Μαριάνθη ΔόβρηΤι γνωρίζεις για τον πυρηνικό φυσικό που “απαρνήθηκε” την επιστήμη του για να προστετεύσει τους συνανθρώπους του;
Ο Αντρέι Ζαχάρωφ ήταν Σοβιετικός φυσικός επιστήμονας και ακτιβιστής. Γεννήθηκε στις 21 Μαΐου 1921 στη Μόσχα, όπου και μεγάλωσε σε ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον γεμάτο θαλπωρή.
Ο πατέρας του, με τον οποίο ήταν αρκετά δεμένος, ήταν καθηγητής φυσικής, γεγονός που ενδεχομένως να ώθησε τον ίδιο να ασχοληθεί από νωρίς με τη συγκεκριμένη επιστήμη. Το 1945 και σε ηλικία μόλις 24 ετών κατείχε ήδη doctorate.
Το 1948 ασχολήθηκε με τη δημιουργία της Σοβιετικής ατομικής βόμβας, ενώ από το 1950 ως το 1953 έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της Σοβιετικής βόμβας υδρογόνου. Εκείνη την περίοδο μάλιστα, ο ίδιος πίστευε ότι έπρεπε να διασπαστεί το Αμερικανικό μονοπώλειο όσον αφορά τα όπλα.
Ωστόσο, προς το τέλος της δεκαετίας του ‘50 απογοητευμένος από τη δουλειά του άρχισε να εκφράζει ανησυχίες για τον διαγωνισμό μεταξύ της Ρωσίας και της Αμερικής στην κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Έτσι μοιάζει μία βόμβα υδρογόνου όταν σκάει.
Τις επόμενες δύο δεκαετίες που ακολούθησαν άσκησε σκληρή κριτική στο Σοβιετικό σύστημα το οποίο πίστευε πως στερούσε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα από τους πολίτες.
Στο δοκίμιο “Σκέψεις πάνω στην πρόοδο, την ειρηνική συνύπαρξη και την πνευματική ελευθερία” που γράφτηκε το 1968 εξέφρασε πολλούς από τους προβληματισμούς του γύρω από σύγχρονα για την εποχή του και ταυτόχρονα διαχρονικά θέματα Τέτοια θέματα ήταν ο υπερπληθυσμός, οι επιπτώσεις ενός πιθανού πυρηνικού πολέμου και η απειλή της πνευματικής ελευθερίας. Έτσι, το συγκεκριμένο δοκίμιο αποτέλεσε ορόσημο στην καριέρα του Ζαχάρωφ.
Αν και το συγκεκριμένο δοκίμιο είχε απαγορευτεί στη Σοβιετική Ένωση κατάφερε να διαρρεύσει και να κυκλοφορήσει στο εξωτερικό. Έτσι, ο Ζαχάρωφ έχασε ορισμένα προνόμια, καθώς και το δικαίωμα να εργάζεται σε απόρρητα ζητήματα.
Το 1970 ίδρυσε στη Μόσχα την Επιτροπή των Ανθρωπίνων Δικαωμάτων και το 1975 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης. Τότε δεν του επιτράπηκε η έξοδος από τη χώρα για την παραλαβή του βραβείου, αφού βρισκόταν ουσιαστικά εξόριστος. Έτσι, στην τελετή απονομής, το βραβείο παρέλαβε η σύζυγός του Yelena Bonner Sakharova, η οποία στην ομιλία της για την αποδοχή του βραβείου δήλωσε ότι ο ίδιος βρισκόταν στη Λιθουανία περιμένοντας τη δίκη του καλού του φίλου Serghey Vovalyev.
Το 1988 (ένα χρόνο πριν το θάνατο του) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε το όνομα του στο βραβείο που απονέμεται κάθε χρόνο σε άτομα που παλεύουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελεύθερη σκέψη. Ο ίδιος ενημερώθηκε στον τόπο εξορίας του για την πρόθεση του Κοινοβουλίου να δώσεις το όνομά του σε αυτό τον θεσμό και συγκινημένος έδωσε την συγκατάθεση του. Έτσι το όνομα του ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια του χρόνου και του τόπου στα οποία έζησε. Το συγκεκριμένο βραβείο έκτοτε απονέμεται μία φορά το χρόνο και μέχρι σήμερα έχει δοθεί σε πολύ σημαντικές προσωπικότητες όπως η Malala Yousafzai.
Ο Andrei Sakharov και η σύζυγός του Yelena Bonner Sakharova.
Γενικότερα ο Αντρέι Ζαχάρωφ υπήρξε ένας πολύ καλός επιστήμονας, αλλά και ένας ακόμη καλύτερος άνθρωπος. Με τη στάση του υπέδειξε την ηθική ευθύνη ενός επιστήμονα, η οποία τείνει να ξεχνιέται και να απορρίπτεται συχνά. Έτσι, λοιπόν, αν κάτι δίδαξε σε ολόκληρη η ζωή αυτού του ανθρώπου είναι ότι η επιστήμη πρέπει να συνδυάζεται με την ηθική, έτσι ώστε να υπάρχει σωστή πρόοδος. Ποια είναι όμως η σωστή πρόοδος; Σίγουρα αυτή που δεν περιλαμβάνει πολέμους και άδικους χαμούς ανθρώπων…