21 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας: μινιμαλιστικές αποδόσεις σπουδαίων σχολών σκέψης

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, μια σύντομη εισαγωγή στην επιστήμη στοχασμού και στον μινιμαλισμό για την αποκωδικοποίηση και την εύκολη κατανόηση επίμαχων ιδεών.

Πριν ξεκινήσετε την ανάγνωση, θα ήθελα να αναρωτηθείτε “τι είναι μια παγκόσμια ημέρα;“.

Τη στιγμή που διαβάσατε την παραπάνω πρόταση, πιθανόν, να θέσατε στον εαυτό σας την ερώτηση και να εξετάσατε ενδεχόμενες απαντήσεις, όπως για παράδειγμα: μια ημέρα που γιορτάζουμε όλοι μαζί το ίδιο πράγμα, ή την ίδια συνήθεια, ή μια κατάσταση, ή ένα δικαίωμα.

Ίσως και όχι.

Καθότι η λίστα με τις παγκόσμιες ημέρες είναι τεράστια, δεν ήταν αυτό το ζητούμενο.

Προτού κάποιος ψάξει άμεσα να βρει μια απάντηση σε μια τυχαία ερώτηση μπορεί να κάνει μια νοητή παύση και για λίγο να αφουγκραστεί: ποιος την καθιέρωσε, για ποιον λόγο και γιατί εμείς ακολουθούμε τέτοιες συνήθειες.

Η φιλοσοφία δεν ασχολείται με απαντήσεις, δεν τις γουστάρει, τις βρίσκει ολίγον στατικές.

Η φιλοσοφία έχει να κάνει με ερωτήσεις, κάθε λογής, περιεχομένου και μορφής.

Ένας όρος σύνθετος, ταυτόχρονα τόσο απλός. Αφορά την εγγενή, σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, αγάπη προς την σοφία που, σύμφωνα με τον Όμηρο, σημαίνει κάτι πέρα από την ικανότητα του πνεύματος και την επιδεξιότητα του σώματος. Ο όρος σοφία ενώνει το πνεύμα και το σώμα του ανθρώπου καθώς μιλάει για την εφαρμογή της εμπειρίας και της γνώσης απέναντι σε καταστάσεις που συναντάει.

Η φιλοσοφία λειτουργεί αλληλεπιδραστικά με τον άνθρωπο και την κοινωνία. Εκείνος είναι που τη διαμορφώνει και την κινητοποιεί, ενώ παράλληλα επηρεάζεται από αυτήν.

Χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η νοητική αναζήτηση της απαρχής μιας σειράς ιδεών που σκοπό έχουν να μας δώσουν τα απαραίτητα για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα του νυν παρόντος κόσμου.

Βέβαια, δεν αρκείται μονάχα στην απλή διατύπωση του κόσμο, αλλά και στη διεύρυνση του με συγκεκριμένες προτάσεις για το πως θα μπορούσε να γίνει καλύτερος.

Η φιλοσοφία, κατά αυτόν τον τρόπο, προβάλλεται ως ένα μέσο για να φθάσει ο άνθρωπος στον ηθικό βίο. Μέσα από την άσκηση του πνεύματος, την επιτήδευση της αρετής και την ορθότητα στο λόγο οδηγούμαστε, σύμφωνα με τον Επίκουρο, σε μια ευτυχισμένη ζωή.

Όπως είναι φανερό, μέσα από τη διατύπωση προτάσεων για τη βαθμιαία αλλαγή της πραγματικότητας γύρω μας, οι εκάστοτε φιλόσοφοι, σύμφωνα με το περιεχόμενο που προσάπτουν στη δική τους φιλοσοφία, δημιουργούν και το ανάλογο φιλοσοφικό ρεύμα.

Είναι σημαντικό να μπορεί κάποιος, που μελετάει την ιστορία της φιλοσοφίας, να εξάγει πορίσματα για τα διάφορα στάδια της ανθρώπινης φιλοσοφικής σκέψης, έτσι ώστε να εκλάβει την πνευματική αποστολή της εποχής του και να συμμετάσχει στη μεταβίβαση της φιλοσοφικής πείρας σε όσους περισσότερους γίνεται.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, προσωπικότητες κάθε λογής έκαναν λόγο για την αναγκαιότητα της μετάδοσης σύνθετα τετριμμένων εννοιών με ευκρινή τρόπο.

Μερικές φορές για να κατανοήσουμε μεγάλες ιδέες, χρειάζεται να επιστρέψουμε στην παιδική μας ηλικία. Αυτό ακριβώς έκανε o Genís Carreras, ένας νεαρός γραφίστας από την Καταλονία της Ισπανίας, όταν εκτύλιξε το ταλέντο του, σε συνδυασμό με τις πολύπλοκες και περίτεχνα θεμελιώδεις έννοιες της φιλοσοφίας, για να δημιουργήσει μια μοναδική συλλογή.

Στο Studio Carreras, ένα ανεξάρτητο στούντιο σχεδιασμού με βάση το Λονδίνο, o Genís δημιούργησε μια σειρά από αφίσες που εξηγούν μεγάλες ιδέες σε απλά σχήματα.

Με εκπληκτική γραφική ευγλωττία κατάφερε να αντιπαραθέσει δυσνόητες φιλοσοφικές ιδέες και ρεύματα μέσα από απλά γεωμετρικά σχήματα.

Μια αρθρογράφος επαίνεσε την επινοητικότητα αυτού του μεγαλοφυούς project ως εξής:

Η Εγκυκλοπαίδεια της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστημίου του Στάνφορντ χρειάζεται 28.250 λέξεις για να εξηγήσει πλήρως της ιδέα του Σχετικισμού. Ο Genís Carreras χρειάζεται μόνο 32 λέξεις και μια απλή εικόνα: μια ευρηματική θολή απεικόνιση αλληλοεπικαλυπτόμενων γκρι κύκλων σε γκρι φόντο.

– Susanne Labarre, fastcodesign.com, 11.01.11

Επί της ουσίας, αυτός ο καλλιτέχνης δημιούργησε μια νέα γλώσσα για να επικοινωνήσει οπτικά την επιστήμη της φιλοσοφίας, στοχεύοντας να γίνει περισσότερο προσβάσιμη και ελκυστική στον καθημερινό άνθρωπο.

Τα παρακάτω μινιμαλιστικά σχέδια είναι σαφή, πρωτότυπα και δημιουργικά, και καταφέρνουν να συνοψίσουν μερικές από τις πιο πολυσχιδείς σχολές φιλοσοφικής σκέψης με ένα τρόπο αισθητικά απολαυστικό.

Σημειώσεις:

1. Η Παγκόσμια Ημέρα για τη φιλοσοφία, με πρωτοβουλία της UNESCO (θυγατρική οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών), γιορτάζεται την τρίτη πέμπτη, κάθε χρόνο, του Νοέμβρη.

Όπως πολύ καλά καταλάβατε, ούτε πέμπτη έχουμε σήμερα ούτε βρισκόμαστε στην τρίτη εβδομάδα του μήνα.

Δεν πρέπει, όμως, να μας απασχολεί αυτό.

“Γιατί, τότε, μας πλασάρει το παραπάνω άρθρο τότε ως μνεία στην Παγκόσμια Ημέρα;“, πολύ σωστά θα αναρωτιέστε, κι έχετε απόλυτο δίκιο.

Η λανθασμένη χρονική τοποθέτηση της Ημέρας ευθύνεται, πιθανότατα, στην ετήσια ανανέωση της ημερομηνίας. Η τελευταία χρονιά, για παράδειγμα, που η Ημέρα Φιλοσοφίας ήταν 21 Νοέμβρη ήταν το 2013.

Ίσως από τότε, να μην έκατσε κάποιος στην επίσημη ιστοσελίδα τους να την αλλάξει, ίσως κάτι να χάλασε στον αλγόριθμο αυτόματης ενημέρωσης.

Όπως και να’χει, φέτος κάποιοι τη γιόρτασαν στις 17 (τρίτη Πέμπτη του μήνα) και άλλοι σήμερα.

Στο κάτω κάτω, δεν έχει και πολύ νόημα η εύρεση της σωστής ημερομηνίας.

Ίσως, από την άλλη, να μην είχα εγώ χρόνο την Πέμπτη να γράψω, ίσως τότε να μην προλάβαινα κι απλά τώρα να ψάχνω μία δικαιολογία. Ποιος ξέρει… 

2. Η εκπληκτική δουλειά του Genís Carreras τιτλοφορείται Philographics: Big Ideas in Simple Shapes. Με την έκδοση του βιβλίου, πίσω στο 2013, ο Genís έδωσε μια συνέντευξη.

Τον ρώτησαν ποιος είναι ο αγαπημένος του φιλόσοφος και με ποιον τρόπο τον έχει επηρεάσει.

Η απάντηση που έδωσε ήταν η παρακάτω:

Ο Ηράκλειτος είναι ο αγαπημένος μου, ένας από τους πρώτους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους. Σε έναν από τους αφορισμούς του λέει πως δεν μπορούμε να μπούμε δύο φορές στο ίδιο ποτάμι, όχι μόνο επειδή η ροή του ποταμού δεν είναι πια η ίδια, αλλά και επειδή εμείς δεν είμαστε πια το ίδιο άτομο. Τα πάντα βρίσκονται σε μια συνεχή μεταβολή, γι’αυτό κι οφείλουμε να αποδεχτούμε την αλλαγή των καταστάσεων γύρω μας αντί να την αρνούμαστε. Προσπαθώ να έχω αυτό στο μυαλό μου όταν οι άνθρωποι χρειάζεται να λένε αντίο ή όταν αγαπημένα μου πράγματα σπάνε ή χάνονται.

– Genís Carreras, newphilosopher.com, 02.11.13