Frapress«Ήταν στην Ισπανία που μάθαμε ότι κάποιος μπορεί να έχει δίκιο και να νικηθεί, ότι η δύναμη μπορεί να καταβάλλει το πνεύμα και ότι υπάρχουν φορές που το θάρρος δεν είναι η ανταμοιβή του». ~Albert Camus
Επιμέλεια: Νατάσα Ζώη & Φωτεινή Καρέτση
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό στην ανθρωπότητα από τον πόλεμο, πόσο μάλλον αν αυτός είναι και εμφύλιος. Ο πόλεμος φαλκιδεύει την ειρήνη, διαταράσσει τις κοινωνικές ισορροπίες και προκαλεί αμέτρητα θύματα, υλικές και ηθικές ζημιές.
Αποτελεί γεγονός που στιγματίζει την κοινωνία εκ των έσω και προκαλεί τριγμούς σε κάθε εθνικό οικοδόμημα, μιας και αδέρφια αλληλοσκοτώνονται, γονείς έρχονται αντιμέτωποι με τα παιδιά τους, φίλοι και συγγενείς επιστρατεύονται σε αντίπαλες παρατάξεις και οδηγούνται στην αιματοχυσία.
Η Ισπανία μπορεί να μην είχε καμία ανάμειξη στον Μεγάλο Πόλεμο, αλλά δεν κατάφερε να ξεφύγει από το εμπόλεμο κλίμα. Ύστερα από στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στη Δεύτερη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία του Προέδρου Μανουέλ Αθάνια, ο Φρανθίσκο Φράνκο Μπααμόντε ανέλαβε την εξουσία, με συνέπεια τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο οποίος διήρκεσε από τις 17 Ιουλίου 1936 μέχρι την 1 Απριλίου 1939.
Η νίκη των Εθνικιστικών δυνάμεων του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο σε συνδυασμό με τις φρικαλεότητες κατά τη διάρκεια του πολέμου ενέπνευσαν καλλιτέχνες να αποτυπώσουν στην τέχνη τους όλα τα συναισθήματα που τους διέγειρε η απέχθεια για τον πόλεμο.
Ισπανικός Εμφύλιος και Τέχνη
Η θεματική του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου επηρέασε έντονα την Έβδομη Τέχνη.
Ωστόσο, ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, εκτός από τους κινηματογραφιστές, αιχμαλώτισε το ενδιαφέρον τόσο των συγγραφέων και των ποιητών, όσο και ζωγράφων και γλυπτών.
Βασικό όπλο υπέρ της αντίδρασης στην ασφυκτική πραγματικότητα του πολέμου δεν αποτελεί μόνο ο έντυπος λόγος, αλλά και ο οπτικός, δηλαδή, η εικόνα. Η δυνατότητα, βέβαια, που παρέχει η τέχνη στη δυναμική έκφραση μιας αντιπολεμικής στάσης δεν άφησε ανεπηρέαστους καλλιτέχνες που βίωσαν τα δεινά του πολέμου και μέσα από τις εικαστικές τους προσεγγίσεις θέλησαν να τρομάξουν, να σοκάρουν, ταράζοντας τα λιμνάζοντα νερά της ρουτίνας και της αδιαφορίας του θεατή.
Η μελέτη των έργων τους συμβάλλει, τόσο στην καλύτερη κατανόηση του χαρακτήρα του πολέμου, όσο και των πολλαπλών επιπέδων έκφρασης του αντιπολεμικού μηνύματος.
Γκουέρνικα
Πάμπλο Πικάσο
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου Γερμανοί καθώς και Ιταλοί βομβάρδισαν πολλές πόλεις και χωριά. Ανάμεσα τους και τη βασκική πόλη Γκερνίκα (Guernica/Gernika) –Γκουέρνικα είναι η λατινική απόδοση στα ελληνικά-, την οποία ισοπέδωσαν σκοτώνοντας μόνο αμάχους.
Ο Πάμπλο Πικάσο, συγκλ
ονισμένος από τη φρίκη της καταστροφής, ζωγράφισε τον ομώνυμο διάσημο πίνακά του. Ο πίνακας έγινε όργανο προπαγάνδας κατά του φασισμού και του στρατηγού Φράνκο.
Περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937. Ο Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο στις 26 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, όταν Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την κωμόπολη Γκερνίκα της Χώρας των Βάσκων. Στο βομβαρδισμό εκείνο σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης.
Γκερνίκα, Πάμπλο Πικάσο
Ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο με διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά.
Αρχικά ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Guernica, Rene Iche
Εκτός, όμως, από τον διάσημο πίνακα, η καταστροφή της Γκερνίκα ενέπνευσε και άλλους καλλιτέχνες να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους για αυτό το φριχτό γεγονός μέσα από την τέχνη τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γλυπτό Guernica, που δημιουργήθηκε από το Γάλλο γλύπτη René Iché το 1937.
Το έργο αυτό δημιουργήθηκε αμέσως μετά το βομβαρδισμό της Γκερνίκα τις 26 Απριλίου του 1937. Ο Iché, σοκαρισμένος από την σφαγή των πολιτών, δούλεψε ολημερίς πάνω σε αυτό το άγαλμα, έχοντας σαν μοντέλο την εξάχρονη κόρη του Hélène. Η ωμότητα του έργου και η βία από την οποία ήταν εμπνευσμένο απέτρεψαν τη δημόσια έκθεση του έργου μέχρι το 1997, κατά τη διάρκεια μιας επετειακής έκθεσης για τα γενέθλια του γλύπτη.