Ραφαέλα ΧαμπίπηΟι περισσότεροι τη γνωρίζουμε ως τη Μικρασιάτισσα συγγραφέα του μυθιστορήματος “Ματωμένα Χώματα”. Η Διδώ Σωτηρίου ήταν πολλά παραπάνω. Ένας άνθρωπος με έργο και δράση, παράδειγμα προς μίμηση!
Στο Αϊδίνιο της Τουρκίας, μία πόλη με έντονο πολιτισμό και εύφορη γη, γεννιέται το 1909 (18 Φεβρουαρίου) η Διδώ Παππά. Το επώνυμο Σωτηρίου το υιοθέτησε μετά το γάμο της. Στα δέκα της χρόνια μετακομίζει στη Σμύρνη και γρήγορα αναγκάζεται να έρθει πρόσφυγας στην Αθήνα λόγω των συρράξεων κατά τη μικρασιατική εκστρατεία.
Στην Αθήνα σπούδασε γαλλική φιλολογία και έπειτα μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με κύκλους διαννοούμενων και αριστερών, μελετώντας τα διάφορα πολιτικά ρεύματα και τις τάσεις της εποχής. Ήδη συνεργάζεται με τον ελληνικό Τύπο ως ανταποκρίτρια στη Γαλλία. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, δωρίζει το σπίτι της στο Υπουργείο Πολιτισμού με σκοπό να στεγαστούν τα γραφεία της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων και ξεκινά να εργάζεται ως δημοσιογράφος. Τότε ένα νέο κεφάλαιο της ζωής της ξεκινά, με την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.
Η ίδια δήλωσε πως στην Εθνική Αντίσταση ξεχάστηκε το ρήγμα Ντόπιων Ελλήνων και Προσφύγων. Έγιναν όλοι ένα. Συνεργάστηκε στενά με τον Τύπο και κάλυπτε τα γεγονότα του πολέμου. Το μεγάλο βήμα έγινε το 1944 όταν ανέλαβε τα ηνία της αρχισυνταξίας στο “Ριζοσπάστη” και έγραφε από τον Υμηττό σε συνεργασία με αντιστασιακούς. Εκεί γνωρίζει την Ηλέκτρα Αποστόλου, με την οποία πίστευαν αμφότερες στη γυναικεία χειραφέτηση μέσω της συμμετοχής στους αγώνες και για την οποία έγραψε το ομώνυμο μυθιστόρημα “Ηλέκτρα”.
Η ίδια εκπροσώπησε με την τότε συντρόφισσά της στο ΚΚΕ, Χρύσα Χατζηβασιλείου, την Ελλάδα στο ιδρυτικό συνέδριο της Παγκόσμιας Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών στο Παρίσι. Εκτός αυτού, ήταν αδερφή της Έλλης Παππά, επίσης δημοσιογράφου και συντρόφου του Νίκου Μπελογιάννη και έτσι η πορεία της κατά την αντίσταση θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν αυτονόητη.
Το 1947 αποφασίζεται η διαγραφή της από το ΚΚΕ. Παρόλα αυτά η Διδώ Σωτηρίου δεν πτοείται ούτε μεταβάλλει τις απόψεις και τη στάση ζωής της. Ως συντάκτρια συνεργάστηκε με την Αυγή, την Κομμουνιστική Δράση κ.ά, ενώ υπήρξε αρχισυντάκτρια στο περιοδικό Γυναίκα.
Συγγραφικό Έργο
“Είδα κομμένα δέντρα που μάχονταν ν’ ανθίσουν μέσα σε σκοτεινούς τάφους. Είδα πληγωμένα θεριά που παλεύανε ίσαμε την ύστατη πνοή τους να ζήσουνε. Μα σαν τη βουλή τ’ ανθρώπου να παλεύει για τη ζωή, δε γνώρισα άλλη.”
Το 1959 κυκλοφορεί το μυθιστόρημα “Οι νεκροί περιμένουν”. Αναφέρεται στα θύματα της μικρασιατικής καταστροφής και τις σκληρές δοκιμασίες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες κατά την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.
“Τα παιδιά του Σπάρτακου” είναι ένα έργο που την απασχόλησε για σχεδόν 30 χρόνια, μέχρι την έκδοση του στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Η υπόθεσή του διαδραματίζεται στη Θράκη των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και στην Αθήνα της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου. Κεντρικό θέμα του είναι η συνδικαλιστική και αντιστασιακή δράση των ηρώων, που εμπνέονται από την επανάσταση του Θρακιώτη σκλάβου Σπάρτακου και από τα ιδανικά της Αριστεράς σε μια εποχή που ο τόπος βιώνει δραματικές στιγμές.
“Τα ματωμένα χώματα” αναφέρονται στη συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων στη Μικρά Ασία και την απότομη απομάκρυνση των πρώτων. Το βιβλίο έχει διδαχτεί στα δημοτικά σχολεία, ως διδακτικό υλικό για το μάθημα της Ιστορίας, ενώ έχει γυριστεί και ομώνυμη τηλεοπτική σειρά.
Το 2001 η Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων καθιέρωσε προς τιμήν της το βραβείο ”Διδώ Σωτηρίου”, το οποίο απονέμεται «σε ξένο ή Έλληνα συγγραφέα που με τη γραφή του αναδεικνύει την επικοινωνία των λαών και των πολιτισμών μέσα από την πολιτισμική διαφορετικότητα».
Μικρός απολογισμός
Έχοντας μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον συνύπαρξης πολιτισμών και βλέποντας το να φλέγεται στο τραπέζι των συμφερόντων, έχοντας μελετήσει στον κόσμο των γραμμάτων και του κύρους αλλά και του κυνηγημένου διαφορετικού, έχοντας πιστέψει και προδωθεί από τα ιδανικά, έχοντας παλέψει, κερδίσει και χάσει, η Διδώ Σωτηρίου κατέγραφε την αλήθεια.
Ποτέ της δεν ωραιοποίησε, δε φανατίστηκε, δεν δίκασε.
Κατέγραψε με αγνό συναίσθημα βιωμάτων που από μόνο του αποκαλύπτει το δίκαιο και το άδικο.
Δεν αρκέστηκε στην αστική ιδιότητα και κόντρα σε ένα προκαθορισμένο δρόμο, χάραξε μία δυναμική πορεία, τόσο θεωρητική όσο και πρακτική, ως γυναίκα, πολίτης, άνθρωπος!
“Δεν είδα γύρω μου
να σέβεται κανείς τον άνθρωπο.
Είδα να σέβονται τον πλούτο, τη δύναμη,
την εξουσία, τη μοχθηρία, την ατιμία.”