Φοίβη ΟικονομίδηΗ προσφυγιά με την κυριολεκτική αλλά και τη μεταφορική της σημασία. Ποιος είναι ο ρόλος των ειδήσεων στην λάθος κατανόηση και αντιμετώπιση της έννοιας αυτής;
Είναι η στιγμή που συνειδητοποιείς ότι ίσως και να έκανες λάθος. Ίσως να μην είσαι καν εσύ. Οι απόψεις που τόσα χρόνια υποστηρίζεις μπορεί να μην είναι καν δικές σου. Φεύγεις από τη μια κατάσταση, αποδιωγμένος, σαν τον πρόσφυγα, έχεις όμως την ελπίδα ότι προς τα κει που βαδίζεις, ίσως βρεις έναν καλύτερο κόσμο και βρεις τρόπο να επιβιώσεις.Πως γίνεται, όμως, να επιβιώσεις σε ένα μέρος εντελώς άγνωστο; Σε έναν εαυτό που απλά συνήθισες να ζεις μαζί του, αλλά που στην ουσία ποτέ δε γνώρισες πραγματικά.
Το προσφυγικό πρόβλημα μας “συντροφεύει” τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Έχουμε δει την κοινωνική, την πολιτική, την οικονομική αλλά και την ανθρώπινη διάστασή του. Στις ειδήσεις ακούμε συνέχεια γι αυτό και μάλιστα βλέπουμε σπαρακτικές εικόνες υπό την υπόκρουση κάποιας μελοδραματικής μουσικής με τέτοιο τρόπο ώστε να μας έρχονται δάκρυα στα μάτια. Όμως είναι αυτά τα αποστασιοποιημένα δάκρυα. Αυτά που έχεις όταν παρακολουθείς μια ταινία (άλλωστε η μελαγχολική μελωδία σε βοηθάει). Ύστερα από αυτή την εμπειρία νιώθεις ακόμα πιο μόνος.
Αυτή η μοναξιά που νιώθεις, αυτό το συναίσθημα τρόμου που αντιμετωπίζεις, έχει ποικίλες συνέπειες οι οποίες ορίζουν και διαφορετικές συμπεριφορές. Έτσι μπορείς να νιώσεις το συναίσθημα του θυμού ή μπορείς να νιώσεις το συναίσθημα της αγανάκτησης και της δυστυχίας. Θυμό και αγανάκτηση για ποιον απ’ όλους; Για τις αιτίες των πολέμων; Για τα συμφέροντα; Για τις κυβερνήσεις; Για το σύστημα; Για τον ίδιο τον πρόσφυγα; Για τον εαυτό μας;
Με αυτό τον τρόπο μπορείς να αυτοπροσδιοριστείς ως αγωνιστής. Αγωνιστής -“προστάτης” των προσφύγων ή αγωνιστής κατά των προσφύγων. Είναι μια στάση που σε κάνει να έχεις υπόσταση. Σε κάνει να νιώθεις κάποιος. Κλίνεις υπέρ της μιας ή της άλλης στάσης. Ως υποστηρικτής της είσαι υποχρεωμένος να την υπερασπιστείς μέχρι τελικής πτώσεως. Μέχρι να συγκρουστείς με όλες τις δεύτερες σκέψεις σου και να τις αποκρούσεις και να τις μισήσεις και να γίνεις ακόμα πιο ερειστικός, πιο απόλυτος.
Αυτή η εσωτερική πάλη μοιάζει με την προσφυγιά. Δεν έχεις σπίτι ούτε πίσω στην πατρίδα, ούτε στον καινούριο τόπο. Γι’ αυτό έχεις οργή. Καταλήγεις ο ίδιος πρόσφυγας μεταξύ προσφύγων. Δε σκέφτεσαι καθαρά. Θες χρόνο, θες εικόνες καθαρές, γνήσιες. Όχι εικόνες συνοδευόμενες από λυπητερή μουσική που περνάνε μέσα από μια οθόνη σε slow motion. Δεν πρόκειται για ταινία. Πρόκειται για ζωές. Ζωές ανθρώπων! Αν συμφιλιωθείς με τον πρόσφυγα μέσα σου ίσως και να κατασταλάξεις. Θα δεις ότι δεν μπορείς να γίνεις ούτε προστάτης των προσφύγων, αλλά ούτε και να τους μισήσεις. Μιλάμε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Η προσφυγιά δεν πρέπει να υπάρχει ούτε σαν κατάσταση αλλά ούτε και στην ψυχή μας.
Ποια είμαι εγώ όμως που θα διαπιστώσω ότι δεν πρέπει να υπάρχει! Είναι κάτι τόσο αυτονόητο. Μας μπερδεύουν όμως οι αιτίες και οι αφορμές. Οι επιπτώσεις και η κατάληξη. Ο πόνος γεννά μίσος και το μίσος δυστυχία. Η πραγματικότητα -και όχι οι εικόνες- είναι αυτή που χαρίζει καθαρότητα στη σκέψη. Η καθαρή σκέψη φέρνει λύσεις και οι λύσεις ανακούφιση. Τότε το μίσος μετατρέπεται σε κατανόηση.