Λένα Ζετσίδου
Γιατί το hobby του να τοποθετείς διάφορα λουλούδια και κλαδιά σε ένα βάζο μπορεί να παίρνει περισσότερο χρόνο στους Ιάπωνες από ότι σε μας; Τι κρύβει η τέχνη της ikebana;
Την λέξη ikebana την συνάντησα πρώτη φορά διαβάζοντας τις σελίδες του μυθιστορήματος του αγαπημένου μου ψυχοθεραπευτή Irvin Yalom, “Στο Ντιβάνι”. Νομίζω πως ένας, όχι και τόσο σημαντικός, χαρακτήρας της ιστορίας απλά ασχολιόταν με αυτήν την τέχνη. Τότε το μόνο που έκανα ήταν απλά να googlάρω τον όρο απλά για να δω πως μοιάζει, για να συμπληρώσω την εικόνα της ιστορίας στο μυαλό μου.
Κάμποσους μήνες μετά η λέξη απλά ερχόταν στο μυαλό και έπιασα τον εαυτό μου να την προφέρει κάποιες φορές, κάπως ασυνείδητα, και να φέρνει τις εικόνες που είχα βρει τότε στο Google Search. Έτσι αποφάσισα να ψάξω λίγο περισσότερο για την ikebana, που αποδείχτηκε τελικά μία ολόκληρη φιλοσοφία.
Tι είναι η ikebana;
Η ikebana είναι ένας τρόπος δημιουργίας και έκφρασης, χειροτεχνίας ουσιαστικά, που περιλαμβάνει την προσεκτική τοποθέτηση φυτών και λουλουδιών σε ένα βάζο με περίτεχνο τρόπο. Βασίζεται στην αρμονικότητα μεταξύ των μερών της σύνθεσης (τα οποία είναι τοποθετημένα σε μία μικρή βάση σαν χτένα) που, καθώς την κοιτάς, εκπέμπει μία αύρα τέλειας συνύπαρξης των στοιχείων.
Ετυμολογικά προκύπτει από τις ιαπωνικές λέξεις ikeru, “να κρατάς ζωντανό”ή “να ταξινομώ” και hana, “λουλούδι“. Συνήθως κοιτάζουμε την σύνθεση μόνο από ευθεία, καθώς ο δημιουργός της έχει δομήσει τον συμβολισμό του με βάση μόνο μία γωνία όρασης. Εκ των πραγμάτων, είναι αδύνατο ένα τρισδιάστατο δημιούργημα να έχει την ίδια όψη αν αλλάζει η γωνία. Ωστόσο, κάποιες σχολές ikebana έχουν προσπεράσει αυτόν τον επίσημο κανόνα.
Μινιμαλιστική όψη που συνδυάζει κλαδιά, κλωνάρια, φύλλα και άνθη τοποθετημένα σε μία βάση σε ένα βάζο, καθώς και άφθονο νερό είναι τα βασικά της τέχνης. Ωστόσο, το μέγεθος, το πλήθος, το γέρσιμο, η συμμετρικότητα είναι μελετημένα σε βάθος. Συνήθως κρύβουν ένα νόημα της παντοδυναμίας της φύσης και τον σεβασμό προς αυτή. Πάνω στις βασικές αρχές το άτομο που ασκεί την Ikebana εκφράζει την προσωπική του αισθητική και ιδέα.
Ο τρόπος που έχει τοποθετηθεί ένα βάζο ikebana μπορεί ακόμη και να υποδεικνύει που πρέπει να κάτσει ο οικοδεσπότης και που ο καλεσμένος σε ένα σπίτι. Ακόμη σε ένα ντοκιμαντέρ ο παρατηρητής της σύνθεσης σκυμμένος στα γόνατα πρώτα έκανε μία υπόκλιση προς σεβασμό του δημιουργού, μετά την παρατηρούσε και τέλος έκανε μία δεύτερη υπόκλιση.
Στην Ιαπωνία υπάρχουν κάπου στα 3000 εργαστήρια εκμάθησης και εξάσκησης της ikebana, ενώ αυτή η παραδοσιακή ασχολία ανθοδεσίας έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Από που προήλθε η Ikebana;
Η απαρχή της Ikebana στο νησί της Ιαπωνίας, κάπου στον 6ο μ.Χ. αιώνα, συνδέεται με την μία από τις κύριες θρησκείες της χώρας, τον Βουδισμό. Οι ιερείς άρχισαν να δημιουργούν μελετημένες συνθέσεις από φυτά και λουλούδια ως δώρο στον Buddha.
Αρχεία που έχουν διασωθεί από πολύ παλιά περιλαμβάνουν αντίγραφα-ζωγραφιές των συνθέσεων που οι masters της ikebana δημιουργούσαν τότε. Όπως το παρακάτω από τον Miyagawa Shuntei (1873 – 1914) που ζωγραφίστηκε το 1898, σχετικά πρόσφατα με την ιστορία της ikebana.
Βασικές σχολές/τύποι της ikebana
Rikka
Αλλιώς “λουλούδια που στέκονται”. Είναι η παλαιότερη μορφή της Ikebana. Τοποθετημένα κάθετα πάνω σε ένα νοητό άξονα σε ένα ψηλό βάζο όλα μαζί τα στοιχεία, συνήθως 7 ή 9 σε αριθμό, αντιστοιχούν στην ιεραρχία του σύμπαντος σύμφωνα με τους Βουδιστές. Συνήθως αναφέρεται στην ζωή, την φύση και τους κύκλους αυτών.
Τα ψηλότερα μέρη, κλαδιά συνήθως, τοποθετούνται στο κέντρο και γύρω τους απλώνονται αιωρούμενα τα υπόλοιπα. Αρχικά, στόλιζε χώρους όπου κινούνταν άτομα αξιώσεων και κύρος, ενώ αργότερα ξέφυγε λίγο από την τόσο επίσημη θέση της.
Shoka
Είναι μία απλούστερη εκδοχή της Rikka και μεταγενέστερη της. Παρά την απλότητα της, ομολογείται πως είναι δυσκολότερη και αυτό ίσως λόγω του νοήματος των συνθέσεων. Ο κανόνας της; Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο τρία είδη φυτών που αντιπροσωπεύουν τον παράδεισο (ten), την γη (chi) και τον άνθρωπο (jin). Το βάζο θεωρείται η ζωοδόχος πηγή, ενώ η σύνθεση χαρακτηρίζεται από ασυμμετρία, αντανακλώντας την ροή της ζωής.
Nageire
Χαρακτηρίζεται από μία μινιμαλιστική “απροσεξία”, καθώς το όνομα της σημαίνει και “Πεταμένα μέσα (στο βάζο)”. Ο πιο γνωστός master του τσαγιού στην Ιαπωνία, ο Sen no Rikyū, αρεσκόταν σε μία διακόσμηση πιο ατελής στις τελετές τσαγιού του και έτσι δημιουργήθηκε η σχολή Nageire.
Όλα όσα είδα και διάβασα αυτές τις μέρες για την ikebana ήρθαν να μου υπενθυμίσουν πως ακόμα και τα πιο μικρά πράγματα έχουν ένα νόημα, η θέση τους και ο τρόπος κίνησης τους. Τα πάντα είναι μία αλληγορία της φύσης, όπου και να τα συναντήσεις. Γι’αυτό ξεκίνα να βλέπεις, να μεταφράζεις και να εμπνέεσαι.
Εικόνα άρθρου: Jumy-M / Welcoming