Δημήτρης ΚούλαληςΣτον Βαν Γκογκ
Στην αφίσα αναγράφεται « Μια βαθιά ανθρώπινη ματιά σε ήρωες της καθημερινότητας που έχουν το παράτολμο θάρρος να αγωνίζονται», με την υπογραφή των Naomi Klein και Avi Lewis. Κάποια στιγμή, ένας εργάτης ρωτά τον άλλο: «Εσύ τι κέρδισες, τόσο καιρό;». «Αυτό», του απαντά ο έτερος- δείχνοντας όλα όσα είχαν δημιουργήσει ·τα προϊόντα τους! Το μήνυμα της ΒΙΟ.ΜΕ, των «τρελών» που βάλθηκαν να μας ποτίσουν με το νέκταρ της «ουτοπίας», μεταδίδεται παντού: «Δεν μπορείτε εσείς; Μπορούμε εμείς».
«Είναι κοινός ονειροπόλος όποιος πιστεύει ότι ένας κόσμος χωρίς λιμούς, πολέμους, προσφυγιά και κοινωνική εξαθλίωση είναι εφικτός;», αναρωτιέται ο δημιουργός του χρονικού: «Επόμενος σταθμός: Ουτοπία»· ο γνωστός μοντέρ και ντοκιμαντερίστας Απόστολος Καρακάσης . Ο ίδιος μας συστήθηκε το 1998 με το «98 ετών», ενώ βραβεύτηκε με το βραβείο κοινού στη Θεσσαλονίκη για τον «Εθνικό Κήπο» το 2009.
Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του ντοκιμαντέρ , για ένα από τα πιο θαρραλέα εργασιακά πειράματα της εποχής μας, το frapress. gr συνομίλησε μαζί του- για το πώς βίωσε εκείνος την εμπειρία του συνεταιρισμού της Βιο.Με, τι τον ώθησε να ασχοληθεί με το εν λόγω εγχείρημα, αν αποτελεί ουτοπία η πίστη σε έναν «καλύτερο» κόσμο, και, εν γένει, ποιο το συμπέρασμα μέσα από την έκθεση- εξιστόρηση, αμφίπλευρα, – στο έργο μιλούν τόσο οι εργαζόμενοι, όσο και η κυρία Φιλίππου, ιδιοκτήτρια της Φιλκεράμ – Johnson, όλων των γεγονότων που δημιούργησαν τον «μύθο» της Βιο.Με.
Το κινηματογραφικό χρονικό σας για την ΒΙΟ.ΜΕ, δημοσιεύεται σε μια εποχή όπου τα απόνερα της καπιταλιστικής Στυγός κοντεύουν να μας πνίξουν. Τι σας ώθησε στη δημιουργία του, πως πήρατε την απόφαση να κινηματογραφήσετε ένα από τα πιο γνωστά εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης στον κόσμο;
Όταν ξεκινούσα τα γυρίσματα δεν ήξερα ότι πρόκειται να κινηματογραφήσω «ένα από τα πιο γνωστά εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης στον κόσμο». Αυτό που έβλεπα ήταν μια ομάδα εργατών, άντρες όλοι τους γύρω στα 50, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν ελάχιστη προηγούμενη ανάμιξη στα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα. Η επανάσταση είχε εισβάλει στη ζωή αυτών των «νοικοκυραίων» επιτακτικά ως η μόνη διέξοδος, ως το μόνο στήριγμα, όταν οι ζωές τους ανατράπηκαν από την κρίση. Όπως λένε οι ίδιοι σε μια από τις πρώτες σκηνές της ταινίας αισθάνονται την ανάγκη να αλλάξουν: «χρειάζεται καλλιέργεια…πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο προηγούμενος εαυτός μας είναι λάθος και να αναπροσαρμοστούμε…». Αυτός ο εσωτερικός αγώνας της αλλαγής ταυτότητας ήταν το στοιχείο που με εντυπωσίασε και με ώθησε να παρακολουθήσω αυτόν τον αγώνα από κοντά χωρίς προκαταλήψεις σαν ένα χρονικό των καιρών μας, που πέρα από το εργοστάσιο αντανακλά ευρύτερους μετασχηματισμούς της ελληνικής κοινωνίας. Τα πολλά και διάφορα νομικά και πρακτικά εμπόδια που συναντούν στο δρόμο τους εξυπηρετούν στο να κτιστεί μια περιπετειώδης πλοκή αλλά στην ουσία η μεγαλύτερη μάχη είναι στο επίπεδο της συνείδησης.
Ο Μάκης Αναγνώστου με την Naomi Klein, στο βάθος με την κάμερα, ο Απόστολος Καρακάσης/ φωτό: Απ. Καρακάσης.
Επόμενος σταθμός: Ουτοπία. Γιατί ουτοπία; Οι εργάτες της ΒΙΟ.ΜΕ κινούνται στα πλαίσια του μεταφυσικού; Είναι ένας κοινός ονειροπόλος, όποιος πιστεύει ότι είναι εφικτή η παραγωγή χωρίς αφεντικά;
Επιτρέψτε μου να επεκτείνω την ερώτηση: Είναι κοινός ονειροπόλος όποιος πιστεύει ότι ένας κόσμος χωρίς λιμούς, πολέμους, προσφυγιά και κοινωνική εξαθλίωση είναι εφικτός; Η λέξη «ουτοπία», όπως ξέρετε, είναι αμφίσημη. Μπορεί για τους «πρακτικούς ανθρώπους» να σημαίνει μια ιδέα, η οποία θεωρούν ότι είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί, αλλά για τους πολιτικούς οραματιστές ανά τους αιώνες σημαίνει μια πρόταση για μια ιδανική κοινωνία, ένα όραμα το οποίο θα πρέπει να μας καθοδηγεί. Ο τίτλος της ταινίας έχει σκοπό να προκαλέσει στους θεατές ακριβώς τα ερωτήματα που μου θέτετε, όμως η δική μου δουλειά πιστεύω πως είναι να θέτω τα ερωτήματα και οι θεατές να απαντούν… Οι θεατές είναι ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι, και όχι διανοητικά υποδεέστερα παιδιά που χρειάζονται τη δική μου εξαντλητική καθοδήγηση.
Ήσασταν παρόν σε όλη την πορεία της ΒΙΟ.ΜΕ. Από την πτώχευση της επιχείρησης το 2011 και την κατάληψη του κτηρίου το Φλεβάρη του 2013, μέχρι τώρα. Αναλογιζόμενος όλο αυτό το «ταξίδι», πώς βιώσατε εσείς αυτήν την εμπειρία; Πως είναι να ζεις τη ΒΙΟ.ΜΕ «από μέσα»;
Όταν ζεις από μέσα μία εμπειρία που έχει προσφερθεί τόσο για καλοπροαίρετη εξιδανίκευση, όσο και για συκοφαντική δαιμονοποίηση, συνειδητοποιείς πόσο πολύ ζούμε στην κοινωνία του θεάματος. Για μένα δεν ήταν αναγκαίο να αντιμετωπίσω τους εργάτες σαν υπερφυσικά όντα για να θεωρήσω την εποποίια της καθημερινότητάς τους απλά συγκλονιστική. Στην απομυθοποιημένη πραγματικότητα υπάρχουν στιγμές αστείες και δραματικές, ελπίδας, απογοήτευσης, μικρότητας και μεγαλείου. Ζώντας πάντως τόσο στενά για τόσα χρόνια το εγχείρημα δεν μπορεί κανείς παρά να θαυμάσει το πείσμα και την εσωτερική δύναμη των ανθρώπων αυτών που τους έφτασε στο σημείο που βρίσκονται σήμερα και βέβαια την τεράστια δύναμη που άντλησαν και αντλούν από την αλληλεγγύη και τη συμπαράσταση των πολλών απλών ανθρώπων.
Στο ντοκιμαντέρ, ξεχωρίζουμε τέσσερεις τύπους ανθρώπων. Τον «έκπτωτο» κεφαλαιούχο, τον συνειδητοποιημένο (σε ταξικό επίπεδο) εργάτη- αγωνιστή, τον «luben» προλετάριο, και τον ‘’αλληλέγγυο’’. Ποιο το απαύγασμα, ποια η αίσθηση που θέλετε να αφήσετε στο θεατή μέσα από την εστίαση σε αυτήν την τετραμερή ώσμωση;
Δεν κρίνω τους χαρακτήρες της ταινίας, προσπαθώ να τους κατανοήσω και να σκιαγραφήσω το πορτρέτο τους σε βάθος. Όλοι έχουμε τις αντιφάσεις μας σε ένα βαθμό και σε στιγμές κρίσης μπορεί να αποπροσανατολιζόμαστε, ακόμη και να αυταπατόμαστε. Η αφήγηση αντιμετωπίζει τα πρόσωπα με σεβασμό, αλλά και με την γλυκόπικρη ειρωνεία της Ιστορίας, όλα μαζί συνθέτουν ένα δείγμα από το κοινωνικό μωσαϊκό της εποχής μας, μιας κοινωνίας στην οποία φυσικά υπάρχουν ταξικές και ιδεολογικές συγκρούσεις, και κάποιες στάσεις που δεν μπορεί να γίνουν αποδεκτές, όμως προκειμένου να τις εξουδετερώσουμε θα πρέπει πρώτα να τις καταλάβουμε.
Οι “πρωταγωνιστές” της ταινίας/ φωτό: Απ. Καρακάσης
Info:
Παίζεται: Άστορ (Σταδίου 28 (είσοδος από στοά Κοραή) (ΜΕΤΡΟ Πανεπιστήμιο), Σάβ., Κυρ.: 16.00
Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 & Μεγ.Αλεξάνδρου 134-136, (ΜΕΤΡΟ Κεραμεικός), Πέμ.-Σάβ. & Δευτ.-Τετ. 20.30