Βασιλική ΚοκμοτούΜπορεί οι ελληνικές παροιμίες να είναι δημιουργήματα των «παλιών», αλλά δεν παύουν να αποτελούν διαχρονικά διδάγματα για όλους εμάς που με την πρώτη ευκαιρία τις χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας. Ξέρουμε όμως την πραγματική τους σημασία;
Παρακάτω ακολουθούν μερικές μόνο από τις κλασικές ελληνικές παροιμίες! Υπάρχουν πολλές τις οποίες σίγουρα δε γνωρίζαμε, αλλά μπορούμε να μάθουμε ψάχνοντας, και φυσικά ερχόμενοι ολοένα σε επαφή με ανθρώπους από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
1. Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρουδιά του έχει.
Οι ταλαντούχοι, οι ευπρεπείς, και οι έντιμοι άνθρωποι διατηρούν την αξία και το ήθος τους ακόμη και στις πιο μεγάλες συμφορές.
2. Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
Η γυναίκα είναι σαν τον αέρα. Είναι αδύνατον να την κρατήσει κανείς με περιοριστικά μέτρα.
3. Αλλού ο παπάς και αλλού τα ράσα του.
Μία από τις ελληνικές παροιμίες που λέγεται γι’ αυτούς που είναι απρόσεκτοι και ακατάστατοι και δεν φροντίζουν καλά τις υποθέσεις τους.
4. Ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, αγαπά και το νοικοκύρη.
Το κακό θριαμβεύει πρόσκαιρα, αλλά τελικά το δίκιο αποκαθίσταται.
5. Αγάλια αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι.
Για όλα απαιτείται ανάλογος χρόνος για να ολοκληρωθούν και να ωριμάσουν, είτε πρόκειται για έργα ανθρώπων, είτε για φαινόμενα της φύσης.
6. Άβρακος έβαλε βρακί, σε κάθε πόρτα το έδειχνε.
Ο αγροίκος και ανόητος νεόπλουτος επιδεικνύει με κομπασμό τα πλούτη του στους άλλους.
7. Αν δώσεις το δάχτυλο, σου παίρνουν χέρι.
Λέγεται για άπληστους και αγροίκους που κάνουν εύκολα κατάχρηση της προσφοράς των άλλων.
8. Άνοιξε η γη και τον κατάπιε.
Ελληνική παροιμία που λέγεται: α) Για εκείνον που χάνεται και δεν αφήνει ίχνη, & β) Για κάποιον που νιώθει ξαφνικά ντροπή και μετάνοια για κάποια κακή του πράξη.
9. Βαρεί τη θύρα, να ακούσει η παραθύρα.
Λέγεται για όσους δεν τολμούν ή απλώς αποφεύγουν να πουν κάτι κατά πρόσωπο και το υποδηλώνουν με υπαινιγμούς και πλάγια λόγια.
10. Αντί για λαγό έβγαλε αρκούδα.
Αναφέρεται για εκείνους που αναμένουν κάτι καλό, αλλά αντ’ αυτού πέφτουν σε απροσδόκητη συμφορά.
11. Βοήθα με φτωχέ να μην σου μοιάσω.
Αναφέρεται σε πλούσιους και πλεονέκτες που εκμεταλλεύονται την αδυναμία των φτωχών.
12. Κράτα με να σε κρατώ να ανεβούμε το βουνό.
Η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια είναι βασικές για την επιτυχία και την πρόοδο.
13. Βρήκε η τρύπα το καρφί της.
Λέγεται για κάποιον που βρήκε το ταίρι του.
14. Βελόνι δεν πέφτει χάμω.
Λέγεται για περιπτώσεις ασφυκτικού συνωστισμού.
15. Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
Λέγεται για φλύαρους που μιλούν χωρίς να σκέφτονται.
16. Γιάννης κερνά Γιάννης πίνει.
Μία από τις πιο γνωστές ελληνικές παροιμίες που λέγεται για εκείνους που φροντίζουν μόνο τον εαυτό τους, ενώ υποτίθεται εξυπηρετούν άλλους.
17. Για χάρη του βασιλικού ποτίζεται κι η γλάστρα.
Λέγεται για τις πράξεις μας που θέλουν να ωφελήσουν κάποιους αλλά τελικά ωφελούν άλλους.
18. Γόνατα που δεν κοπιάζουν, κοιλιά δεν θεραπεύουν.
Αν δεν δουλέψεις δεν θα φας.
19. Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
Λέγεται για όσους δίνουν συμβουλές που δεν τηρούν οι ίδιοι.
20. Δεν έχει η γλώσσα κόκαλα και κόκαλα τσακίζει.
Ο λόγος έχει μεγάλη δύναμη και προς το καλό και προς το κακό.
21. Δος κρασί να βγει η αλήθεια.
Το κρασί λύνει τη γλώσσα των ανθρώπων και τους κάνει, άθελά τους, να αποκαλύπτουν τα μυστικά τους.
22. Εγώ τα λέω, εγώ τα ακούω.
Πάνε τα λόγια μου χαμένα.
23. Εδώ καράβια πνίγονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
Λέγεται για όσους διδάσκονται από τα λάθη των άλλων.
24. Είναι διαβόλου κάλτσα.
Είναι φοβερά έξυπνος και τολμηρός.
25. Κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
Βρήκε ο όμοιος τον όμοιο.
26. Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα.
Στους κινδύνους φαίνονται οι ικανοί και έξυπνοι άνθρωποι.
27. Ευχή γονιού, ευχή Θεού.
Η ευχή του γονιού είναι εξομοιωμένη με την ευχή του Θεού.
28. Ζήσε μαύρε (Μάη) μου να φας τριφύλλι.
Πολύ γνωστή ανάμεσα στις ελληνικές παροιμίες, και λέγεται για μάταιες ελπίδες που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν.
29. Εμπρός γκρεμός και πίσω ρέμα.
Λέγεται για κάποιον που αντιμετωπίζει κινδύνους και βρίσκεται σε αδιέξοδο.
30. Εγώ γελώ με δώδεκα και δεκατρείς με εμένα.
Λέγεται γι’ αυτούς που περιγελούν τους άλλους, ενώ οι ίδιοι είναι για γέλια.
31. Έγιναν νερό κι αλάτι.
Έγιναν φίλοι.
32. Έγιναν από δυο χωριά χωριάτες.
Έγιναν εχθροί.
33. Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
Καλύτερα να είμαστε προσεκτικοί και προνοητικοί για να έχουμε λιγότερες απώλειες.
34. Το γάλα άμα χυθεί, δεν ξαναμαζεύεται.
Δυστυχώς μερικά λάθη δεν μπορούν να διορθωθούν.
35. Όποιος δεν έχει μυαλό έχει πόδια.
Οι απερίσκεπτες και ανόητες ενέργειες μαζί μα την αφηρημάδα μας οδηγούν σε ταλαιπωρίες, με αποτέλεσμα να κουραζόμαστε διπλά και τρίδιπλα.
36. Πηγάδι με βελόνα δεν σκάβεις.
Λέγεται για για όσους μάταια προσπαθούν να εκτελέσουν κάποιο δύσκολο έργο μη χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία.
37. Πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό, μία φορά όμως θα σπάσει.
Πολλές φορές αναλαμβάνουμε να κάνουμε κάτι επικίνδυνο, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυξάνουμε και τις πιθανότητες να μας συμβεί κάτι κακό. Ατυχήματα και συμφορές συμβαίνουν συχνά απροειδοποίητα.
38. Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
Μία από τις ελληνικές παροιμίες που δεν ακούμε και τόσο συχνά, και σημαίνει να επιχειρείς σχέδια και πράξεις αφού πρώτα μετρήσεις καλά τις δυνάμεις σου, προκειμένου να μπορέσεις να τα πραγματοποιήσεις.
39. Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
Οι άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να προβλέπουν μια κατάσταση και μαζί την σύνεση να προετοιμαστούν για να την αντιμετωπίσουν, δεν κινδυνεύουν να βρεθούν σε δύσκολη θέση.
40. Είναι φωτιά παραχωμένη.
Είναι δραστήριος άνθρωπος και δεν του φαίνεται.
41. Απ’ τη φωτιά στα κάρβουνα.
Από το κακό στο χειρότερο.
42. Άλλος ανάβει τη φωτιά κι άλλος την ανεμίζει.
Άλλος προκαλεί το κακό κι άλλος την πληρώνει.
43. Το στραβό το ξύλο η φωτιά το σιάζει.
Ο καταλυτικός ρόλος της εκπαίδευσης…
44. Φέξε μου και γλίστρησα.
Το να μη γίνεται κάτι στο χρόνο που απαιτείται.
45. Έβγαλε τη μπέμπελη.
Λέγεται όταν κάποιος ζεσταίνεται υπερβολικά και ιδρώνει.
Η λέξη “μπέμπελη” είναι σλαβικής προέλευσης και σημαίνει στάχτη, ενώ παλαιότερα έτσι ονόμαζαν την ιλαρά. Ο συσχετισμός της ιλαράς με την υπερβολική ζέστη οφείλεται στη μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου από τους πρακτικούς γιατρούς άλλων εποχών. Σύμφωνα με αυτή, ο άρρωστος θα έπρεπε να ντυθεί βαριά, ώστε να ζεσταθεί πολύ και να ιδρώσει. Έτσι θα «έβγαζε» ή θα «έχυνε» από πάνω του την αρρώστια.
Πηγές: tilestwra.com, infokids.gr, bimag.gr.