ΑναγνώστηςΓια αυτούς που θέλουν να τα κάνουν όλα
Θυμάσαι την εποχή που ήσουν παιδί και όλοι οι μεγαλύτεροι συγγενείς σε ρωτούσαν τι ήθελες να γίνεις όταν μεγαλώσεις; Θυμάσαι επίσης ότι η απάντησή σου άλλαζε πολύ εύκολα και ανά τακτά διαστήματα χρόνου; Αστροναύτης, δικηγόρος, ζαχαροπλάστης, ηθοποιός, στριπτιζέζ, γιατρός, ροκ σταρ, πλανητάρχης και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς. Το μέλλον δεν ήταν ένα τρομαχτικό σκοτεινό κενό, όπως μπορεί καμιά φορά να φαντάζει τώρα που μεγαλώσαμε, αλλά ένας απέραντος φωτεινός δρόμος γεμάτος πιθανότητες. Anything can happen!
Αν υπάρχει ένα πράγμα που καταλάβαμε για τα καλά μεγαλώνοντας, είναι ότι δεν μπορεί να συμβεί το οτιδήποτε. Δεν μπορείς απλά να αποφασίσεις να γίνεις κάτι και αυτό να πραγματοποιηθεί, υπάρχουν πράγματα που πρέπει να κάνεις πρώτα και παράγοντες που μπορεί να μπουν στη μέση.
Θες να γίνεις γιατρός; Πρέπει να γράψεις άριστα στις πανελλήνιες για να περάσεις στη Ιατρική. Μπορείς να γράψεις άριστα; Αυτό εξαρτάται από τις πνευματικές σου ικανότητες, το χρόνο μελέτης σου και την οικονομική σου κατάσταση (γιατί πλέον κανείς δεν τη βγάζει χωρίς φροντιστήρια), παράγοντες εσωτερικοί και εξωτερικοί.
Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό, ότι υπάρχουν προϋποθέσεις και εμπόδια στα όνειρά μας. Ένα άλλο πράγμα που χαρακτήριζε τις παιδικές μας φιλοδοξίες ήταν η παροδικότητά τους. Τη μια μέρα θέλαμε ένα πράγμα και την άλλη κάτι διαφορετικό.
Αν ήταν τόσο εύκολο όσο να το σκεφτείς να γίνεις κβαντικός φυσικός, δεν θα ήταν το ίδιο εύκολο να το παρατήσεις για κάτι άλλο που σου γυάλισε και μετά να κάνεις το ίδιο συνέχεια; Τι θα είχαμε τότε; Έναν κόσμο γεμάτο άχρηστους και επιπόλαιους επαγγελματίες που δεν δεσμεύονται σε μια δουλειά για καιρό ώστε να τη μάθουν καλά και αλλάζουν καριέρες σαν τα πουκάμισα.
(Φυσικά κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να συμβεί, αλλά κάπως έτσι θα ήταν αν οι παιδικές μας προσδοκίες για τον κόσμο και τα όνειρα ίσχυαν.)
Όταν πρέπει να δουλέψεις για κάτι για να πραγματοποιηθεί, πρέπει να υπάρχει κάποια δέσμευση. Θέλει χρόνια, για παράδειγμα, να μάθεις να παίζεις πολύ καλό βιολί. Αν δεν δεσμευτείς να αφιερώνεις τον χρόνο που χρειάζεται, αν δεν κάνεις τον κόπο, δεν πρόκειται να μάθεις. Αυτό συνεπάγεται και μια επιλογή: πρέπει να επιλέξεις το βιολί. Πρέπει να επιλέξεις το βιολί αντί της κιθάρας που θα μπορούσες επίσης να μάθεις αλλά δεν μαθαίνεις γιατί έχεις επιλέξει το βιολί.
Πρέπει να επιλέξεις να γεμίζεις χρόνο κατά τον οποίο θα μπορούσες να πηγαίνεις για καφέ ή να χαζεύεις στο ίντερνετ με εξάσκηση και μελέτη παρτιτούρων. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να κατασταλάξεις. Μόλις τελειώσει η εποχή κατά την οποία πίστευες ότι μπορούσες να τα κάνεις όλα και να τα πάντα, πρέπει να ξέρεις τι είναι σημαντικό για σένα και τι θέλεις να κάνεις ώστε να αφιερωθείς σε αυτό.
Τι γίνεται όμως όταν δεν μπορείς να επιλέξεις; Τι γίνεται όταν είσαι ένας ενήλικας που θέλει να τα κάνει όλα και να γίνει τα πάντα;
Δεν κάνεις τίποτα.
Υπάρχει στην οικονομική επιστήμη κάτι που ονομάζεται κόστος ευκαιρίας. Το κόστος ευκαιρίας είναι το κόστος ενός αγαθού το οποίο θυσιάζεις προκειμένου να αγοράσεις ένα άλλο αγαθό.
Παράδειγμα: έχεις 2 ευρώ και πεινάς. Έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε τυρόπιτα και σπανακόπιτα, που έχουν την ίδια τιμή. Αν πάρεις την τυρόπιτα, το κόστος ευκαιρίας αυτής της επιλογής είναι η σπανακόπιτα. Αλλά δεν πειράζει επειδή ήξερες ότι προτιμούσες την τυρόπιτα. Θυσίασες αυτό που ήταν λιγότερο καλό για σένα για αυτό που ήθελες, οπότε ήταν μικρό το κόστος.
Όλες οι επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας τις κάνουμε με βάση το τι θα έχει το μικρότερο κόστος ευκαιρίας. Αντί για χρήματα, ανταλλάσσουμε με χρόνο από τη ζωή μας. Ανταλλάσσουμε τις διαθέσιμες μονάδες χρόνου μας με εμπειρίες και ικανότητες.
Υπάρχει και η περίπτωση να τις χαραμίσουμε βέβαια, με εμπειρίες που δεν μας προσέφεραν ούτε χαρά ούτε συνέβαλαν στην απόκτηση κάποιας ικανότητας, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Μια και 24 ώρες έχει η μέρα, δεν είναι δυνατόν να μπορείς να κάνεις όλα όσα θες όταν θέλεις να τα κάνεις όλα. Είναι αδύνατον να μελετάς τρεις γλώσσες, να κάνεις μαθήματα χορού, να ανήκεις σε συγκρότημα, να είσαι συγγραφέας, να σπουδάζεις (και να μην είσαι τουρίστας), να δουλεύεις κιόλας full-time και να ζωγραφίζεις.
Η καθεμιά από αυτές τις δραστηριότητες είναι ένα μονοπάτι προς μια συγκεκριμένη καριέρα ή τρόπο ζωής. Προκειμένου να διαβείς έστω ένα από αυτά, πρέπει να του αφιερώσεις πολύ χρόνο, ώστε είναι δυνατόν να επιλέξεις μόνο ένα, όχι πάνω από τρία έστω.
Όταν το κόστος ευκαιρίας δεν σε τρομάζει, δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά όταν φοβάσαι ότι αν κάνεις μια επιλογή να ακολουθήσεις μερικά συγκεκριμένα πράγματα θα χάσεις επειδή θα μπορούσες να κάνεις κάτι άλλο… δεν κάνεις τίποτα. Γιατί άλλωστε να θυσιάσεις άπειρες πιθανότητες για μια πραγματικότητα;
Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε νομίζω, όταν η απραγία οφείλεται σε υπερβολική όρεξη ώστε να μην κατασταλάζουμε ή τόσο φόβο που να μη θέλουμε να επιλέξουμε και να χάσουμε, είναι να παραδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα, όπως δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα.
Ίσως μπορέσουμε να έχουμε μια καριέρα και να είμαστε ταυτόχρονα συγγραφείς ή ζωγράφοι και να έχουμε μερικά χόμπι, αλλά μια θα είναι η καριέρα και λίγα- ο ακριβής αριθμός διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο- τα υπόλοιπα πράγματα στα οποία θα αφιερωνόμαστε. Αν είναι πολλά αυτά που θέλουμε, δεν θα τα καταφέρουμε όλα. Άνθρωποι είμαστε, με τις αδυναμίες μας και τον περιορισμένο χρόνο μας.
Το δεύτερο πράγμα που πρέπει να παραδεχτούμε είναι ότι αφού δεν μπορούμε να ξέρουμε τι είναι το πιο σωστό για μας όταν καλούμαστε να κάνουμε μια επιλογή παρά μόνο στο μέλλον, δεν έχει σημασία. Κρίνουμε από τα στοιχεία που διαθέτουμε και κάνουμε ό,τι νομίζουμε, κι ας έχουμε αμφιβολίες και δεύτερες σκέψεις.
Αν αποδειχθεί ότι ήταν λάθος αργότερα, ίσως δεν φταίει η επιλογή αλλά το γεγονός ότι πέρασαν τα χρόνια και αλλάξαμε σαν άνθρωποι: κάτι που μας ευχαριστούσε παλιά δεν μας ευχαριστεί πλέον. Αν πάλι όχι, δεν πειράζει, γιατί το κόστος ευκαιρίας της επιλογής ενός δρόμου που αποδείχτηκε ότι δεν ήταν ο σωστός για μας είναι μικρότερο από αυτό του να μείνουμε άπραγοι.
Άλλωστε, ανάλογα με την επένδυση θα είναι και η είσπραξη. Οι ώρες εξάσκησης στο βιολί θα επιφέρουν βελτίωση στην τεχνική, ένα ταξίδι θα προσφέρει πολύτιμες εμπειρίες, όπως επίσης και το να σπαταλάμε το χρόνο μας θα έχει ως αποτέλεσμα να μείνουμε στάσιμοι. Το σημαντικό λοιπόν είναι να κάνουμε κάτι. Όπως λέει κι ο συγγραφέας David Allen:
“Μπορείς να κάνεις τα πάντα, αλλά όχι όλα”
Επιμέλεια κειμένου: Γεωργία Καρδαρά, Αναγνώστρια