτουργούσαν πιο έντονα στους συμμετέχοντες που απάντησαν τις περισσότερες φορές εσφαλμένα, δηλαδή εκείνους που ήταν πιο πολύ προκατειλημμένοι . Εφόσον, προφανώς η έκθεσή τους σε υποκείμενα που τους δημιουργούσαν ανασφάλεια πυροδοτούσαν την λειτουργία της αμυγδαλής που είναι υπεύθυνη για την μνήμη συναισθηματικά φορτισμένων εμπειριών.
Κλείνοντας λοιπόν, σας αφήνω με την εξής απορία : Μπορούμε να ελέγξουμε τον ρατσισμό εάν είναι προϊόν συγκερασμού του υποσυνείδητου και συνειδητού μας κόσμου, ευαίσθητου στις βιολογικές μας αντιδράσεις στα διάφορα ερεθίσματα που ερχόμαστε σε επαφή ;
Θα ακολουθήσω την πεπατημένη, καθώς υποστηρίζω πως η στάση μας προς τον ρατσισμό όπως προς όλα τα φαινόμενα είτε κοινωνικού είτε πολιτικού είτε πολιτιστικού χαρακτήρα σχηματίζεται από την νηπιακή μας ηλικία λόγω του οικογενειακού μας περιβάλλοντος και μετέπειτα αναπτύσσεται μέσα από τις εμπειρίες της σχολικής, ύστερα πανεπιστημιακής και επαγγελματικής περιόδου μας . Μέσα από τους κοινωνικούς θεσμούς , δηλαδή μέσω της οικογένειας και των εκπαιδευτικών, οικονομικών, πολιτικών και θρησκευτικών θεσμών μας γαλουχούνται οι διάφορες πεποιθήσεις άρα και οι προκαταλήψεις που θα σκιαγραφήσουν την συμπεριφορά μας με τα μέλη των εξωτερικών κοινωνικών ομάδων. Σημασία όμως έχει η δική μας εμπειρία, ο βαθμός εξοικείωσής μας με τα άτομα από διάφορες κοινωνικές ομάδες.
Εσείς τι πιστεύετε ;