Μαρία ΣτρατήγηΛίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Επαμεινώνδα Γονατά…
Ο Επαμεινώνδας Γονατάς γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα. Η καταγωγή του ήταν από το Αϊβαλί. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του ποιήματος “Η μικρή εξοχική μας πόλη” στο περιοδικό “Παλμός” με το ψευδώνυμο Ε. Γόνης. Κατέχει σημαντική θέση στο χώρο της λογοτεχνίας, καθώς εκτός των ποιημάτων και των μικρών του διηγημάτων έχει κάνει λίγες μεταφράσεις καθώς και μερικές επιμέλειες εκδόσεων. Από την αφάνεια βγήκε το 1976 όταν τον ξεχώρισε ο “δάσκαλός” του Νίκος Εγγονόπουλος. Το 1994 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για την Επιλογή από τις Voces του Αντόνιο Πόρτσια, ενώ έχει επίσης μεταφράσει Φλωμπέρ, Γκολ, Λίχτενμπεργκ κ.α. Πέθανε σε ηλικία 82 ετών από καρκίνο του πνεύμονα.
Τα σύννεφα παραμέρισαν λίγο και στο άνοιγμα πρόβαλε μισό κίτρινο φεγγάρι. Ένα μεγάλο κέρινο αυτί τσιτώθηκε καταμεσής τ’ ουρανού ν’ ακούσει.
***
Τα πουλιά πεινασμένα με παραφυλάνε στα φύλλα, ξύνοντας τα νύχια τους στη φλούδα των δέντρων, γιατί όποιος δοκίμασε μια φορά το αίμα μου δεν μπορεί πια να τραφεί με καρπούς και ζουμί από μούρα.
***
Να τη σέβεσαι τη Νύχτα.
***
Μέσα στ’ ανοιχτά λιονταρίσια στόματα των μπρούτζινων πόμολων του κρεβατιού είχε φυτέψει γαρύφαλλα, για ν’ ακούει στον ύπνο της το βουητό της μέλισσας που θα πετάει διψασμένη.
***
Οι κρίνοι, εκείνα τα χαμόγελα στις άκρες των βράχων.
***
Κοιτούσε μ’ αδιάφορο και σκοτεινό βλέμμα τα φέρετρα, που σωριάζονταν βουνό στην άκρια του γκρεμισμένου φράχτη, γεμάτα κόκκινους, πράσινους και μαύρους νεκρούς κεραυνούς.
***
Αυτό το παραγεμισμένο μπαούλο, όσο και να πέφτω πάνω του βαρύς, δεν καταφέρνω να το κλείσω, ένα κομμάτι κίτρινο ύφασμα περισσεύει, μια μέλισσα πιασμένη απ’ το ποδάρι σβουρίζει, ένα λουλούδι μου γνέφει απ’ την κλειδαριά. Ξεχνιέμαι και του μιλάω ώρες.
***
Αναδύεσαι. Τα σκοινιά που σε βαστούσαν στο βράχο τα ‘φαγε το κύμα, η προσευχή του κάβουρα και οι στεναγμοί των πνιγμένων. Ταξιδεύεις στις θάλασσες. Ο άνεμος σου δίνει μια κάθε τόσο, θέλοντας να σε καταποντίσει. Χάνεσαι, σε λίγο πάλι αναδύεσαι μέσα από τ’ αφρολούλουδα.
Έρχεσαι συχνά όταν είναι γαλήνη κάτω από τα παράθυρά μου. (Δεν μπόρεσα όμως ποτέ να ξεχωρίσω καλά τη μορφή σου). Αλλά έρχεσαι και με τη θύελλα.
Είσαι νησί από ελαφρόπετρα ή μήπως ναυάγιο από ανάμνηση.
***
Σε πέθανα και σε ανάστησα χιλιάδες φορές.
Στα δεντρολίβανα τώρα βουίζουν λαβωματιές.
***
Μη ζητάτε ρολόι, δεν υπάρχει, γιατί, όπως σας εξήγησα, βρισκόμαστε σε μια βαθειά σπηλιά. Υπάρχει όμως το μεγάλο εκείνο μάτι μέσα στο πλεχτό κλουβί, υπάρχει και η καρδιά μου, που σημαίνει τις ώρες και σας οδηγεί μέσα από το σκοτάδι.
(«Η Κρύπτη», Ε.Χ. Γονατάς, 1959)
***
Η συλλογή «Η Κρύπτη» του ποιητή και διηγηματογράφου Επαμεινώνδα Γονατά εκδόθηκε πρώτη φορά το 1959. Ακολούθησε μια δεύτερη έκδοση το 1979 και μια τρίτη το 1991. Η συλλογή αποτελείται από 34 μικρά ποιήματα και 13 μικρά διηγήματα.
Όπως ο ίδιος έλεγε «Δεν κατασκευάζω όνειρα. Δεν είμαι “ονειροποιός”. Ό,τι γράφω, είναι βιωμένο. Και το φανταστικό στοιχείο που βλέπουν στο έργο μου είναι στην ουσία το παράλογο, έχει σχέση με τον διχασμό της πραγματικότητας.» Χαρακτηρίστηκε ως «λογοτέχνης του παράδοξου», καθώς η βιωματική αφορμή για τη σύνθεση των ποιημάτων του κατέληγε συνήθως στο παράλογο, το όνειρο, το ανοίκειο. Δεν τον ενδιέφερε η δημοσιότητα, αλλά η επικοινωνία, γι’ αυτό το λόγο και επέλεξε την αφάνεια.