Μαγδαληνή ΓκόγκουΟι ποιητές που μας δίδαξαν τη ζωή και το θάνατο είναι πολλοί. Είναι πολλοί εκείνοι που αγωνίστηκαν, εκείνοι που προσπάθησαν τόσο μέσα από την τέχνη τους όσο και μέσα από την ίδια τους τη ζωή να μας δείξουν το δρόμο προς την ελευθερία και την ανατροπή. Nα αφυπνίσουν υπνωτισμένους λαούς και συνειδήσεις. Παρακάτω αναφέρονται πέντε εξ αυτών των δεκάδων ανθρώπων. Είναι ο Μπρεχτ, ο Χικμέτ, ο Μαγιακόφσκι, ο Γκιμπράν και ο δικός μας Γιάννης Ρίτσος.
Μπέρτολτ Μπρεχτ
Γερμανός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε το 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας και πέθανε το 1956 από θρόμβωση της στεφανιαίας αρτηρίας της καρδιάς, στο Ανατολικό Βερολίνο. Τα έργα του Μπρεχτ, βαθιά αντιπολεμικά και αντιμιλιταριστικά σημάδεψαν την ανθρωπότητα και εκατοντάδες ποιήματά του αντανακλούν τη μαρξιστική του ιδεολογία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του θάρρους του και της αντικαθεστωτικής γραφής του αποτελεί το γεγονός ότι πολλά από τα έργα του ήταν μεταξύ εκείνων που κάηκαν στην πυρά το βράδυ της 10ης Μαίου 1933 από το ναζιστικό καθεστώς.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ
“Μπορεί η αλήθεια νάν’ θνητή, το ψέμα αθάνατο;”
“Έτσι δείχνουν όλα”.
“Πού είδες η αδικία να μη ξεμασκαρεύεται χρόνους και καιρούς;”
“Εδώ”.
“Μα ξέρεις κάποιον που η βία να του ‘χει φέρει τύχη;”
“Και ποιος δεν ξέρει;”
“Τότε ποιος μπορεί, σ’ έναν τέτοιο κόσμο, να τσακίσει τον τύρρανο;”
“Εσύ”.
ΌΤΑΝ ΗΡΘΑΝ ΝΑ ΠΑΡΟΥΝ
…Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν ήρθαν να πάρουν του Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει.
Ναζίμ Χικμέτ
Τούρκος ποιητής και δραματουργός, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1902 και πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1963 στη Μόσχα. Ο Χικμέτ, ο οποίος θεωρείται ίνδαλμα της Τουρκικής Αριστεράς, πέρασε χρόνια στη φυλακή, λόγω των ριζοσπαστικών ιδεών του. Ήταν ένας άνθρωπος που ήξερε να ισορροπεί την επανάσταση και τον έρωτα, δεδομένου ότι τα ποιήματά του αφορούσαν τόσο την ανάγκη για ανατροπή του καθεστώτος όσο και την αγάπη που πρέπει να δείχνουμε ως άνθρωποι. Απόδειξη αυτού αποτελεί το ποίημα που έγραψε το 1945 από τις φυλακές της Προύσας, απευθυνόμενος στη γυναίκα του Πιραγιέ:
Ξέρουμε πια αγαπημένη
κι οι δυό
μας έμαθαν να πεινάμε, να κρυώνουμε
να πεθαίνουμε απ’την κούραση
και χωρισμένοι, μακριά ο ένας απ’ τον άλλο
να ζούμε.
Να σκοτώνουμε ακόμη δεν το κατάφεραν
και ακόμη δεν μας σκότωσαν κι εμάς.
Ξέρουμε αγαπημένη κι οι δυό
πώς μπορούμε να μάθουμε τους άλλους
ν’ αγωνίζονται για τους άλλους.
κάθε μέρα όλο και πιο βαθιά
κάθε μέρα όλο και πιο ωραία
ν’ αγαπάνε τους συνανθρώπους τους.
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι
Ρώσος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, εκπρόσωπος του ρωσικού φουτουρισμού, γεννήθηκε στη Γεωργία το 1893. Υπήρξε μέλος του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος και φυλακίστηκε επανειλημμένα λόγω της ανατρεπτικής δράσης του. Τον Απρίλιο του 1930 ο Μαγιακόφσκι, απογοητευμένος από τη ριγηλή εποχή του Σταλινισμού, αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή του και αυτοκτονεί.
“[…] Τούτη η σφαίρα για το γλέντι
λίγο είναι φτιαγμένη.
Τη χαρά
πρέπει απ’ το αύριο
ν’ αδράξεις.
Δύσκολο
στη ζήση αυτή
δεν είναι να πεθαίνεις,
δυσκολότερο πολύ
είναι τη ζωή να φτιάξεις.”
Αφιερωμένο στον αυτόχειρα συμπατριώτη του ποιητή, Σεργκέι Γιεσένιν, ο οποίος αυτοκτόνησε μόλις πέντε χρόνια πριν από τον ίδιο. Στα ποιήματά του διακρίνει κανείς το όραμά του για την ελευθερία και τον αγωνιζόμενο άνθρωπο, καθώς επίσης και την κοινωνική και πολιτική του σκέψη.
“Ανόητα τα πόδια δίχως μυαλό.
Δίχως μυαλό
τα χέρια, να κάνουνε τι;
Του κόσμου το ακέφαλο σώμα
θα παράδερνε
μια από δω
μια από κει
Το ουρλιαχτό του πολέμου
απλώνει, πλαταίνει.
Μας ξεπούλαγαν για σφάξιμο πάλι.
Τότε πάνω απ’ τον κόσμο αναδύθηκε
ο Λένιν
με πελώριο κεφάλι.
Κι όλοι οι τόποι
απέκτησαν μεμιάς τον άξονά τους.
Κάθε ερώτημα γίνηκε απλό στη στιγμή.
Φανερώθηκαν τότε
δυό κόσμοι στο χάος
ο ένας στον άλλο αντίκρυ.”
Γιάννης Ρίτσος
Ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, ο οποίος ανήκε στο χώρο της Αριστεράς και συγκεκριμένα στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Εξορίστηκε στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στη Γυάρο, στη Λέρο όχι μόνο κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών, αλλά και νωρίτερα. Δραστηριοποιήθηκε στο ΕΑΜ, ενώ μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε ένας αγωνιστής πιστός στις ιδέες του. Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ποίησης και το βραβείο Λένιν.
“Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ’ τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.”
“[…] Το ψωμί σώθηκε, τα βόλια σώθηκαν,
τώρα γεμίζουν τα κανόνια τους μόνο με την καρδιά τους.
Τόσα χρόνια πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα,
όλοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται και κάνενας δεν πέθανε…”
Χαλίλ Γκιμπράν
Ποιητής, φιλόσοφος και καλλιτέχνης. Γεννήθηκε στο Λίβανο και αποτελεί ίσως τον κορυφαίο ποιητή της πατρίδας του. “Ο άνθρωπος από τον Λίβανο”, ονομασία που επικράτησε παγκοσμίως, αποτέλεσε ένα ποιητικό φαινόμενο για τα εκατομμύρια αραβόφωνων λαών, ενώ η φήμη του ξεπέρασε τον αραβικό κόσμο. Η γραφή του υπήρξε εξαιρετικά ρηξικέλευθη, σε μια εποχή και σε μία κοινωνία πέρα για πέρα συντηρητική.
“Σ’ αγαπώ, γιατί είσαι αδύναμος μπροστά στο δυνατό καταπιεστή, και φτωχός μπροστά στον άπληστο πλούσιο. Γι’ αυτό χύνω δάκρυα για σένα, για να σε παρηγορήσω. Και μέσα από τα δάκρυά μου σε βλέπω μέσα στην αγκαλιά της Δικαιοσύνης, να χαμογελάς και να συγχωρείς τους διώχτες σου. Είσαι ο αδελφός μου και σ’ αγαπώ, όποιος κι αν είσαι-είτε λατρεύεις το Θεό στην εκκλησία, είτε γονατίζεις στο ναό, είτε προσεύχεσαι στο τζαμί. Εσείς κι εγώ είμαστε όλοι παιδιά μιας πίστης, που προσφέρει πνευματική ακεραιότητα σε όλους και του δέχεται πρόθυμα όλους.” Kahlil Gibran