Ιάσων ΓρηγορόπουλοςΣκέψεις πάνω στην αξιοποίηση της πολύπλευρης γνώσης για το πέρασμα από την κατανάλωση στη δημιουργία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταπιανόμαστε με τη δημιουργία στο ξεκίνημα της ζωής μας, όντας απλοί θεατές του κόσμου γύρω μας όσο απολαμβάνουμε, με μία σχετική άνεση, αυτά που έχει να μας προσφέρει.
Ακούμε τη μουσική που έχει συνθέσει κάποιος άλλος, τρώμε το φαγητό που έχει μαγειρέψει κάποιος άλλος, οδηγούμε το αυτοκίνητο που έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει κάποιος άλλος, βλέπουμε ταινίες που έχει σκηνοθετήσει κάποιος άλλος και διαβάζουμε άρθρα που έχει γράψει κάποιος άλλος σε ένα site που έχει φτιάξει κάποιος άλλος.
Γενικώς, αφήνουμε στην άκρη την δημιουργία πραγμάτων, αν εξαιρέσεις τις πολύχρωμες μουτζούρες σε κόλλες Α4 στο νηπιαγωγείο που οι ενήλικες αποκαλούν “ζωγραφιές” για κάποιο λόγο. Είναι ένας παθητικός τρόπος ζωής με τον οποίο μεγαλώνουν οι τελευταίες γενιές και δεν αφήνω την δική μου απ’ έξω.
Προφανώς φτάνοντας σε μία συγκεκριμένη ηλικία -για κάποιους νωρίς, άλλους αργά- ο μέσος άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με κάποιο ερέθισμα το οποίο θα πυροδοτήσει μία επιθυμία για να αποχωρήσει από την παθητική θέση του θεατή και να ανέβει αυτός στην σκηνή για να δημιουργήσει.
Αυτό είναι η πραγματική έννοια αυτού που αρκετοί άνθρωποι αποκαλούν ταλέντο και όχι ένα μαγικό χάρισμα το οποίο μας δόθηκε τη στιγμή που γεννηθήκαμε επειδή ο καλός θεούλης είχε κέφια εκείνη τη μέρα.
Ταλέντο είναι ο ενθουσιασμός σου όταν ανακαλύπτεις τις δυνατότητές σου και αν δεν είσαι τεμπέλης, θα είσαι γεμάτος δίψα για μάθηση και διάθεση για σκληρή δουλειά προκειμένου να πετύχεις. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσεις να γίνεις καλός σε κάτι.
Αμέσως σταματάς να βλέπεις τον κόσμο γύρω σου μόνο με το περίβλημά του, αλλά πλέον αναζητάς το πώς έχει φτιαχτεί. Και το κυριότερο, αρχίζεις να συνδέεις και να αναγνωρίζεις πώς υλοποιούνται όλες οι φαινομενικά άχρηστες σκόρπιες πληροφορίες που έχεις συγκεντρώσει στον εγκέφαλό σου τα τελευταία χρόνια από τα σχολεία και σχολές.
Επιτέλους καταλαβαίνεις γιατί μας μάθαιναν φυσική στο λύκειο, γιατί τώρα μπορείς να ξέρεις πώς λειτουργεί μία μηχανή εσωτερικής καύσης. Καταλαβαίνεις γιατί πάλευες με τον Fourier στο δεύτερο έτος, γιατί τώρα ξέρεις πώς συμπιέζονται οι εικόνες που έχεις στο PC σου, καταλαβαίνεις γιατί σου βάζανε να διαβάζεις αυτό το απαίσια γραμμένο βιβλίο του ΑΟΔΕ γιατί κατανοείς πόσο απαραίτητη είναι η οργάνωση στο ομαδικό project που έχεις αυτό το εξάμηνο ή στην επιχείρηση που δουλεύεις.
Και εσύ που θες να γράψεις δικό σου βιβλίο και να καταλαβαίνεις γιατί σου μάθαιναν όλα αυτά τα περίεργα πράγματα στην λογοτεχνία, αν και δεν θυμάμαι κάποιο για να το αναφέρω, γιατί ήμουν πολύ απασχολημένος με το να ζωγραφίζω κυβάκια στο περιθώριο του τετραδ- …*αχέμ*. Ξεφύγαμε. Μπήκες στο νόημα, anyway.
Έτσι, όταν γνωρίζεις την διαδικασία για τη δημιουργία ενός αντικειμένου, μπορείς να το αποσυνθέσεις στο μυαλό σου και να υπολογίσεις την αναπαραγωγή του από την αρχή.
Για να μιλήσω με παραδείγματα, όταν μαθαίνεις ένα μουσικό όργανο, ένα τραγούδι, παύει να είναι στα αυτιά σου μία ενιαία ακολουθία ήχου, αλλά πολλές στρώσεις μουσικών οργάνων άψογα οργανωμένες και δεμένες η μία με την άλλη σε μία σύνθεση.
Κάτι που ίσως να μπορεί να περιγράψει καλύτερα από εμένα ένας Θεωρητικός Φυσικός βραβευμένος με Νόμπελ:
Ωστόσο, μήπως υπάρχει κάποιο τίμημα για αυτή την νέα προοπτική που αποκτάς από τη στιγμή που έρχεσαι στην άλλη μεριά, ασχολούμενος με τη δημιουργία;
Τον τελευταίο καιρό άρχισα να παρατηρώ στον εαυτό μου κάτι περίεργο όσο πέρναγα το χρόνο μου με διάφορες δημιουργικές ασχολίες. Άρχισα να δίνω υπερβολική σημασία στις συνθέσεις των τραγουδιών και δεν αφηνόμουν στη μουσική.
Διάβαζα comics και ξέχναγα την ιστορία προσπαθώντας να καταλάβω τι τεχνική χρησιμοποίησαν για τα χρώματα, ενώ όταν έβλεπα μια μηχανή στο δρόμο έκανα συνειρμούς για την ακολουθία εντολών με την οποία θα μπορούσα να την σχεδιάσω σε πρόγραμμα τρισδιάστατης σχεδίασης.
Και συνειδητοποίησα πώς έδινα περισσότερη σημασία στην αποδόμηση όλων αυτών, παρά στο νόημα όσων είχαν να μου προσφέρουν.
Δεν λέω, είναι ωραίο να έχεις γνώσεις πάνω σε αντικείμενα που σε ενδιαφέρουν, διότι έτσι μπορείς να τα εκτιμήσεις καλύτερα γιατί κατανοείς τον κόπο που χρειάστηκε για να φτιαχτούν. Αλλά όσο ωραία και αν ένιωθα που είχα την γνώση για τη δημιουργία, μου έλειπε ο καιρός που ήμουν απλά ένας καταναλωτής και απολάμβανα χωρίς ανησυχίες όλα αυτά τα αγαθά του μοντέρνου κόσμου όπως ήθελε ο κάθε αντίστοιχος δημιουργός τους να τα εκτιμήσει το κοινό του.
Ίσως συμβαίνει μόνο σε μένα. Ίσως είναι καθαρά θέμα νοοτροπίας. Αλλά αν το έχει εντοπίσει κάποιος άλλος αυτό στον εαυτό του, ας συνεχίσει να διαβάζει.
Γενικά δεν είμαι άνθρωπος των άκρων γι’αυτό και προτείνω -όπως σε πολλά πράγματα στη ζωή- να βρεις ένα σημείο ισορροπίας. Προσπάθησε όταν δημιουργείς να δίνεις τον καλύτερό σου εαυτό, αλλά όταν «καταναλώνεις» να προσπαθείς να κρατάς αρχικά μία απόσταση ώστε να εκτιμάς και να απολαμβάνεις χωρίς να σκέφτεσαι συνέχεια.
Όταν σου βάζει ο κολλητός σου να ακούσεις ένα τραγούδι, αντί να προσπαθήσεις να εντοπίσεις αμέσως σε τι κλίμακα το παίζουν, σκάσε και απόλαυσε το καταραμένο το τραγούδι. Και μετά πήγαινε σπίτι και λιώσε στην κιθάρα μέχρι να βγάλεις αυτό το σόλο που σου άρεσε.
Δεν χρειάζεται να μάθεις τι έχει μέσα το ριζότο σου πριν καν στο σερβίρουν. Απλά φάε το καταραμένο το ριζότο, πες ότι ήταν πολύ ωραίο και τέλος. Και μετά αν θες ρώτα τι έβαλαν μέσα και ήταν τόσο νόστιμο.
Ωστόσο, κάτι ακόμα που επιδείνωσε την ψυχολογία μου ως δημιουργός ήταν το γεγονός ότι ζούμε σε μία εποχή στη οποία δεν υπάρχει παρθενογένεση. Λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας και των μέσων επικοινωνίας είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να δημιουργήσεις κάτι που δεν υπήρξε ποτέ ξανά στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Θες να γράψεις μία ιστορία επιστημονικής φαντασίας; Το πιο πιθανό είναι κάποιος να έχει γράψει ακριβώς την ίδια σε κάποια άλλη γωνιά της γης και αυτή τη στιγμή να κλείνει ένα συμβόλαιο εκατομμυρίων για 3 σεζόν στο HBO. Θες να ξεκινήσεις rock μπάντα; Καλή τύχη με το να ξεπεράσεις τους masters των 70s.
LOL
Αυτός είναι και ένας λόγος που θαυμάζουμε τόσο πολύ πράγματα που δημιουργήθηκαν πριν από εμάς. Γιατί οι άνθρωποι τότε δεν είχαν πάνω σε τι να πατήσουν, οπότε έπρεπε να τα βγάλουν όλα από το κεφάλι τους.
Τι νόμιζες, ότι τώρα αν θέλει κάποιος να φτιάξει τον Παρθενώνα από την αρχή δεν μπορεί; Μπορεί και μάλιστα μπορεί να τον κάνει χίλιες φορές καλύτερο. Αλλά δεν θα έχει την ίδια αξία με το αριστούργημα του 432 π.Χ.
Άρα τι προτείνεις, ρε μεγάλε; Να κάτσουμε αναπαυτικά στους καναπέδες μας και να παρακολουθούμε τον κόσμο να πηγαίνει μπροστά όσο απολαμβάνουμε όλα τα καλούδια που φτιάχνουν άνθρωποι πιο έξυπνοι και εργατικοί από εμάς;
Το ακριβώς αντίθετο, ρε μπαστουνολεβιέ! Γίνε ένας από αυτούς. Ακόμα καλύτερα, ξεπέρασέ τους. Και ξεκίνα από τώρα. Χρησιμοποίησε το σαν κίνητρο για να βελτιώσεις αρχικά τον εαυτό σου.
Ξεκίνα τώρα να μαθαίνεις κώδικα για να φτιάχνεις ιστοσελίδες. Αγόρασε τώρα το drumkit για να σπας τα νεύρα του σνομπ γείτονά σου. Ξεκίνα τώρα τα μαθήματα φωτογραφίας που πάντα ήθελες να κάνεις.
Photo by Βασίλης Ζάκκας
Αν αγαπάς πραγματικά αυτό που κάνεις, δεν υπάρχει κάποια δύναμη στον κόσμο αρκετά ισχυρή για να σε σταματήσει. Και αν δεν έχεις ιδέα για τι πράγμα μιλάω, τότε ξεκίνα να ψάχνεσαι λίγο και ξεκίνα με μια μικρή κουβέντα με τον εαυτό σου.
Γιατί σε αυτόν τον πλανήτη υπάρχουν ήδη αρκετοί άνθρωποι που καταναλώνουν/καταστρέφουν. Για να υπάρξει ισορροπία χρειαζόμαστε και αυτούς που δημιουργούν.
Photomanipulation by Jason Grigoropoulos