Λένα ΖετσίδουΤράβηξε μια κάθετη γραμμή σε μια λευκή κόλλα χαρτί. Στην αριστερή πλευρά γράψε όσα θετικά συναισθήματα μπορείς να απαριθμήσεις, ενώ στην δεξιά γράψε τα αρνητικά. Ποιά υπερισχύουν;
Με αυτή την απλή άσκηση θα καταλάβεις πως στην καθημερινή ζωή, την γλώσσα, ακόμα και στην επιστήμη το ενδιαφέρον μας τείνει προς τα δεξιά της σελίδας. Ανατρέχοντας σε ένα λεξικό θα βρεις περισσότερα επίθετα που περιγράφουν αρνητικές ή άσχημες συναισθηματικές καταστάσεις από ότι θετικές. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η απάντηση είναι πολύ απλή:
- α) διότι τα αρνητικά συναισθήματα γίνονται πολύ ευκολότερα αντιληπτά από εξωτερικούς παρατηρητές λόγω των φυσιολογικών αντιδράσεων που τα συνοδεύουν (π.χ. κλάμα, εκρήξεις θυμού, μούτρωμα κλπ). Τα θετικά συναισθήματα είναι δύσκολο να περιγραφούν με απόλυτα συγκεκριμένο τρόμο, διαχωρίζονται δυσκολότερα και έχουν σχεδόν τις ίδιες σωματικές ενδείξεις (π.χ. χαμόγελο)
- β) προκαλούν κολλήματα στην καθημερινή λειτουργία του ανθρώπου, η επίλυση των οποίων αποτέλεσε την απαρχή της ψυχολογικής επιστήμης, και εκεί επικεντρώνονται οι περισσότερες προσεγγίσεις.
Ωστόσο, η Ψυχολογία τα τελευταία χρόνια έδειξε λίγο περισσότερο ενδιαφέρον στην διερεύνηση και των θετικών συναισθημάτων. Η Barbara Fredrickson εισήγαγε την θεωρία της διεύρυνσης και ανάπτυξης που προσφέρουν οι εμπειρίες θετικών συναισθημάτων (The broaden-and-build theory of positive emotions). Τα αρνητικά συναισθήματα συνήθως αποτελούν μία μορφή άμυνας, πυροδοτώντας αντιδράσεις επικεντρωμένες σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο φόβου-κινδύνου.
Αντίθετα με αυτό, τα θετικά συναισθήματα δίνουν στο άτομο την ευχέρεια να περιεργαστεί το σκηνικό της στιγμής μέσα από περισσότερες οπτικές. Παραδείγματος χάριν, το ενδιαφέρον -ένα από τα θετικά συναισθήματα- μας δίνει την ώθηση για περισσότερη εξερεύνηση, με συνέπεια περισσότερες πληροφορίες, άρα και περισσότερη γνώση. Τα θετικά συναισθήματα κάνουν το άτομο πιο δημιουργικό, ενημερωμένο, ανθεκτικό, κοινωνικά ενσωματωμένο και υγιή.
H Fredrickson περιγράφει την διεργασία αυτή ως ένα σπιράλ ανοδικής φοράς (upward spiral). Ουσιαστικά, βιώνοντας ολοένα και περισσότερο θετικά συναισθήματα, διευρύνοντας τον τρόπο που σκέφτεται κάποιος, οδηγεί το άτομο να επιζητήσει και να επικεντρωθεί ακόμα περισσότερο στα θετικά συναισθήματα του.
Η «συνήθεια» του να βιώνεις θετικά συναισθήματα σε βοηθάει να ξεπεράσεις ευκολότερα τυχόν αρνητικά που προκύπτουν από άσχημα γεγονότα και στρεσογόνους παράγοντες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όπως η κατανάλωση θρεπτικών συστατικών βοηθάει στην γρηγορότερη ανάκαμψη των μυών μετά από μία δύσκολη γυμναστική, έτσι και τα θετικά συναισθήματα βοηθούν το άτομο να επανέλθει μετά από μία ψυχολογική ‘κατάπτωση’.
Επιπλέον, η διεύρυνση του νου που προκύπτει από αυτά, σε κάνει πιο ανθεκτικό κατά την διάρκειας μίας δύσκολης περιόδου. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν με χιούμορ και αισιοδοξία τις δυσκολίες, έχουν μπει στον κύκλο της επικέντρωσης στα θετικά συναισθήματα.
Συμπερασματικά για ένα υγιή νου, ξεκίνα την ‘γυμναστική’ των θετικών συναισθημάτων. Στο τέλος της ημέρας, αφού κάνεις τον απολογισμό σου, αν η ζυγαριά γέρνει προς τα αριστερά της σελίδας τότε ψαχούλεψε το θετικό νόημα στα δεξιά. Όταν βρεις έστω κι ένα μικρό κομματάκι θετικότητας, σήκωσε το και ξεκίνα το τρέξιμο προς την ευγνωμοσύνη, την αισιοδοξία και την χαρά.
Fredrickson B. L. (2004). The broaden-and-build theory of positive emotions. Philosophical transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological sciences, 359(1449), 1367–1378.