Θανάσης ΣδράμπαςΛένε, πως μαθαίνοντας μια ξένη γλώσσα, ερχόμαστε σε επαφή με έναν ξένο, για εμάς, πολιτισμό. Οι θησαυροί του κάθε λαού κρύβονται και στη γλώσσα τους, όπως αποδεικνύουν οι παρακάτω ιστορίες.
Σε αυτή τη μηνιαία στήλη θα επιχειρήσουμε ακριβώς αυτό: Να έρθουμε σε επαφή με διάφορους πολιτισμούς ανά τον κόσμο, ορμώμενοι από τις λέξεις ή μάλλον καλύτερα, τη γλώσσα, το εργαλείο εξαιτίας και του οποίου, σύμφωνα με τους Σοφιστές, ξεχωρίζουμε από τα άλλα “ζώα”.
Στο παρθενικό άρθρο αυτής της στήλης θα μιλήσω για τρεις προσωπικές μου ιστορίες, σχετικές με περίεργα και συνάμα ενδιαφέροντα encounters με διάφορες λέξεις. Φυσικά, η στήλη αυτή θα απαρτίζεται και από μη-προσωπικές ιστορίες πίσω από ξένες λέξεις, όλες όμως σχετικές με γλώσσες, λέξεις, εκφράσεις και τα συναφή.
Καλώς ήρθες, λοιπόν, στο ταξίδι που θα κάνουμε κάθε μήνα, στα θεμέλια των ευρωπαϊκών -και μη- πολιτισμών.
1. Die Laune oder die Stimmung?
Προσωπική αγαπημένη ιστορία και ίσως το εφαλτήριο γι’ αυτή τη στήλη. Προσπαθούσα μάταια να βρω τη λέξη “Όρεξη” για μία έκθεση στα Γερμανικά (μη φανταστείς τίποτε fancy, ένα email έστελνα στον υποτιθέμενο ξάδερφο “Κουώστα”, για να του ακυρώσω μέσα σε 80 λέξεις μια υποτιθέμενη έξοδο. Μέσω email).
Ανοίγω, λοιπόν, την αγαπημένη εφαρμογή που κάθε γερμανομαθής που σέβεται τον εαυτό του έχει καλά κρυμμένη σε 5 φακέλους και “χτυπάω” την προαναφερθείσα λέξη.
Η εφαρμογή σε κλάσματα δευτερολέπτου μου δίνει δύο απαντήσεις: Die Laune και Die Stimmung.
Έλα, όμως, που το επίπεδο γλωσσομάθειάς μου δεν μου επέτρεπε να ξεχωρίσω μόνος μου ποια να χρησιμοποιήσω για να βγει σωστά το νόημα!
Fun fact: Όπως έμαθα μετά, θα μπορούσα να πω “keine Lust”, όπου είναι η αντίστοιχη έκφραση του «Δεν έχω όρεξη». Ευχαριστώ, PONS.
Γκουγκλάρω, λοιπόν, ποια είναι η διαφορά των δύο, με τις ενοχές να με έχουν κατακλύσει γι’ αυτή την τεράστια παρανομία και τότε έπεσα πάνω σε ένα υπέροχο λήμμα που εξηγούσε την όποια διαφορά.
Η λέξη Laune προέρχεται από το λατινικό “Luna”, που σημαίνει “Φεγγάρι”. Στην αρχή, λοιπόν, η λέξη αυτή ορίζονταν ως “η συμπεριφορά ενός ανθρώπου που επηρεάζεται από το φεγγάρι” εννοώντας πως το πρόσωπο αυτό βρίθει αλλαγών στη συμπεριφορά χωρίς κάποιον προφανή λόγο.
Φυσικά, η ρίζα της λέξης στο πέρας του χρόνου χάθηκε, κι έτσι πλέον οι δύο αυτές λέξεις χρησιμοποιούνται από τους Γερμανούς εναλλάξ και χωρίς καμία ιδιαίτερη διαφορά στο νόημα.
Ωστόσο, αν οι Γερμανόφωνοι λαοί ανασύρουν τα παλαιά τεφτέρια τους από τα σκονισμένα μπαούλα της ιστορίας θα βρεθούν μπροστά σε αυτήν τη γλωσσολογική δολοφονία εξ αμελείας.
Η διάθεσή μου είναι στο υπόγειο. Ελπίζω να μου φέρει μια μπύρα.
2. The Mackems
Αυτή η ιστορία ίσως και να είναι γνωστή σε κάποιους ποδοσφαιρόφιλους που αγαπούν το άθλημα για αυτό που πραγματικά είναι και δε ζουν το ποδόσφαιρο με τις παρωπίδες μιας τάδε ομάδας και ενός δείνα παίκτη.
Το ποδόσφαιρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την κοινωνία και τα τεκταινόμενα της κάθε εποχής και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκοπεί από αυτά. Και αφού, λοιπόν, έκανα το κοινωνικό μου σχόλιο, συνεχίζω με το ζουμί της ιστορίας αυτής, κάνοντας πρώτα μια μικρή γεωγραφική επισήμανση.
O χάρτης των δύο περιοχών
“Mackems” είναι το παρατσούκλι των κατοίκων του Sunderland και της ευρύτερης περιοχής του Wearside στη Βορειοανατολική Αγγλία.
Η περιοχή συνορεύει με το Tyneside, όπου εδρεύει η πόλη του Νewcastle. Τα ονόματα των περιοχών αυτών πηγάζουν από τα δύο ποτάμια που κυκλώνουν τις δύο αυτές περιοχές (Wear και Tyne αντίστοιχα), εξ’ ου και το ξακουστό σε όλον τον κόσμο “Tyne And Wear Derby”, όταν οι ομάδες των δύο αυτών πόλεων αναμετρούνταν μεταξύ τους. Όμως, η κόντρα αυτών των δύο περιοχών κάθε άλλο παρά μόνο ποδοσφαιρική είναι, όπως θα δούμε παρακάτω.
Το Newcastle ιστορικά ήταν πάντα ευνοούμενο του Στέμματος και της ταξικής “ελίτ” της Αγγλίας, σε αντίθεση με το παραγκωνισμένο Sunderland. Όντας και οι δύο πόλεις δίπλα σε ποτάμι, κύρια πηγή εσόδων και εργασίας ήταν το ψάρεμα, το εμπόριο και γενικότερα η ναυσιπλοΐα.
Το χάσμα των δύο περιοχών ξεκινά περίπου τον 16ο αιώνα. Υπό την ηγεμονία του Βασιλιά Charles I, οι έμποροι κάρβουνου του Tyneside ήταν σαφώς οι αγαπημένοι του Βασιλιά, με αποτέλεσμα οι έμποροι και, κατ’ επέκταση, η οικονομία του Wearside να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα.
Ακόμη και σήμερα, το Wearside θεωρείται από τις πιο πτωχές περιοχές της Αγγλίας. Λέγεται λοιπόν, ότι οι κάτοικοι του Newcastle έλεγαν περιπαικτικά στους κατασκευαστές πλοίων του Sunderland “You Mak(e) ‘m, we Tak(e) ‘m”, εννοώντας πως τα πλοία αυτά θα καταλήξουν στην πλούσια μεριά της Βορειοανατολικής Αγγλίας.Κάπως έτσι, προέκυψε και το προαναφερθέν παρατσούκλι.
3, Floccinaucinihilipilification
Δες το. Ξαναδές το, έχεις σίγουρα ξεχάσει κάποιο συνθετικό. Προσπάθησε τώρα να το διαβάσεις σαν να σου βγαίνει σε φυσική ροή ομιλίας, σαν να λες δηλαδή το όνομά σου.
Αν δεν τα καταφέρεις, μην απογοητευτείς σαν εμένα, όπου αυτή η λέξη στάθηκε η αφορμή να παρατήσω μία σχετικά τίμια προσπάθεια συνεισφοράς σε ένα φόρουμ που μπορεί να άλλαζε τα δεδομένα του εν λόγω online παιχνιδιού στρατηγικής (ούτε καν αλλά drama is life, είμαι 24 και έπαψα να έχω potential, έχω πλέον δεθεί με τη μίζερη πλευρά του εαυτού μου και τις ώρες που δεν κλαίω σε εμβρυακή στάση πάνω στα ημιτελή μου δημιουργήματα, αναπολώ τις δυνητικά ένδοξες στιγμές μου με πικρή δόση υπερβολής γιατί έχω ακόμη καλπάζουσα φαντασία. Προκειμένου να αρχίσω ξανά το κλάμα σε εμβρυακή στάση.) Ας δούμε όμως τι θέλω να πω ο ποιητής.
Εποχές παχιών αγελάδων, όντας φτωχό φοιτητόπουλο εις τη συμπρωτεύουσα, επιστρέφω στο κρύο δωμάτιο των Φοιτητικών Εστιών, σε ώρες αμαρτωλές και περίεργες και υπό την επήρεια περίεργων χημικών ενώσεων, καμουφλαρισμένων στη μορφή «τσίπουρου από παραγωγό, από τον Τύρναβο».
Ανοίγω το αγαπημένο αυτό παιχνίδι, ονόματα δε λέμε, και συνειδητοποιώ ότι ενώ η παραγωγή μου στα resources είναι καλή, δε βγαίνω ούτε μέχρι το περίπτερο. Αγανακτισμένος, τρελαμένος και με τη δημιουργικότητα να «βαράει κόφτη», ανοίγω το φόρουμ του παιχνιδιού προκειμένου να επισημάνω με στοιχεία και αποτελέσματα μακρόβιων ερευνών, στα Αγγλικά παρακαλώ, ότι το να έχεις πάνω από έναν λογαριασμό (τότε παράνομο για το παιχνίδι) είναι αναπόφευκτο.
Τα δάκτυλα είχαν πάρει φωτιά. Μέσα σε λιγότερο από μία ώρα είχα εκθέσει το μηχανισμό του παιχνιδιού σε βαθμό PhD, συνυπολογίζοντας ωριαία παραγωγή και κατανάλωση από στρατεύματα. Σε συνδυασμό και αλληλεπίδραση με τις δαπάνες κτηρίων και αναβαθμίσεων στην έρευνα, (πρώτη φορά στη ζωή μου που ασχολήθηκα με τα μαθηματικά, και τελευταία.) είχα, ουσιαστικά, αποδείξει ότι το παιχνίδι “δεν παίζεται”.
Φτάνω, λοιπόν, στον επίλογο, όπου ήθελα να επισημάνω για τελευταία φορά, πως οιαδήποτε έννοια καθαρά στρατηγικής σκέψης και τακτικής είναι πέραν ως πέραν άχρηστη, καθώς το παιχνίδι καταντά μη βιώσιμο από ένα σημείο και μετά.
Προσοχή όμως: Ο επίλογος αφήνει πάντα την τελευταία γεύση, οπότε προφανώς η σύνταξη έπρεπε να θυμίζει λόγο σε κάποιο tea party του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (ξερνάω) και όχι πρώιμη συνέντευξη του Πρωθυπουργού μας (ξερνάω ό τι απέμεινε).
Χτυπάω λοιπόν στο “Οxford Dictionary” τις λέξεις “estimation of worthlessness” και ΜΠΟΥΜ, μου εμφανίζει αυτό που βλέπεις. Floccinaucinihilipilification. Εκείνη τη στιγμή απλά όλα αρχίζουν να γυρνούν (“βλέπω κύκλους” φάση), βρίσκομαι στο πάτωμα έπειτα από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες να γράψω αυτή τη λέξη, στα πλαίσια νευρικού γέλωτα, ο οποίος με τη σειρά του με έστειλε στο κρεβατάκι μου, να ψελλίζω “Go drunk you are to bed” αγκαλιά με έναν κουβά και τα ντεπόν σε θέση μάχης για το αυριανό ξύπνημα.
Κάμποσα χρόνια μετά, αναζήτησα και πάλι αυτή τη λέξη, κυρίως από περιέργεια. ΌΛΑ τα συνθετικά της, ήτοι οι λέξεις Flocci, nauci, nihili, pili, είναι λατινικές λέξεις που ορίζουν τα «άχρηστα ή μικρής σημασίας». Και φυσικά ΟΛΕΣ έπρεπε να μπουν στην ίδια λέξη, γιατί…έτσι;
Κάπως έτσι ήμουν όταν εισήγαγα αυτή τη λέξη στην εργασία μου.
Όπως και να ‘χει, η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία σε κάποια εργασία για τη σχολή μου. Τρομερό σουξέ είχε το μακρινάρι αυτό. Συγκεκριμένα, χάρη σε αυτή τη λέξη η εργασία βαθμολογήθηκε με το πολυπόθητο και αγαπημένο από όλους τους συμπάσχοντες «Πέντε». Και αυτή η λέξη-αριθμός, γεννά πολλές ακόμη ιστορίες, τις οποίες όμως θα διηγηθώ σε κάποια άλλη στιγμή.
Till then, enjoy responsibly!