Σταυρούλα Κατσούλα-ΚαβάλληΤο επόμενο καλοκαίρι θα σε βρει στην Πάρο και συγκεκριμένα στη Νάουσα!
Σήμερα θέλω να ταξιδέψω σε ανοιχτές θάλασσες… Ένα πλοιάριο από άλλη εποχή θα με μεταφέρει πίσω στον χρόνο, μέχρι τον Μεσαίωνα. Θα γίνω ένας μικρός κουρσάρος και με την φαντασία μου θα ακολουθήσω τα σημάδια πάνω στον χάρτη που θα με οδηγήσουν στον θησαυρό!
Αν έστω και μία φορά σαν παιδί έκανες αυτή τη σκέψη, αν συνεχίζεις να την κάνεις που και που – ακόμη κι αν δεν το λες πουθενά – ο επόμενος Αύγουστος θα πρέπει σίγουρα να σε βρει στο νησί της Πάρου. Εκεί μαζί με έναν παπαγάλο, πιες μια γουλιά τοπική σούμα αντί για ρούμι και ετοιμάσου να ανέβεις στο κατάστρωμα ενός αξέχαστου διημέρου στην Νάουσα της Πάρου.
Κάθε 23 Αυγούστου στη Νάουσα της Πάρου μαζί με τον Εορτασμό της Απόδοσης Εορτής Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Εννιάμερα ή Νιάμερα της Παναγίας όπως αποκαλούνται), περιμένει και μία αξέχαστη κουρσάρικη βραδιά- ένα μεγάλο πανηγύρι με άκρως πειρατική ατμόσφαιρα, ρεσάλτο, λάφυρα, μονομαχίες για τα μάτια μιας γυναίκας και κουρσάρους να κατακλύζουν τα πλακόστρωτα στενά της Νάουσας – και πολύ, μα πολύ χορό.
Το δρώμενο αυτό πρωτοξεκίνησε το 1965, όταν με ιστορική βάση την άνθιση της πειρατείας στα νησιά των Κυκλάδων, μία παρέα Ναουσαίων σκέφτηκε να οργανώσει την αναπαράσταση μιας πειρατικής επιδρομής στο νησί. Κατά τους πρωτεργάτες του εθίμου, οι «Πειρατές» έφευγαν από νωρίς με τα καΐκια, επέστρεφαν μετά τη δύση του ηλίου, άρπαζαν τις κοπέλες και τις ανάγκαζαν να χορέψουν, ώστε να επιλέξουν την «εκλεκτή» τους. Στην εισβολή, που τότε γινόταν στο μικρό λιμανάκι, συμμετείχαν απανταχού οι νέοι και νέες του χωριού.
Περνώντας στη δεκαετία του ’80, οι πειρατές με λάφυρα και μουσικούς γύριζαν το χωριό, χορεύοντας, τραγουδώντας και κερδίζοντας το ανάλογο κέρασμα κάθε φορά. Μετά το 1985, λόγω της αυξημένης προσέλευσης επισκεπτών, το δρώμενο μεταφέρθηκε πια στο μεγάλο λιμάνι. Έτσι, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’90 και με την δημοτικότητα όλης της βραδιάς πλέον, προστέθηκε στο «σενάριο» και η αντεπίθεση των ντόπιων, οι οποίοι καταφέρνουν να νικήσουν τους πειρατές και να πάρουν πίσω τις γυναίκες τους. Το μεσημέρι της 23ης Αυγούστου, ξεκινούν οι προετοιμασίες για τη βραδιά.
Η ομάδα των κουρσάρων περνάει με τα καΐκια, με τσαμπούνες και τουμπάκια στην απέναντι πλευρά του κόλπου της Νάουσας για να ξεκινήσει τις ετοιμασίες όπως προστάζει το έθιμο – με πολύ χορό και σούμα.
Οι μεν πειρατές αυτοσχεδιάζουν στο πως θα μοιάσουν περισσότερο με κουρσάροι γεμίζοντας φούμο τα πρόσωπά τους, κρεμώντας μαντήλια, μπιχλιμπίδια και ότι άλλου είδους πειρατικές λεπτομέρειες μπορούν να βρουν και οι δε Ναουσαίοι και Ναουσαίες ετοιμάζονται πίσω στη Νάουσα με την παραδοσιακή αμφίεση του νησιού. Όταν πια ο ήλιος θα έχει πέσει, τα καΐκια των πειρατών θα ξεκινήσουν να καταφθάνουν στο λιμάνι της Νάουσας. Οι κουρσάροι με πύρινο ρεσάλτο κρατώντας καπνογόνα, φωτοβολίδες και δάδες θα μονομαχήσουν με τους ντόπιους και θα κάνουν επιδρομή στα στενά του χωριού, κλέβοντας τις όμορφες Ναουσαίες.
Καθώς η καμπάνα δεν σταματά να χτυπά ειδοποιώντας για τον κίνδυνο στο ψαροχώρι, τα στενά της Νάουσας κατακλύζονται με τσούρμο από μαυροφορεμένους, με μαντήλια στα κεφάλια, σέρνοντας και τραβώντας κυριολεκτικά τις ντόπιες Ναουσαίες. Καθώς μπαίνουν και αυτές στο «ρόλο», προσπαθούν με τη σειρά τους να ξεφύγουν κάπως από τους βάρβαρους κουρσάρους, να το σκάσουν… Σπάνια το καταφέρνουν!
Όταν πια τις συγκεντρώσουν όλες μαζί, τις αναγκάζουν σε χορό, ώσπου να επιστρέψουν και πάλι οι ντόπιοι και να διώξουν τους πειρατές από το νησί, σώζοντας τον τόπο τους. Εδώ είναι και το σημείο που ξεκινά η βραδιά για όλους τους επισκέπτες και θεατές. Ο κόσμος μπαίνει στον χορό συνεχίζοντας τη νησιώτικη αυτή βραδιά, παράλληλα με τη νυχτερινή ζωή της Νάουσας, όπου επισκέπτες, πειρατές, ντόπιοι και ντόπιες, διασκεδάζουν πλέον όλοι μαζί!
Από παιδί με θυμάμαι να πηγαίνω στους “Πειρατές”. Έχοντας κιόλας συμμετάσχει στο παρελθόν στο δρώμενο και βλέποντας κάθε χρόνο την εξέλιξή του, χαίρομαι που βλέπω άτομα να πλουτίζουν κάθε φορά και με παραπάνω ενθουσιασμό το έθιμο, να το εξελίσσουν και να το διαδίδουν ως ένα αυθεντικό πολιτιστικό και παραδοσιακό έργο.
Και δεν είναι μόνο η βραδιά καθεαυτή. Είναι πρωτίστως η προετοιμασία των προηγούμενων ημερών, αλλά και ολόκληρου του έτους. Είναι πλέον από αυτά τα έργα πολιτισμού που ορίζουν αξίες, σχέσεις και συμπεριφορές, μαζί με συναισθήματα και νοοτροπίες που χαρακτηρίζουν μία ομάδα ανθρώπων. Και είναι έργα πολιτισμού γιατί οι άνθρωποι που τα δημιούργησαν, συμφώνησαν ολότελα να διατηρήσουν στο παρόν, κάτι που τους δόθηκε από το παρελθόν, και να καταφέρουν να το παραδώσουν στο μέλλον αυτών για τους οποίους και το δημιούργησαν.
Η αναπαράσταση και η αναβίωση τέτοιου χαρακτήρα δρώμενων, χωρίς να ζητεί διόλου από τους ανθρώπους να γυρίσουν στο παρελθόν – αυτό άλλωστε είναι κάτι αφύσικο και αδύνατο – βοηθάει να γνωρίσουμε τη λαϊκή μας παράδοση. Μέσα λοιπόν από αυτήν την παράδοση, αναζητάμε τις ρίζες μας, ανακαλύπτουμε τη φυσιογνωμία μας και πιστοποιούμε την ταυτότητά μας. Εν μέρει εναρμονίζουμε το χθες με το σήμερα και χτίζουμε το αύριο. Οι παραδόσεις άλλωστε, αποτελούν πηγή δύναμης και πηγή σύνδεσης ανάμεσα στις γενιές, διαμηνύοντας πως «είμαστε εδώ και θα το κάνουμε μαζί όπως πάντα».
Ας αγκαλιάσουμε λοιπόν τέτοιες δράσεις, ας εμψυχώσουμε τα άτομα που εθελοντικά τις υποστηρίζουν χρόνια τώρα, και μαζί με αυτά τον σκοπό τους, το μεράκι τους και την ανιδιοτελή τους αγάπη για τον τόπο και την παράδοση. Ας αφήσουμε μία διαφορετική “πειρατεία” να μας φέρει πιο κοντά, να μας ενώσει και να μεταδώσει τις πιο όμορφες μορφές ανθρωπίνων σχέσεων μέσα από την παράδοση – με συναισθήματα μόνο ανόθευτα, αυθεντικά, πειρατικά.
“Στην Ελλάδα οι περισσότερες πρωτοβουλίες πηγάζουν από το μεράκι, το ζήλο, την παρέα. Έτσι πρωτοξεκίνησε το κουρσάρικο δρώμενο, από μία παρέα, και έτσι φιλοδοξούμε να συνεχιστεί. Γι’αυτό, το Μάιο του 2015 συναντηθήκαμε μία παρέα φίλων που ζούμε εδώ, αγαπάμε τον τόπο μας και την παράδοσή του, με σκοπό να δώσουμε έναν νέο αέρα στο κουρσάρικο δρώμενο. Εξάλλου, συμμετέχουμε σε αυτό από πιτσιρίκια, στην αρχή ως παρατηρητές – με το αντίστοιχο δέος που μας προκαλούσε το ρεσάλτο των Κουρσάρων – και στη συνέχεια με τον ενθουσιασμό του συμμετέχοντος (Ω, ναι! Προκαλούσαμε δέος και στη νέα φουρνιά πιτσιρικιών!). Είμαστε εθελοντές, νέοι και νέες, τιμάμε τα Νιάμερα και θέλουμε να γίνουμε μαζί σας μία μεγάλη παρέα! “
Η ομάδα «Κουρσάροι»
Αύγουστος 2015 ”
Για να μάθετε περισσότερα για το δρώμενο: http://www.koursaroi.gr
Για την κοινότητα των Κουρσάρων στο Facebook: http://www.facebook.com/koursaroi
