O σκηνοθέτης της Ομάδας Alma εξομολογείται

Γνωρίστε τον άνθρωπο πίσω από την καλλιτεχνική ομάδα Αlma…

Πριν από λίγες μέρες βρέθηκα με τον Αλέξανδρο Νούσκα Βαρελά, σκηνοθέτη, σεναριογράφο, ηθοποιό, σπουδαστή στη Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης [ανερχόμενος Billy Elliot !] καθώς και μέλος της φιλόδοξης καλλιτεχνικής ομάδας Alma. Με τον Αλέξανδρο συζητήσαμε διεξοδικά τόσο για την Ομάδα Alma, όσο και για την πρώτη επαγγελματική παράσταση της ομάδας, την Κύηση, που μόλις πραγματοποίησε με επιτυχία τον κύκλο των παραστάσεών της, στο Θέατρο Παραμυθίας.

Αρχικά, πες μας λίγα λόγια για την ομάδα Alma και τι ακριβώς σημαίνει η λέξη Alma;

Το Alma στα λατινικά σημαίνει ψυχή, ενώ η ελληνική σημασία της λέξης είναι ο πήδος. Η βασική μας σκέψη ήταν να βρούμε μια λέξη· που να εκφράζει τους θεατρικούς μας προβληματισμούς. Σκεφτήκαμε ότι για να υπάρξεις στο θέατρο απαιτεί ψυχή, και να έχεις αλλά και να προσφέρεις. Το θέατρο αποτελεί μια διαδικασία συνεχούς εξέλιξης, εξού και το άλμα.

Πώς προέκυψε η Ομάδα Alma;

Η ομάδα Alma εξελίχθηκε μέσα από την πάροδο των χρόνων. Ξεκίνησα από τα λυκειακά μου χρόνια να γράφω και να σκηνοθετώ, όπου προσπαθούσα μαζί με φίλους μου να δημιουργήσω κινηματογραφικά, θεατρικά.

Με το πέρασμα των χρόνων, βρέθηκα με ανθρώπους με όμοιες ανησυχίες και ανάγκες για δημιουργία και χωρίς να το πολύ καταλάβουμε ξεκίνησε η συγκρότηση μιας ομάδας. Σιγά, σιγά πειραματιζόμασταν ολοένα και περισσότερο και κάναμε πιο επαγγελματικές προσεγγίσεις, από άποψη τεχνικής. Η κατάσταση παραμένει πάντοτε ερευνητική, είτε αυτό έχει να κάνει με τον κινηματογράφο, είτε με το θέατρο, είτε με θέματα που απασχολούν κάποιο μέλος της ομάδας.

Πόσα άτομα αποτελούν την ομάδα σήμερα;

Ο πυρήνας της ομάδα μας απαρτίζεται από μένα και την αδερφή μου, Δανάη, τον Μπιόρνι Λέκα και την αδερφή του, Εράλντα – η ομάδα είναι οικογενειακή υπόθεση από ότι βλέπεις!- έπειτα είναι η Γωγώ Κανελλάκη, η Αμάντα Μήλλα και η Διονυσία Μπαλαμώτη.

Εκτός από εμάς τους 7, η ομάδα Alma διαθέτει και αρκετούς εξωτερικούς συνεργάτες, οι οποίοι μπορεί να είναι επαγγελματίες ή μη. Κατά βάση, η ομάδα διακρίνεται από έναν συμπαγή πυρήνα ατόμων, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ωστόσο, κύρια επιθυμία μας αποτελεί η επικοινωνία μέσω της τέχνης, οπότε πάντοτε ψάχνουμε να δημιουργήσουμε μαζί με άλλους ανθρώπους.

Από πού εμπνέεστε τις θεματικές των έργων σας; Είναι προβληματισμοί που απορρέουν από την καθημερινότητα σας;

Οι θεματικές μας διαφέρουν ανάλογα με τις περιστάσεις.
Χαρακτηριστικά, η παράσταση μας -η Κύηση- ξεκάθαρα συσχετίζεται με κοινωνικούς προβληματισμούς, τους οποίους είχα υποσυνείδητα και με τα χρόνια με αποσχολούσαν και συνειδητά. Από τη στιγμή που με προβληματίζει κάτι, από το οποίο δεν μπορώ να ξεφύγω, ξεκινάω το γράψιμο και όταν τελικά προκύψει μια δουλειά με συνοχή αρχίζουμε να την δουλεύουμε ως ομάδα.

Σκηνή από την Κύηση.

Το έργο της ομάδας  σε ποιο κοινό στοχεύει;

Το ιδανικό είναι να μπορούμε να απευθυνόμαστε σε όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας ή άλλου διακριτικού χαρακτηριστικού. Αυτά, που έχουμε σαν σκέψεις, πιστεύω· ότι δυνητικά απασχολούν τους πάντες, όμως ο καθένας τα προσλαμβάνει διαφορετικά. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που έχει δει πολύ θέατρο στη ζωή του θα αντιληφθεί διαφορετικά πράγματα και αντίστοιχα ένας νέος θα προσέξει άλλα πράγματα. Εμείς θέλουμε να επικοινωνήσουμε και με τους 2.

Με την δεδομένη οικονομική κατάσταση που επικρατεί, δεν υπάρχει φαντάζομαι το κατάλληλο budget για να δημιουργήσετε αυτά που θέλετε. Πόσο εύκολο είναι, λοιπόν, για 7 νέα παιδιά να βρίσκονται στον καλλιτεχνικό χώρο και να προσπαθούν;

Δεν είναι καθόλου εύκολο!
Εμείς σταθήκαμε απλά τυχεροί με την Κύηση. Μάθαμε, λίγο πριν την λήξη των συμμετοχών για το Φεστιβάλ Τρόμου, που διοργάνωνε το Θέατρο Παραμυθίας και λάβαμε συμμετοχή. Μέσα σε 3 μέρες έγραψα το έργο και αμέσως συγκροτήσαμε τον θίασο, τον οποίο τότε αποτελούσαν η Γωγώ, η Δανάη, εγώ, ο Μιχαήλ Γιαννικάκης και η Αθανασία Σακιώτη. Η συγκεκριμένη συμμετοχή μας ήταν αυτή, που μας έδωσε την δυνατότητα να παίξουμε φέτος.

Για έναν άνθρωπο όμως, ο οποίος είναι νέος και δεν έχει τελειώσει κάποια δραματική σχολή· προκειμένου να καταφέρει να δημιουργήσει ολοκληρωμένα και να έρθει αρχικά σε επαφή με έναν μικρό κύκλο γνωριμιών, θέλει πολλές αντοχές, επιμονή, ανθρώπους που πιστεύουν σε σένα, διότι θα τους χρειαστείς όταν έρθει η στιγμή· που δεν θα πιστεύεις εσύ σε σένα, και τέλος θέλει να αγαπάς υπερβολικά αυτό που κάνεις.

Είναι εύκολο να μπει κανείς στον χώρο;

Δεν γνωρίζω, δεν έχω περάσει ούτε απ’ έξω!
Αυτό που έγινε με την Κύηση, ναι μεν πληρεί τυπικά τις επαγγελματικές προδιαγραφές, αλλά το ζητούμενο ήταν το αισθητικό αποτέλεσμα.

Η παράσταση αποτελεί για εμάς το πρώτο βήμα γνωριμίας, για να χτίσουμε κάποια πράγματα. Η ομάδα Alma, αυτή τη στιγμή, έχει έρθει σε επαφή χάρις την παράσταση με άτομα που δεν την γνώριζαν και έχει κατορθώσει να χτίσει μια καλλιτεχνική σχέση μαζί τους, την οποία θέλουμε να διατηρήσουμε μέσα από τις δουλειές μας.

Ως καλλιτέχνης, που δημιουργεί έχεις φοβίες; Παραδείγματος χάρη, φοβάσαι μήπως παρερμηνευτούν τα έργα σου;

Δεν υπάρχει προς το παρόν φόβος έντονης αλλοίωσης των έργων μας, γιατί δεν έχουμε ακόμη μεγάλη έκθεση. Ο φόβος, που υπάρχει προς το παρόν είναι να δημιουργήσουμε ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα άξιο της ιδέας της ομάδας. Να μην υποβαθμιστεί η σκέψη μας, επειδή δεν διαθέτουμε τα τεχνικά ή τα οικονομικά μέσα.

Στην παρούσα στιγμή με απασχολεί φυσικά και εάν καταφέραμε να επικοινωνήσουμε το νόημα της Κύησης με το κοινό μας. Αν ο καθένας που την παρακολούθησε έλαβε κάτι για να προβληματιστεί, να σκεφτεί και να επηρεαστεί συναισθηματικά. Κυρίως, όμως επιδιώκω να είμαι ειλικρινής με τις σκέψεις και να συναισθήματά μου και να ευελπιστώ, πως θα υπάρξει επικοινωνία του κόσμου μας με τον κόσμο που φέρει ο κάθε θεατής.

Παίζατε για 2 σχεδόν μήνες στο θέατρο Παραμυθίας με την παράσταση, Κύηση. Τι σημαίνει όλο αυτό το αινιγματικό της Κύησης;

Θα σας πω την βασική πλοκή της, ουσιαστικά θα σας τοποθετήσω στο περιβάλλον. Βρισκόμαστε σε μια κλινική αποτοξίνωσης ετερόκλιτων σκέψεων, όπου υπάρχει στην κοινωνία σαν δομή επανένταξης των ανθρώπων, που δεν τηρούν τις κοινωνικές προϋποθέσεις. Τα άτομα εισέρχονται στην κλινική, είτε για να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα, είτε επειδή θεωρήθηκαν επαναστάτες/αντιφρονούντες απέναντι στην άρχουσα τάξη. Ουσιαστικά δεν υπάρχει κάποιο συγκεγκριμένο χαρακτηριστικό για να μπει κανείς στη κλινική, το μόνο που χρειάζεται είναι μια ελάχιστη διαφοροποίηση, η οποία θα αποκλίνει από την κοινωνική αρμονία, που έχει οριστεί από την άρχουσα τάξη.

Η Κύηση, μας παρουσιάζει τις ιστορίες και την εξέλιξη 3 διαφορετικών ανθρώπων, οι οποίοι βρίσκονται στην κλινική για διαφορετικούς λόγους. Οι 3 άνθρωποι, τους οποίους αποκαλώ νεογνά, που μέσα από την διαδικασία της Κύησης, καλούνται να ξαναγεννηθούν εντός της κοινωνίας -εξού και ο τίτλος.

Οι άλλοι 2 ρόλοι είναι οι εκπαιδευτές των νεογνών, που έχουν ως καθήκον να προετοιμάσουν και να οδηγήσουν τα νεογνά στην ορθή επανένταξη. Ο ένας με στρατιωτικό τρόπο και η άλλη με έναν πιο υποσυνείδητο και υποχθόνιο ψυχοσυναισθηματικό τρόπο. Φέτος, τους 2 Εκπαιδευτές ενσάρκωσαν οι Βασιλεία Τσιώνη και Βασίλης Βασιλάκης.

Στην Κύηση γίνεται λόγος για τους Avoti. Ποίοι είναι; Και τι σημαίνει η λέξη;

Οι Αvoti είναι η άρχουσα τάξη της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που δεν ορίζεται χρονικά -θα μπορούσε να είναι παρελθοντική, μελλοντική ή παροντική. Η λέξη είναι λετονική και σημαίνει πηγή.

Ο λόγος, που διάλεξα μια ξένη λέξη είναι διότι έχω παρατηρήσει, πως όταν ακούμε κάποια ξένη λέξη αυτόματα την εξιδανικεύουμε. Οπότε θεώρησα, ότι η εξουσία της κοινωνίας -και για λόγους marketing- θα έπρεπε να παραπέμπει στον από μηχανής θεό, ο οποίος έρχεται από το εξωτερικό για να βοηθήσει. Mια γνώριμη κατάσταση για την Ελλάδα. Επιπλέον, η ίδια η σημασία της λέξης χρησιμοποιείται μεταφορικά σε όλο το έργο, δηλώνοντας άλλοτε την αλήθεια και άλλοτε την γνώση ή την δύναμη.

Και αυτό μας οδηγεί στην επόμενη ερώτηση. Έχεις δημιουργήσει ένα περιβάλλον, το οποίο μπορεί να είναι μελλοντικό ή μπορεί να υπάρχει στο τώρα. Εσύ αντικρίζεις στο σήμερα μια κοινωνία, που μοιάζει με αυτή που παρουσιάζεται στο έργο; Ή μήπως υπάρχουν απλά οι σπόροι των Avoti στην κοινωνία μας;

Πιστεύω, πως ο τρόμος δεν βρίσκεται μονάχα στις ακραίες μορφές σωματικής βίας και ούτε στο έργο εμφανίζεται ως τέτοιος αποκλειστικά. Φανερώνεται στο δευτερόλεπτο της συνειδητοποίησης του θεατή, ότι αυτό που βλέπει βρίσκεται πολύ κοντά με αυτό που βιώνει καθημερινά.

Μπορεί να μην υπάρχουν Avoti στην κοινωνία μας, αλλά δεν νομίζω να μην αντιλαμβανόμαστε τις αντιστοιχίες.
Ένα απτό και καθημερινό για όλους παράδειγμα είναι αυτό της τηλεόρασης. Έχει γίνει μια μορφή προπαγάνδας· που καθοδηγεί και δημιουργεί ουσιαστικά σκέψεις, εικόνες και πεποιθήσεις γύρω από θέματα, που δεν γνωρίζεις τίποτα παρά μονάχα αυτό, που σου επιτρέπεται να γνωρίζεις. Και η δύναμή της είναι ακριβώς αυτή, ότι είναι τόσο εύκολα προσιτή σε όλους, σαν να είναι φίλη σου.

Θεωρώ, ότι το έργο πραγματεύεται καταστάσεις από την ζωή μας. Μπορεί να τα παρουσιάζει λίγο ακραία ή να νομίζουμε, ότι τα δείχνει τραβηγμένα και αυτό να μας σοκάρει. Είναι το πως το αντιλαμβάνεται ο καθένας, πόσο ανοιχτός είναι να δεχθεί αυτό που βλέπει, καθώς και σε τι κατάσταση βρίσκεται· προκειμένου να διακρίνει κάποιες λεπτομέρειες.

Δεν είναι και πολύ ευχάριστο θέαμα, εάν είσαι σε κακή ψυχολογική κατάσταση, θα μπορούσε να σε φέρει σε δύσκολη θέση και να το χαρακτηρίσεις ωμό. Για μένα ωστόσο, το έργο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, ίσως να είναι διαφοροποιημένο σε κάποια σημεία, αλλά η ουσία παραμένει ίδια.

Μιας και αναφέρθηκες στο ζήτημα της ωμότητας, πιστεύεις ότι ενοχλεί το κοινό ή χαρακτηρίζει το περιεχόμενο του έργου ως τέτοιο;

Υπήρξαν θεατές, που μου είπαν πως δεν μπορούσαν να δουν κάποιες σκηνές και δεν μπορούσαν να καταλάβουν για ποιο λόγο ήταν τόσο σκληρό το θέαμα. Νομίζω ότι η εξήγηση αυτού βρίσκεται στην διάθεση του θεατή -όπως σου είπα και πιο πριν- και της οπτικής που επιλέγει να δει τα πράγματα. Επίσης πιστεύω, πως όταν βαφτίζεις κάτι ως σκληρό το αντιμετωπίζεις και ως τέτοιο. Είναι μια οξύμωρη κατάσταση, είναι μια άμυνα, όταν σε ενοχλεί κάτι να κλείνεσαι, να το απορρίπτεις και να το χαρακτηρίζεις τραβηγμένο. Ή αντίθετα να το αγκαλιάζεις ως ειλικρινά έντονο. Υπήρχαν και άνθρωποι, που είδαν το έργο και το ήθελαν πιο σκληρό.

Το Σήμα των Avoti.

Ας περάσουμε τώρα στην αφίσα της παράστασης. Παρατήρησα το περίπλοκο σήμα-σύμβολο. Τι συμβολίζει;

Είναι το σήμα των Avoti. Το έφτιαξε η Γωγώ Κανελάκη, που κάνει και τα σκηνογραφικά στην ομάδα. Γενικά όλοι επιτελούμε διάφορους ρόλους! Το μεσαίο τρίγωνο του σχήματος, θεωρείται από τα πιο σταθερά που υπάρχουν. Η σταθερότητα αυτή συμβολίζει την εξουσία.

Η αρχική σκέψη της Γώγως ήταν να αναπαραστήσει έναν άνθρωπο με τα χέρια ανοιχτά, που να κοιτά με θρησκευτική ευλάβεια προς τα πάνω.

Ο καθένας τώρα το βλέπει από διαφορετική σκοπιά. Μερικοί βλέπουν σ’ αυτό μια μήτρα, η οποία γεννά το έργο. Ο Μπιόρνι είχε δει να σχηματίζονται το A και το V, τα αρχικά των Avoti. Άλλοι βλέπουν ένα στέμμα, άλλοι καραβάκι. Γενικά, υπάρχουν ποικίλες ερμηνείες και αυτό είναι κάτι που μου αρέσει, διότι σκοπός μας δεν είναι να προβάλλουμε δογματικά την οπτική μας.

Στο δελτίο τύπου υπήρχε μια διάκριση μεταξύ μηχανών και ανθρώπων, για ποιο λόγο;

Ναι στο δελτίο τύπου αναφέραμε, ότι οι εκπαιδευτές, τα ρομπότ και οι εκλεκτοί των Avoti δεν πληρώνουν εισιτήριο. Ουσιαστικά είναι μια απόπειρα να δώσουμε στοιχεία του έργου στον κόσμο, που ούτε την ομάδα Alma γνωρίζει ούτε το έργο. Από την άλλη πάλι, λειτουργεί και σαν inside joke για εμάς που γνωρίζουμε την πλοκή. Το ίδιο επιχειρήσαμε και με την αφίσα και το τρέιλερ της παράστασης.

Το έργο εμπεριέχει στοιχεία αισιοδοξίας αλλά και απαισιοδοξίας. Εσύ θα το χαρακτήριζες απαισιόδοξο ή αισιόδοξο;

Αν και διακρίνεται από απαισιοδοξία, εντούτοις δεν το θεωρώ απαισιόδοξο. Για παράδειγμα, το τέλος είναι απόρροια μιας ανάγκης, που μου γεννήθηκε όταν έγραφα το έργο. Δεν μπορούσα να γράψω διαφορετικά την τελευταία σκηνή.

Δεν γνωρίζω, εάν είναι καλό ή κακό αυτό, που συμβαίνει στον ήρωα. Κάνει μια ανατροπή, αλλά μετά τι γίνεται; Είναι μια αλλαγή, που πρέπει να γίνει, ωστόσο παραμένει τρομακτική χωρίς αυτό να σημαίνει, πως δεν πρέπει να γίνει. Ο ήρωας μας αντιλήφθηκε την δυσλειτουργικότητα και προσπάθησε να ξεφύγει. Γι’ αυτό θεωρώ ότι το μήνυμά του είναι αισιόδοξο.

Η παράσταση πήγαινε πολύ καλά, είχε κόσμο και είχε και ανταπόκριση, όμως εσείς σταματήσατε. Πως πήρατε αυτή την απόφαση, γιατί κανονικά οι παραστάσεις θα συνεχιζόντουσαν έως τις 29 Μαίου σωστά;

Ναι, αρχικά είχαμε πει ότι θα πάμε μέχρι τις 29 Μαίου. Αποφασίσαμε να σταματήσουμε τώρα, που ούτως ή αλλιώς θα σταματούσαμε για την εβδομάδα του Πάσχα, επειδή πήγε πολύ καλά. Ακούγεται λίγο οξύμωρο αυτό, το καταλαβαίνω, αλλά διαπιστώσαμε και μέσα από τις παραστάσεις που κάναμε, ότι η δημιουργία αυτή ολοκληρώθηκε, πήγε εκεί και που ήταν να πάει.

Εμείς άλλωστε ασχολούμαστε με το έργο από πέρσι την άνοιξη. Οπότε πραγματικά νιώσαμε την ανάγκη να προχωρήσουμε σε νέα πράγματα, ίσως και να βιαζόμαστε δεν ξέρω. Αλλά απ’ την άλλη, υπάρχουν ιδέες και σχέδια προς υλοποίηση και τόσο εγώ όσο και τα παιδιά, νιώθουμε έντονα την ανάγκη να τα πραγματώσουμε. Ήταν όμορφα και πραγματικά ήταν ευχάριστο που μπορέσαμε να επικοινωνήσουμε με τόσο κόσμο και που άρεσε η αισθητική και η πρόθεσή μας. Έγινε η αρχή, πάμε για την συνέχεια!

* Σύντομα αναμένεται να κυκλοφορήσει και η καινούργια καλλιτεχνική απόπειρα της Ομάδας Alma, αυτή την φορά στον κινηματογράφο με την πρώτη μικρού μήκους ταινία τους υπό τον τίτλο “Παρατηρητήριο“.