Κωνσταντίνα ΚαντζιούΤι είναι το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και γιατί είναι τόσο ύπουλα καταστροφικό για όσους το αναπτύσσουν;
Την πλησίασε και το χέρι του διέγραψε μια καθοδική πορεία από τον αυχένα μέχρι τον ώμο της. Εκεί ο άντρας εντόπισε μια μπλάβα κηλίδα, το συσσωρευμένο αίμα πρόδιδε την παραπανίσια δύναμη που ασκήθηκε σε εκείνο το σημείο του κορμιού της. Την κοίταξε τρυφερά, πήρε το χέρι του πάνω από τη μελανιά, έσκυψε και τη φίλησε.
“Το ξέρεις ότι αυτό θα μπορούσαμε να το είχαμε αποφύγει.” H οξύμωρη ηρεμία του δε θύμιζε σε καμιά περίπτωση το χθεσινό θυελλώδες του ξέσπασμα. Το ήξερε πολύ καλά πως όταν γυρνούσε από τη δουλειά δεν ήθελε να βρίσκει κανέναν στο σπίτι, πέρα από εκείνη να τον περιμένει και ένα πιάτο ζεστό φαγητό να αχνίζει πάνω στο στρωμένο τραπέζι. Τόσο δύσκολο της ήταν να υπολογίσει πόση ώρα θα κάνει να έρθει από τη δουλειά, να διώξει τις ενοχλητικές γειτόνισσες που μαζεύονταν σαν τις μέλισσες γύρω από το μελίσσι και να ετοιμάσει το δείπνο του;
“Το ξέρω, αλλά..”, έκανε να πει και αμέσως ο άντρας επανέφερε το χέρι του στον μπλαβιασμένο ώμο και τον πίεσε παραδειγματικά.
Η γυναίκα έσκυψε ελαφρά από τον πόνο εμπρός, χωρίς όμως να βγάλει οποιαδήποτε κραυγή, με το φόβο περαιτέρω άσκησης πίεσης. Ο άντρας βλέποντας την να υποχωρεί για να μην νιώθει την οξύτητα του πόνου που δημιουργούσε το άγγιγμα του, άρπαξε τον τραπεζοειδή μυ και την τράβηξε πίσω. Μια στριγκιά ξέφυγε από το ξεραμένο της στόμα, ενώ με το ελεύθερο της χέρι το έκλεισε με μιας.
“Αύριο θα τα πας καλύτερα. Είμαι σίγουρος…”, με μια γλυκιά κίνηση απομάκρυνε το χέρι του και σε λίγες στιγμές χάθηκε από το σαλόνι.
Μα είχε προσπαθήσει να διώξει την επίμονη γειτόνισσα. Θα τα κατάφερνε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες του. Ήταν σίγουρη πως μπορούσε. Αν δεν της φορτωνόταν με τις κατηγορίες για τον άντρα της, αν δεν της μιλούσε ώρες για το πόσο τοξικός άνθρωπος ήταν, αν δεν την εκλιπαρούσε να φύγει μακριά για το καλό της κόρης της.
“Και που ξέρεις ποιο είναι το καλό της κόρης μου;”, πρώτη φορά εδώ και μήνες ύψωσε τον τόνο της φωνής της. Την είχε μάθει καλά ο δυνάστης να μένει υποτονική και δεκτική σε όλα.
“Αν σήμερα πονάς εσύ, αύριο θα πονέσει και εκείνη.”, κατέδειξε τον μαυρισμένο ώμο και την κοίταξε επικριτικά.
“Μα τι λες τώρα; Έπεσα κατά λάθος πάνω στο δοκάρι της πόρτας. Ο άντρας μου δε θα τολμούσε ποτέ να με ακουμπήσει. Θέλει το καλύτερο για την οικογένειά του.”, μάζεψε το πεσμένο μανίκι της και κράτησε για λίγο το χέρι της πάνω στον ώμο της.
“Αν σκέφτεσαι το οικονομικό, να ξέρεις πως όλοι στη γειτονιά είμαστε διατεθειμένοι να βοηθήσουμε.”
“Ο άντρας μου με αγαπάει. Και εγώ τον αγαπώ. Δε θα τον άφηνα ποτέ!”
“Ο άντρας σου σε εξουσιάζει, σε κακοποιεί και πια είναι κίνδυνος για το παιδί σου. Πόσες ακόμα αποδείξεις θέλεις για αυτό;”
“Πρέπει να φύγεις. Σε λίγο θα είναι εδώ και δε του αρέσει να βρίσκει επισκέπτες, όταν γυρνά.”, σηκώθηκε κοιτώντας προς την πόρτα.
“Καταλαβαίνω τη σύγχυση σου, αλλά η συμπεριφορά σου δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια φυσιολογική αντίδραση σε μια αφύσικη κατάσταση.”
“Τι εννοείς;”
“Διάβασε για το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και σταμάτα να είσαι μια οικειοθελώς φυλακισμένη.”, η πόρτα άνοιξε παταγωδώς και ο άντρας φουρκίστηκε βλέποντας την μέσα.
Σκεπτόμενη όλα αυτά καθόταν τώρα μόνη στο σαλόνι, ενόσω ο εξουσιαστής της πήγε μέσα στην κρεβατοκάμαρα να πάρει τον υπνάκο του. Αμφιταλαντευόμενη και αμφισβητώντας κατά πόσο αυτή η αναζήτηση θα της έβγαινε σε καλό, άρπαξε το κινητό του πάνω από τον πάγκο και μπήκε στο ίντερνετ. Προφανώς και δεν της επέτρεπε να έχει κινητό, εφόσον λόγους για να βγει από το σπίτι δεν είχε πολλούς και αν είχε θα έπρεπε να τους μειώσει δραματικά, διότι δεν του άρεσε και πολύ να ξεπορτίζει.
Έγραψε στην γραμμή αναζήτησης: “Σύνδρομο της Στοκχόλμης” και πολλά άλλαξαν μέσα της μετά από αυτό.
Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης πήρε το όνομα του μετά από την αντίδραση των ομήρων μιας τραπεζικής ληστείας που πραγματοποιήθηκε το 1973 στη Στοκχόλμη της Σουηδίας. Οι όμηροι προασπίστηκαν και διενέργησαν για την απελευθέρωση των ανθρώπων που τους κράτησαν έξι μέρες σε ομηρία. Από τότε ο όρος αυτός περιγράφει το ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο θύμα απαγωγής, κακοποίησης ή εκφοβισμού αναπτύσσει σταδιακά θετικά συναισθήματα για τον θύτη.
Τα συναισθήματα αυτά συμπεριλαμβάνουν την αποδοχή, ανταπόκριση, δικαιολόγηση, αφοσίωση στις επιλογές και πράξεις των θυτών παρά τους κινδύνους στους οποίους ενδέχεται να εκτίθενται τα θύματα. Μια τέτοια κατάσταση είναι μια παρεκκλίνουσα κοινωνικά συμπεριφορά αλλά ένα ευσταθές ψυχολογικό φαινόμενο.
Γιατί λοιπόν το θύμα να αγαπά ή έστω να αποδέχεται τον θύτη;
Όπως ένα βρέφος αναπτύσσει μια πλήρη εξάρτηση από τον ενήλικα-γονέα έτσι ώστε να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες του να επιβιώσει, έτσι και το θύμα επιλέγει ασυνείδητα αυτή την τακτική επιβίωσης σε μια νοσηρή κατάσταση από την οποία δε μπορεί να ξεφύγει ή τουλάχιστον νομίζει ότι δεν μπορεί.
Έτσι, μεταφράζει οποιαδήποτε πράξη του θύτη που δεν είναι άμεσα κακοποιητική ως δείγμα καλοσύνης και αγαθοεργίας προς το μέρος του και μαθαίνει να παραβλέπει όλα τα υπόλοιπα.
Γιατί το θύμα παραμένει στο ρόλο του θύματος και δεν ενεργεί για να ανατρέψει την κατάσταση;
Η αβουλία και η παθητικότητα είναι υπαρκτά χαρακτηριστικά προσωπικότητας σε πολλούς ανθρώπους και η απομόνωση από το κοινωνικό σύνολο, μαζί με ερεθίσματα που να ενισχύουν το αίσθημα εξάρτησης από τον θύτη, το θύμα βλέπει την υπακοή ως μονόδρομο, δεν αμφισβητεί την ταμπέλα του θύματος, γιατί πολύ απλά στη δεδομένη φάση δεν τη βλέπει καν.
Το θύμα δε νιώθει θύμα και εκεί είναι που ο θύτης κερδίζει.
Αν και το σύνδρομο της Στοκχόλμης επιδέχεται ακαδημαϊκή έρευνα ακόμα καθώς δε βρίσκεται στο DSMV, τη Βίβλο των ψυχιατρικών διαταραχών, είναι σίγουρα μια ψυχολογική διαταραχή που είναι υπαρκτή και εμφανίζεται σε όλες τις εκφάνσεις της σε πολλές περιπτώσεις αρχικά ακούσιας και τελικά εκούσιας θυματοποίησης.