Άρτεμις ΜόσχουΕίναι γεγονός πως βιώνουμε καθημερινά αρκετές στιγμές χαράς, ευημερίας, ηρεμίας. Τι γίνεται όμως όταν, μέσα στην καθημερινότητά μας, αναγκαζόμαστε να βιώσουμε την απώλεια ενός πολύ αγαπημένου μας προσώπου;
Απώλεια. Βαριά λέξη. Αδύνατο να μη τη βιώσεις σε κάποια φάση της ζωής σου. Από τη στιγμή όμως που τη βιώνεις, είναι δύσκολο να γυρίσεις πίσω στον προηγούμενο εαυτό σου. Απώλεια σημαίνει χάνω, και μαζί με αυτό που ουσιαστικά χάνεις μαζί χάνεις και ένα κομμάτι του εαυτού σου, η εμπειρία αυτή σε αλλάζει σαν χαρακτήρα.
Δε μιλάω για την απώλεια ως μια αφηρημένη έννοια, εκφρασμένη γενικά κι αόριστα, αλλά για το θάνατο, για την απώλεια ενός ανθρώπου. Ενός ανθρώπου που αποτελούσε κομμάτι του στενού κύκλου μας. Που μεγαλώσαμε μαζί του, που μας δίδαξε πολύτιμα μαθήματα, που σε κάθε δυσκολία στεκόταν αθόρυβα δίπλα μας. Που αποτελούσε ένα μέρος της καθημερινότητάς μας, ένα πολύ όμορφο, αισιόδοξο και γεμάτο χαρά μέρος.
Όλα στη ζωή ξεκινούν με τη γέννηση και το θάνατο. Η διαφορά τους ωστόσο είναι απλή. Η γέννηση κρύβει μέσα της τη χαρά, ενώ ο θάνατος τη θλίψη και τον αποχωρισμό. Όσο και να το απεύχεται κανείς, κάποτε έρχεται η στιγμή που χάνει κάποιο αγαπημένο του άτομο, ένα άτομο που είχε συνηθίσει να αποτελεί μέρος της ζωής του, και αυτή είναι μια απώλεια που αδιαμφισβήτητα στοιχίζει.
Ύπουλο πράγμα η συνήθεια. Σε βάζει σε μια κατάσταση που απομνημονεύεις μυρωδιές, πράξεις, ανθρώπους και ξαφνικά, όταν φτάνει η στιγμή που φεύγουν από το πλευρό σου, αποδεικνύεται ο χειρότερος εχθρός. Όταν έχεις συνηθίσει την παρουσία κάποιου δίπλα σου, η απώλεια αποδεικνύεται πιο δύσκολη, πιο ζημιογόνα, πιο χρονοβόρα. Δυσκολεύεσαι να αποδεχτείς το γεγονός ότι θα σταματήσεις πλέον να δημιουργείς αναμνήσεις με αυτό το άτομο, και θα πρέπει να κρατήσεις στο μυαλό σου ανεξίτηλες αυτές που προλάβατε να μοιραστείτε ως τώρα.
Πολλές φορές, όταν έρχεται η μοιραία στιγμή που αποχωρίζεσαι κάποιο αγαπημένο σου άτομο, ακούς να λέγεται «πόσων χρονών ήταν;». Λογική ερώτηση, αναμενόμενη, αλλά δεν έχει τόσο νόημα. Τι σημασία έχει εν τέλει η ηλικία του ανθρώπου που χάθηκε; Ίσως, θεωρητικά, αν ήταν μεγάλος σε ηλικία, να απαλύνεται έστω και λίγο ο πόνος, θεωρώντας πως πρόλαβε να ζήσει τη ζωή του, ότι δεν έφυγε με απωθημένα, χωρίς να αποκτήσει εμπειρίες, αναμνήσεις, στιγμές.
Ο πόνος του αποχωρισμού ωστόσο και το αίσθημα ότι θα σου λείπει πάντα δεν αντικαθίστανται, σε όποια ηλικία και να άφησε την τελευταία του πνοή.
Η περίπτωση του θανάτου πάντα πονάει πολύ έντονα, σε διαπερνά, για ένα διάστημα σε καθορίζει. Σε ταρακουνάει, εισέρχεται στο μυαλό σου με τρόπο που δεν περίμενες και σου απορροφά κάθε αισιοδοξία, κάθε εύθυμη διάθεση, κάθε χαμόγελο. Δε μπορείς να σταματήσεις να σκέφτεσαι τι συνέβη και πώς συνέβη. Ειδικά αν το άτομο αυτό έφυγε ξαφνικά, χωρίς να προλάβεις να συνειδητοποιήσεις την κατάσταση και να το αποχαιρετήσεις όπως έπρεπε, το μυαλό σου βασανίζεται από χίλιες σκέψεις, σκέψεις οι οποίες σε εμποδίζουν να προχωρήσεις και να βρεις ξανά το χαμόγελό σου.
Χάνοντας τον άνθρωπό σου απ’τη ζωή, όποιος και να είναι, ό,τι κι αν έχει κάνει, ό,τι κι αν ένιωθες γι’αυτόν, βιώνεις έναν πρωτόγνωρο πόνο, ίσως και ένα αίσθημα παράπονου, ότι θα ήθελες να είχες περισσότερες στιγμές, περισσότερες αναμνήσεις μαζί του. Νιώθεις ότι ο χρόνος που είχατε ζήσει μαζί δεν ήταν ποτέ αρκετός, ότι δεν φτάνει, ότι έπρεπε να ήταν περισσότερος.
Γιατί σε αυτούς τους ανθρώπους, τους πραγματικά, ολοκληρωτικά δικούς μας, είχαμε περισσότερη αδυναμία. Κι αυτό γιατί ήταν εκείνοι που μας έμαθαν τι πάει να πει αληθινή αγάπη, να κάνουμε κουράγιο, που μας έδωσαν τα κατάλληλα εφόδια και τη δύναμη για να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις και την τρέλα αυτή που ονομάζεται ζωή. Που μας μοίρασαν απλόχερα την αγάπη τους σε τεράστιες δόσεις.
Ο οποιοσδήποτε άνθρωπος βιώσει το θάνατο που θα προκύψει στα κοντινότερα μέλη της οικογένειάς του, είναι βέβαιο πως θα συγκλονιστεί. Ακόμα κι αν το περιμένεις, ακόμη κι αν η κατάληξη ήταν προδικασμένη προ πολλού, είναι αλλιώς όταν έρθει εκείνη η ώρα. Η ώρα που θα αποχαιρετήσεις τον άνθρωπό σου για τελευταία φορά.
Όσο και να έχεις προετοιμαστεί ψυχολογικά γι’αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει, εκείνη τη στιγμή λυγίζεις. Ο θάνατος πονά, και όσα χρόνια και αν περάσουν μέχρι να επισκεφθεί ξανά κάποιο άτομο του στενού σου κύκλου, δυστυχώς θα είναι το ίδιο οδυνηρός, το ίδιο απόλυτος, το ίδιο οριστικός.
Ερχόμαστε στη δυσάρεστη θέση να πούμε το τελευταίο αντίο σε ανθρώπους που σήμαιναν πάρα πολλά για εμάς. Που βοήθησαν με τον δικό τους ξεχωριστό τρόπο στο να εξελιχθούμε σε αυτό που είμαστε σήμερα. Που οι συμβουλές τους αποδείχθηκαν πολύτιμες σε στιγμές που το μόνο που βλέπαμε ήταν ένα αδιέξοδο. Που στέκονταν βράχοι δίπλα μας, όχι προστατεύοντάς μας από κάθε τι άσχημο επρόκειτο να συμβεί και βάζοντάς μας σε μια γυάλα, αλλά προετοιμάζοντάς μας κατάλληλα με τα λόγια τους και τις συμβουλές τους για όποια κατάσταση απειλούσε να διαταράξει την ηρεμία μας. Που η γλυκύτητά τους, η απέραντη αγάπη και το χιούμορ τους αποτέλεσαν για μας ορόσημο σε πλήθος στιγμών που βιώσαμε στο πλάι τους.
Άνθρωποι που στην πρώτη αναποδιά έτρεχαν να μας στηρίξουν και να μας βοηθήσουν να σταθούμε στα πόδια μας. Ποτέ δεν έβαλαν τον εαυτό τους και την προσωπική τους ευημερία ως προτεραιότητα, αλλά μας απέδειξαν σε πλήθος περιπτώσεων πόσο ανάγκη τους είχαμε και πόσο πολύτιμη ήταν η βοήθειά τους. Σε αυτούς τους ανθρώπους, που η μοίρα επέλεξε να μην βρίσκονται πλέον στο πλευρό μας, οφείλουμε ένα τεράστιο, εγκάρδιο ευχαριστώ. Ευχαριστώ γι’αυτό που ήταν και γι’αυτό που γίναμε εμείς έχοντάς τους στο πλευρό μας.
Η απώλεια είναι μέσα στο παιχνίδι της ζωής, και δυστυχώς πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την απειλή και τη σκιά του θανάτου. Αυτή είναι αναπόδραστα η κατάληξη, όσο κι αν προσπαθούμε να το στριμώχνουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Συμβαίνουν τόσα άσχημα γεγονότα γύρω μας, χάνονται τόσα νέα παιδιά, τόσες αρρώστιες βασανίζουν αγαπημένους μας και δυστυχώς, παντού παραφυλά ο πόνος του θανάτου.
Όσο δυσσάρεστη και να είναι όμως αυτή η κατάσταση, όσο απόλυτος κι οριστικός και να είναι ο θάνατος, οι αναμνήσεις που δημιουργήσαμε μαζί με τους αγαπημένους μας ανθρώπους που έχασαν τη μάχη με το χρόνο, θα μείνουν πάντα κλειδωμένες στην καρδιά και το μυαλό μας. Μπορεί να έφυγαν και άθελά τους να μας άφησαν πίσω, αλλά εμείς δεν θα επιτρέψουμε να ξεχαστούν ποτέ. Πώς μπορούν, έτσι κι αλλιώς, να ξεχαστούν άνθρωποι που μας χάρισαν τις πιο όμορφες στιγμές, τις πιο δυνατές αναμνήσεις;
Για να μην αφήσετε τους ανθρώπους σας να φύγουν με απωθημένα, μη χάνετε καμία ευκαιρία να βρεθείτε μαζί τους όσο ακόμα βρίσκονται στη ζωή. Η ζωή είναι μικρή, μα περιλαμβάνει πολλές μικρές, όμορφες στιγμές με τους αγαπημένους μας ανθρώπους, που είναι κρίμα να τις χαραμίζουμε εξαιτίας της καθημερινότητας και των υποχρεώσεών μας.
Είναι πολύ σημαντικό να μοιραζόμαστε μαζί τους στιγμές μοναδικές, που αργότερα θα γίνουν δυνατές αναμνήσεις και θα μας κρατούν συντροφιά όταν ο άνθρωπος με τον οποίο τις μοιραστήκαμε θα έχει χάσει τη μάχη με το χρόνο.
Μόνο αργότερα συνειδητοποιείς τη δύναμη αυτών των γεμάτων γέλιο, ευτυχία και χαμόγελο στιγμών, όταν είναι οι μόνες που σου έχουν πλέον απομείνει. Η ζωή περνά και χάνεται, και κατά τη διάρκειά της ερχόμαστε στη δυσάρεστη θέση να πούμε αντίο σε πολλούς δικούς μας ανθρώπους, αλλά μέχρι να γίνει αυτό, ας γεμίσουμε τη ζωή τους με πολλή αγάπη και πολλές μικρές στιγμές ευτυχίας.
*Εξαιρετικά αφιερωμένο στον αγαπημένο μου θείο, που έχασε πολύ νωρίς τη μάχη με το χρόνο. Μιλτάκο μου, μπορεί να έφυγες από κοντά μας, αλλά να είσαι σίγουρος πως ποτέ δεν πρόκειται να σε ξεχάσουμε, και κρατάω για πάντα τις συμβουλές που μου έδωσες.