Γιώργος ΒέρδηςΣυχνά ακούμε το επιχείρημα ότι η φιλοσοφία δεν έχει κανέναν πρακτικό αντίκτυπο. Εν τούτοις, φαίνεται πως ορισμένοι άνθρωποι της πράξης αντλούν καθημερινές συμβουλές απο τον Στωικισμό: την αρχαία σχολή φιλοσοφίας που γοητεύει τους επιτυχημένους επιχειρηματίες του σήμερα.
Ο Στωικισμός γεννήθηκε στην Αθήνα, στις αρχές του 3ου αιώνα πΧ. Παρά το γεγονός οτι κατατάσσεται στις φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητας, ο Στωικισμός είναι ξεχωριστός. Σε αντίθεση με τη πλειονότητα των φιλοσοφικών σχολών της αρχαιότητας, βρίσκει θαυμαστές μέχρι και τη σημερινή εποχή.
Το αξιοσημειώτο με τους σύγχρονους θαυμαστές του Στωικισμού είναι πώς οι άνθρωποι αυτοί δεν ανήκουν σε διανοητικούς κύκλους ή ακαδημαϊκά ινστιτούτα. Ο Στωικισμός έχει γοητεύσει μερικές απο τις πιο επιφανείς προσωπικότητες της εποχής μας: Επιχειρηματίες της Sillicon Valley, Ολυμπιονίκες και αστέρες του Hip hop.
Υποφέρουμε περισσότερο από την φαντασία μας παρά απο την πραγματικότητα.
-Σενέκας
Για περίπου δυο χιλιετίες, η φιλοσοφία αυτή είχε ξεχαστεί εντελώς. Σήμερα όμως ο Στωικισμός απηχεί και βρίσκει εφαρμογές στις ζωές ανθρώπων που γνωρίζουν την επιτυχία και κυρίως τα αρνητικά στοιχεία που αυτή επιφέρει.
Ο Στωικισμός στα γρήγορα
Ο Στωικισμός αποτελεί δημιούργημα του Κύπριου φιλοσόφου Ζήνωνα. Οφείλει το όνομά του στην Ποικίλη Στόα της Αρχαίας Αγοράς η οποία αποτέλεσε και τον τόπο διδασκαλίας του φιλοσόφου.
Η σχολή αυτή γνώρισε ένδοξες εποχές κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με επιφανείς εκπροσώπους όπως τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο και τον ρήτορα και πολιτικό Σενέκα. Αξιοσημείωτη είναι η προσφορά και η ιστορία του Επίκτητου, ενός δασκάλου ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε ως σκλάβος.
Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος έγραψε τους φιλοσοφικούς του στοχασμούς στις πρώτες γραμμές πολέμων
Ο Στωικισμός αποτελεί μια άκρως πρακτική φιλοσοφία. Στον πυρήνα της σχολής αυτής βρίσκεται ο αυτοέλεγχος. Μέσω του αυτοελέγχου, ο Στωικισμός υποστηρίζει πως μπορούμε να ελέγξουμε τα καταστροφικά συναισθήματα που ανά καιρούς έρχονται στην επιφάνεια, όπως είναι η ελπίδα και ο θυμός. Τελικός στόχος είναι η εσωτερική γαλήνη και η απελευθέρωση απο την δυστυχία.
Διδάσκει την λογική ώς το απόλυτο εργαλείο. Μέσω αυτής μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα γεγονότα τα οποία μπορούμε να ελέγξουμε από αυτά στα οποία δεν έχουμε καμία εξουσία. Στη δεύτερη κατηγορία, ο Στωικισμός υποστηρίζει ότι πρέπει να αντιδρούμε με απάθεια.
Με άλλα λόγια, ο Στωικισμός μας θυμίζει μια απλή αλήθεια: Δεν μπορούμε να ελέγξουμε ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας, όμως μπορούμε να ελέγξουμε την αντίδρασή μας απέναντι σε αυτά τα γεγονότα.
Σε αυτή την περίπτωση έχουμε δύο επιλογές: Μπορούμε να αντιδράσουμε στα γεγονότα είτε με παραγωγικό είτε με καταστροφικό τρόπο.
Η επιστροφή του Στωικισμού
Ο Στωικισμός φαίνεται να γνωρίζει και πάλι ένδοξες στιγμές, ιδίως ανάμεσα σε επαγγελματίες που κινούνται σε άκρως ανταγωνιστικούς χώρους. O Bill Clinton διαβάζει κάθε χρόνο το έργο του Μάρκου Αυρήλιου, Τα Είς Αυτόν.
Θαυμάστρια του Μάρκου Αυρήλιου δηλώνει και η J.K Rowling. Στο NFL, το πρωτάθλημα αμερικανικού ποδοσφαίρου, κορυφαίοι παίκτες και προπονητές φαίνεται να μελετούν προσεκτικά το έργο του στωικού συγγραφέα Ryan Holiday.
Κυρίως όμως ο Στωικισμός φαίνεται να έχει γοητεύσει τους επιχειρηματίες και τους υπαλλήλους της Sillicon Valley. Πρόκειται για την επιχειρηματική κοινότητα του San Francisco οπου φιλοξενούνται εταιρείες όπως η Google, η Tesla, το Facebook, το eBay κ.ά.
Ανάμεσα στους επιχειρηματίες αυτούς, αναγνώστης του Στωικισμού έχει δηλώσει ο συνιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey. Ποιοι είναι, λοιπόν, οι λόγοι που ο Στωικισμός απηχεί ανάμεσα στις επιτυχημένες αυτές φιγουρές;
Οι εφαρμογές του στη ζωή επιτυχημένων ατόμων
Ο συγγραφέας Tim Ferriss το θέτει εξαιρετικά: Ο Στωικισμός είναι ένα λειτουργικό σύστημα, κατάλληλο για χώρους που χαρακτηρίζονται απο υψηλά επίπεδα πίεσης. Οι λόγοι που αποδίδει στα περιβάλλοντα αυτά μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
Αυτοέλεγχος
Ο αυτοέλεγχος ως χαρακτηριστικό αποτελεί εύλογη συνάρτηση των ιδεών του Στωικισμού. Καταρχάς, ο Στωικισμός δίνει έμφαση στη λογική ως το εργαλείο που θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τους αντιδραστικούς συναισθηματισμούς μας.
Καταργώντας έτσι το παράλογο στοιχείο απο την καθημερινότητά του, ο Στωικός επαγγελματίας καταφέρνει να πειθαρχήσει και να ελέγξει τον εαυτό του. Και φυσικά, το στοιχείο της αυτοπειθαρχίας κάνει την διαφορά σε άκρως ανταγωνιστικά περιβάλλοντα όπως είναι ο αθλητισμός και η επιχειρηματικότητα.
Βρίσκουμε πολλές ομοιότητες ανάμεσα στη φιλοσοφία του Στωικισμού και του Βουδισμού
Προετοιμασία για τα χειρότερα
Θα λέγαμε πως ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Στωικισμού είναι η Ελπίδα. Ψήγματα ελπίδας βρίσκουμε συχνά στην καθημερινότητά μας. Φράσεις όπως “όλα θα πάνε καλά” ή “μην ανησυχείς” αποτελούν συχνά την απάντησή μας στο άκουσμα κάποιας ανησυχίας.
Οι Στωικοί θα διαφωνούσαν κάθετα με αυτή την προσφορά της ελπίδας. Η ελπίδα για αυτούς αποτελεί το όπιο των συναισθημάτων. Οφείλουμε να είμαστε συνεχώς έτομοι για το χειρότερο σενάριο. Με άλλα λόγια, οφείλουμε να είμαστε απαισιόδοξοι.
Παράλληλα όμως πρέπει να θυμόμαστε πως ακόμα και αν κάτι τέτοιο συμβεί, στο τέλος της ημέρας, θα το ξεπεράσουμε. Άλλωστε, για τους Στωικούς οι δυσκολίες είναι ένα απαραίτητο στοιχείο της ύπαρξης που μας βοηθούν να αναπτυχθούμε.
Ποιός είναι ο αήττητος άνθρωπος; Αυτός που μπορεί να παραμείνει αδιάφορος για όσα συμβαίνουν έξω απο την σφαίρα της επιλογής.
– Επίκτητος
Οι αποτυχίες και οι καταστροφές αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στα ανταγωνιστικά περιβάλλοντα. Συνεπώς, οι άνθρωποι που κινούνται στους χώρους αυτούς οπλίζονται με τις συμβουλές τους Στωικισμού έτσι ώστε να είναι έτοιμοι για οτιδήποτε συναντήσουν στον διάβα τους.
Ο αμερικανός αθλητής Antonio Brown εχει δηλώσει πως αντλεί έμπνευση από τον Στωικισμό
Πρακτικότητα και Υπομονή
Όπως θα έχετε ήδη αντιληφθεί, το στοιχείο της τύχης βρίσκεται στην καρδιά του Στωικισμού. Μια ακόμη ιδέα που εκφράζεται συχνά από του Στωικούς είναι το ότι “η ζωή είναι μικρή”.
Πιο συγκεκριμένα, ο Σενέκας γράφει πως η ζωή δεν ειναι μικρή επειδή τα χρόνια του βίου μας είναι λίγα αλλα επειδή ξοδεύουμε άσκοπα τα περισσότερα απο αυτά.
Συνεπώς, ο Στωικός επαγγελματίας που θα κατανοήσει τις αρχές αυτές θα είναι αποτελεσματικός και συγκεντρωμένος στους στόχους του. Δεν θα ασχοληθεί με ζητήματα τα οποία βρίσκονται εκτός του ελέγχου του και τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε κατασπατάληση του χρόνου του.
Φυσικά, την αποτελεσματικότητα του Στωικού ενισχύει και η ικανότητα της αυτοπειθαρχίας, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω.
Συμπέρασμα
Ο Στωικισμός είναι πάνω απ’ όλα πρακτικός. Δίνει καθημερινές συμβουλές που μπορούν να εφαρμοστούν σε μερικές απο τις πιο δύσκολες καταστάσεις που βιώνει το άτομο.
Πέρα όμως απο τις πρακτικές εφαρμογές που βρίσκει σε επαγγελματικούς χώρους, ο Στωικισμός αποτελεί έναν εξαιρετικό οδηγό συναισθηματικής διαύγειας.
Το άτομο που αντιμετωπίζει δυσκολίες με τον θυμό μπορεί να αντλήσει πολλές συμβουλές από τους Στωικούς. Οι τελευταίοι θα του έλεγαν πώς ο θυμός του πηγάζει απο την αισιοδοξία του.
Το θυμωμένο άτομο είναι αισιόδοξο καθώς δεν μπορεί να αντιληφθεί τα πράγματα που βρίσκονται έξω απο τη σφαίρα της επιλογής του. Θεωρεί πως μπορεί με ευκολία να αλλάξει ανθρώπους και καταστάσεις.
Όταν αντιλαμβάνεται οτι έκανε λάθος καταφεύγει στο θυμό. Οι Στωικοί σίγουρα θα του συνταγογραφούσαν μερικές δόσεις απαισιοδοξίας.
Μπορούμε να μάθουμε πολλά απο τους Στωικούς.