Μαρία ΚαιρίδουΗ πρώτη ταινία του Lars von Trier είναι μια αριστουργηματική neo-Noir κριτική στην ναρκωμένη Ευρώπη
Το “Element of Crime” είναι η πρώτη ταινία του Lars von Trier και με το καλημέρα φαίνεται η πορεία που θα ακολουθήσει ο Δανός σκηνοθέτης. Εκτυλίσσεται σε μια φουτουριστική Ευρώπη στην οποία επιστρέφει ο ντετέκτιβ Φίσερ, έπειτα από μια μακρόχρονη εξορία στο Κάιρο, για να διαλευκάνει μια σειρά κτηνωδών φόνων. Υποψιαζόμενος ότι οι φόνοι σχετίζονται με μια παλαιότερη υπόθεση με την οποία ασχολούνταν ο μέντοράς του, τον επισκέπτεται και καταλήγει να αναζητά τον Χάρι Γκρέι, έναν άνθρωπο που θεωρείται νεκρός. Επηρεασμένος από τα βιβλία του μέντορά του, προσπαθεί να “μπεί” στο μυαλό του δολοφόνου κάτι που τον οδηγεί σταδιακά σ’ ένα κόσμο όπου η πραγματικότητα δεν διαχωρίζεται από τις παραισθήσεις.
Το “Element of Crime”, εκτός του ότι είναι η πρώτη ταινία του Trier, αποτελεί και το πρώτο μέρος της «τριλογίας της Ευρώπης», που τη συμπληρώνουν τα «Epidemic», το 1987 και «Europa», το 1991. Ο Trier, έγινε γνωστός στη χώρα μας περισσότερο από το εικαστικά άρτιο αλλά συναισθηματικά βίαιο «Δαμάζοντας τα Κύματα», βραβευμένο με το Χρυσό Φοίνικα των Καννών, το «Χορεύοντας στο Σκοτάδι», το πρόσφατο διμερές «Nymphomaniac» και φυσικά το αριστουργηματικό, θεατρικών καταβολών, «Dogville», παρά με την πρώτη τριλογία του.
Tο σκηνοθετικό ντεμπούτο του Δανού σκηνοθέτη, δικαιολογεί πλήρως το γιατί χαρακτηρίζεται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της γενιάς του. Δημιουργεί και (μας) παρουσιάζει μία ταινία, η οποία εκ πρώτης ματιάς δυσανασχετεί το θεατή, καθώς σκοπίμως είναι κατασκότεινη και απόμακρη της γενικής κινηματογραφικής αισθητικής (πολύ εξεζητημένη), με βαριά, «καφκική» ατμόσφαιρα, σε σημείο που δεν την καθιστά ευχάριστη προς θέαση αλλά ιδιαίτερα νοσηρή.
Όμως, παράλληλα, κάνει ένα εκπληκτικό νέο-νουάρ, εμπνευσμένο από το γερμανικό εξπρεσιονισμό, διαποτισμένο με φουτουριστικά και σουρεαλιστικά στοιχεία, θαρρείς βγαλμένα από κάποιο όνειρο και μας δίνει μία Ευρώπη σε νάρκη, αποπνικτική, παρακμιακή, που ασφυκτιά και βρίσκεται σε πραγματική αποσύνθεση.
Η σκηνοθεσία του Trier είναι εκπληκτική, με τον τρομερό Δανό να αφήνει πολλές υποσχέσεις, από το πρώτο κιόλας, φιλμ του. Τα πλάνα εξαιρετικά, η σέπια εκπληκτική, η ατμόσφαιρα επιτηδευμένα βαριά, οι ρυθμοί υπνωτικοί, ενώ το τελικό αποτέλεσμα σου γεννά έναν κυκεώνα (συν)αισθημάτων, που δεν σου επιτρέπουν να ξεχάσεις, εύκολα, την ταινία.
Tο Element of Crime είναι μια ταινία με πολύ ιδιαίτερη σκηνοθεσία, η οποία σε συνδυασμό με τη σέπια, τους υπνωτικούς ρυθμούς απαιτεί απόλυτη προσήλωση από το θεατή: ή μπαίνεις στην λογική της και την απολαμβάνεις ή αλλιώς μπορεί και να δυσανασχετήσεις με το ρυθμό της. Η αισθητική της ταινίας ταυτίζεται με το θέμα της. Μια Ευρώπη της σήψης και της παρακμής, η βροχή, η υγρασία, διαβρώνουν ανθρώπους και αντικείμενα. Το σκηνικό της ταινίας είναι ένας τεράστιος…σκουπιδότοπος.
Σε αυτό το φόντο αντιμάχονται δύο πλευρές: Μια ολοκληρωτική εξουσία η οποία τρομοκρατεί με στόχο, την τήρηση της «τάξης» και η οποία προσωποποιείται από την αστυνομία και ένας ψυχοπαθής δολοφόνος που σπέρνει τον πανικό δολοφονώντας. Ανάμεσα τους ο πρωταγωνιστής χρησιμοποιώντας την… προίκα της Ευρώπης (φιλοσοφία, ορθολογισμός, κοινωνιολογία, ψυχολογία) προσπαθεί να βρει άκρη στο μυστήριο.
Η ταινία είναι πιστή στα στοιχεία του film-noir. Τα κίνητρα του ήρωά μας είναι ασαφή, το παρελθόν του κρυφό και οι μέθοδοί του αμφισβητήσιμες. Η μοιραία γυναικά αποτελεί απαραίτητο συστατικό της πλοκής και η παρουσία της δυσκολεύει την λύση της υπόθεσης.
Μια παραισθητική νουάρ αλληγορία για τη βρισκόμενη σε αποσύνθεση Ευρώπη. Ένα όνειρο που εξελίσσεται στον απόλυτο, καφκικό εφιάλτη. Ένα πειραματικό φιλμ, που καθιέρωσε το δημιουργό του, ως ένα σημαντικό σύγχρονο σκηνοθέτη.