Φωτεινή ΚαρέτσηΈχεις αναρωτηθεί ποτέ αν η επιλογή της μεταμφίεσης τις Απόκριες είναι τυχαία ή όχι;
Απόκριες: η γιορτή του καρναβαλιού, χαβαλές, μάσκες, πρωτότυπα και μη ντυσίματα, παρελάσεις, κομφετί, σερπαντίνες και ό τι άλλο σχετίζεται με αυτή τη μέρα. Ένας μικρός χαμούλης επικρατεί σε κάθε γωνιά της Ελλάδος κάθε τέτοια εποχή και σε κάθε πόλη, αναβιώνουν τα αντίστοιχα έθιμα για τον εορτασμό της χαρούμενης αυτής γιορτής.
Το ξέρω ότι πολλοί διαφωνούν μαζί μου και θα σπεύσουν αμέσως να με κράξουν.
“Παίρνεις πολύ σοβαρά τη ζωή, δεν είναι όλα πάντα τόσο αυστηρά, μπλα μπλα μπλα….”, μερικές αντιδράσεις που προσλαμβάνω συνήθως.
Όμως, αυτή η γιορτή δεν έχει ΚΑΝΕΝΑ νόημα για μένα. Ένα πανηγύρι που έχει στηθεί γύρω από την εμπορευματοποίηση της διασκέδασης, τον υπερκαταναλωτισμό και την μαζοποίηση και κάθε χρόνο συνιστά αφορμή για ξέφρενες εξόδους στο βωμό της «πατροπαράδοτης» διασκέδασης.
Ακόμη κι αν έχω πολλά στο μυαλό μου, που δεν είναι της παρούσης να τα παραθέσω εδώ, πάντα μου διέγειρε ερωτηματικά γιατί επιλέγουμε κάθε χρόνο τις ίδιες και τις ίδιες στολές. Καμία πρωτοτυπία, ελάχιστες αλλαγές -κυρίως λόγω της επικράτησης εφήμερων προτύπων όπως ηρώων κινηματογραφικών ταινιών- και μεγάλη ομοιομορφία.
Μιλάμε για πρωτότυπες μεταμφιέσεις, ωστόσο, καταλήγουμε να ντυνόμαστε με την ίδια αμφίεση με άλλους 2 φίλους μας και εκατοντάδες ξένους. (Εσάς που φτιάχνετε τις δικές σας παράξενες στολές σας θαυμάζω, αλήθεια). Θύματα του κοινωνικού κομφορμισμού, της πιστής ακολούθησης των τάσεων της μόδας και της εξιδανίκευσης ευτελών προτύπων.
Άραγε αυτό που επιλέγουμε να ντυθούμε τι μπορεί να εκφράζει για τον εαυτό μας; Από ποια κίνητρα πηγάζει ουσιαστικά αυτή η επιλογή;
Αν εξετάσουμε προσεκτικά τις συνηθισμένες ιδέες προς μεταμόρφωση θα καταλήξουμε σε ορισμένα απογοητευτικά και ανησυχητικά συμπεράσματα.
Για παράδειγμα, γιατί οι άντρες επιλέγουν τόσο συχνά να μεταμφιεστούν σε γυναίκες (γριές, πόρνες και δεν ξέρω εγώ τι άλλο);
Και μη μου πείτε ότι είναι η εύκολη λύση. Επιφανειακά, πράγματι μπορεί να είναι απλό να βρεις ένα προκλητικό φόρεμα και μια γυναικεία περούκα και ψηλοτάκουνα ή τα ρούχα και τα παπούτσια της γιαγιάς. Εντούτοις, αν αναζητήσουμε βαθύτερα αίτια, το ασυνείδητο του ανθρώπου τον ωθεί να αναλάβει ρόλους που δεν μπορεί να βιώσει καθημερινά.
Για παράδειγμα, η επιλογή της αμφίεσης ως γυναίκα μπορεί να κρύβει ενδόμυχες τάσεις υποταγής και αδυναμίας, που έχουν προσάψει κατά καιρούς στο γυναικείο φύλο. Επιπλέον, πολλοί ρόλοι (καμαριέρες, νοσοκόμες) έχουν συνδυαστεί άρρηκτα με σεξουαλικές φαντασιώσεις, ανεβάζοντας τον δείκτη παραγωγής ορμονών και τεστάροντας τη σεξουαλική διάθεση.
Αντίστοιχα, πολλές γυναίκες επιδιώκουν να μεταμφιεστούν σε άντρες, αναζητώντας την αίσθηση υπεροχής, κυριαρχίας, την δύναμη και γενικότερα όλες τις συμπεριφορές που δεν υιοθετούν καθημερινά ως γυναίκες.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η εναλλαγή ρόλων μεταξύ των φύλων προσελκύει πολλούς «υποψήφιους μασκαράδες».
Άλλο ένα κριτήριο που θα μπορούσαμε να αναλύσουμε είναι ότι τα επαγγέλματα υψηλού κύρους και κοινωνικής καταξίωσης προτιμώνται κατά την αναζήτηση της κατάλληλης αμφίεσης. Συχνά θα δούμε γύρω μας ντυμένους γιατρούς, αστυνομικούς, στρατιωτικούς και όχι σκουπιδιάρηδες, κομμώτριες, υδραυλικούς και μπογιατζήδες.
Γιατί αυτό αγαπητέ αναγνώστη; Μήπως υποσυνείδητα διαιωνίζεις τις στερεότυπες αντιλήψεις σου περί επαγγελμάτων και κοινωνικής θέσης, παρόλο που βαυκαλίζεις τον εαυτό σου περί δήθεν ισότητας στην εργασία και ισοδύναμης αναγνώρισης της προσφοράς και της σπουδαιότητας όλων των επαγγελμάτων; Για σκέψου το λιγάκι καλύτερα, τότε.
Ή τι μπορεί να υποδηλώνει η επιθυμία σου να μεταμφιεστείς σε cowboy ή μάγισσα; Ίσως την κρυφή σου τάση να ζήσεις σε έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό από τον κατεστημένο που πλάθεται μόνο σε σενάρια ταινιών και οι πρωταγωνιστές έχουν ξεχωριστές ιδιότητες; Εξαιρετικό ένστικτο επιβίωσης ας πούμε ή κρυφές μαγικές δυνάμεις που μπορούν να μεταβάλλουν τον κόσμο;
Και γιατί να «κατηγοριοποιήσεις» τις μεταμφιέσεις σε διάφορες ηλικιακές κατηγορίες; Ακούσια μεν, αλλά το κάνεις. Διότι δεν θα επιλέξεις συνήθως ως ώριμη/ος ενήλικας να ντυθείς χαριτωμένη πριγκίπισσα ή Σούπερμαν/Spiderman και κάθε άλλο σούπερ ήρωα με φανταστικές δυνάμεις. Σνομπισμός κατά την επιλογή αυτή αλλά κατά βάθος ξεδιπλώνονται και στέρεα ριζωμένες στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με το τι είναι «ανάρμοστο» και τι όχι.
Τα παραδείγματα είναι απίστευτα πολλά. Από την επιλογή ενός ζώου, μέχρι τη μεταμόρφωση σε καλόγρια, παπά, φυλακισμένο, Άραβα, Χαβανέζα και διάφορα άλλα μυθολογικά και ιστορικά πλάσματα.
Σε κάθε μία μεταμφίεση μπορεί να διακρίνει κανείς ενδόμυχα την ροπή του ανθρώπου προς το διαφορετικό, την τάση να κυνηγά το απαγορευμένο, το εξιδανικευμένο, αντιδράσεις που αντανακλούν τις βαθύτερες σκέψεις και επιθυμίες του ανθρώπου στη ζωή γενικότερα.
Διότι το ασυνείδητό μας δρα ανεπαίσθητα στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας και καθορίζει ένστικτα και συμπεριφορές που συχνά αδυνατούμε να κατανοήσουμε.
Η διαδικασία διαμόρφωσης του «τέλειου καρναβαλιστή» απαιτεί περιττά έξοδα, από το υστέρημά μας πλέον, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την αυτοϊκανοποίηση μέσα από εφήμερες απολαύσεις, όπως το καρναβάλι, καθώς και την προβολή προς την υπόλοιπη κοινωνία.
Μας μετατρέπει σε τυφλούς ακόλουθους της μάζας, εξαλείφει τις προσωπικές μας ιδιαιτερότητες και μας καθιστά υποχείρια των μεγάλων συμφερόντων που ελλοχεύουν πίσω από τον υπερκαταναλωτισμό, τη μαζοποίηση και τον «ευτελισμό» της ανθρώπινης ύπαρξης.
Και καθώς βιώνουμε κρίση αξιών σε όλα τα επίπεδα, οδεύουμε με αμείωτους ρυθμούς σε απύθμενα βάθη αλλοτρίωσης και αποχαύνωσης και σε τέτοιες εποχές εντείνονται τα αντίστοιχα φαινόμενα.
Γιατί αντί να θεσπίσουμε μία ημέρα για να «πέσουν οι μάσκες» και να γνωρίσουμε τους πραγματικούς εαυτούς μας και τους γύρω μας, εμείς αντ’ αυτού, επιλέγουμε να διαιωνίζουμε την υποκρισία και να εξευτελίζουμε το θεσμό της διασκέδασης με εφήμερες απολαύσεις (όσο διαρκεί δηλαδή μία παρέλαση, μία έξοδος με φίλους, ένα καρναβάλι, άντε όσο διαρκούν οι εορταστικές εκδηλώσεις γενικότερα).
“Νομιμοποιούμε” τα προσωπεία που καθρεφτίζουν τον φαινομενικό εαυτό μας, καλλιεργούν τη δηθενιά, προωθούν το wannabe εαυτό μας και τελικά, μας μεταμορφώνουν σε πλαστά όντα, χωρίς προσωπικότητα και χαρακτήρα, λες και δεν φοράμε προσωπεία και στην καθημερινότητα, εκτός δηλαδή, της εποχής των Αποκριών. Μόνο που δεν είναι φανταχτερές, αριστοκρατικές/τρομακτικές/ χαριτωμένες μάσκες.
Και αντί οι Απόκριες να προετοιμάζουν το έδαφος για μια περίοδο αυτοελέγχου, αυτοκυριαρχίας και εξαγνισμού από τα πάθη μας, μας εισάγουν ακόμη πιο βαθιά στο σκοτάδι που έχουμε περιέλθει.
Άλλωστε, για τα καρναβάλια είμαστε και από μόνοι μας!