Εβίτα ΓοργορίνηΟ φασισμός χτυπά σαν ασθένεια, πρέπει να εντοπίσεις τα πρώτα κρούσματα
Τις προάλλες διάβασα ένα άρθρο του Θάνου Λίποβατς όπου παρομοίαζε τη πανούκλα (από το βιβλίο του Camus) με τον φασισμό.O Albert Camus περιέγραψε στο έργο του (“η πανούκλα”) πώς μια ολόκληρη πόλη ξαφνικά έγινε θύμα επιδημίας και ποιες ήταν οι αντιδράσεις και οι συμπεριφορές των πολιτών απέναντι σ’αυτό το συμβάν.
Σημαντική είναι η αρχή του διηγήματος,όπου περιγράφει με ακρίβεια όλη την εθελοτυφλία και αμέλεια,τόσο των πολιτών,όσο και των υπεύθυνων αρχών (με εξαίρεση λίγων ατόμων),να εντοπίσουν εγκαίρως τα πρώτα κρούσματα.Η κύρια αιτία για την διάδοση του αρχικού κρούσματος δεν ήταν τίποτε παραπάνω από την βολικότητα και την υποκρισία των ανθρώπων.Η επιδημία επομένως δεν ήταν ούτε “οργή Θεού” ούτε φυσικό φαινόμενο αλλά ένα πολιτισμικό και κοινωνικό φαινόμενο.Βέβαια,ως κύριος φορέας εμφανίσθηκαν αρχικά οι αρουραίοι που πάντα μεταδίδουν το μικρόβιο της πανούκλας και γι’αυτό έχουν γίνει συνώνυμοι του κακού.
Είναι σαφές ότι το διήγημα αυτό έχει μεταφορικό χαρακτήρα.Η πανούκλα που εννοεί ο Camus είναι η ευκολία με την οποία στην εποχή μας διαδίδονται οι ιδεολογίες του του ολοκληρωτισμού και του μηδενισμού.Στην Ευρώπη και στην Ελλάδα σήμερα,η πανούκλα είναι οι ιδεολογίες του εθνικισμού και του ρατσισμού.Αυτές δηλητηριάζουν αθόρυβα και ανώδυνα τα πνεύματα των ανθρώπων απ’όλες τις τάξεις και παρατάξεις.Ξαφνικά ανακαλύπτει κανείς γύρω του ότι οι φίλοι που εκτιμά και πιστεύει ότι τους γνωρίζει έχουν προσβληθεί από το μικρόβιο του εθνικισμού.Μιλούν για “εθνικό συμφέρον” ή για “μειονότητες” που πρέπει ν’αφανιστούν όπως οι αρουραίοι.
Για όσους δεν το έχουν καταλάβει και αφήνονται στην ανασφάλεια τους να σαγηνευθούν από τις εθνικιστικές και ρατσιστικές σειρήνες στο όνομα του εθνικού συμφέροντος,πρέπει να ειπωθεί εδώ ότι πάνω από το εθνικό συμφέρον,υπάρχει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια,που απαγορεύει να χαρακτηρίσει κανείς κάποιον “αρουραίο”.Όποιος το πράττει αυτό χάνει την αξιοπρέπεια του και η ονομασία αφορά τον ίδιο.
Πολλοί μιλούν σε σχέση με αυτά για κρίση,είτε οικονομική είτε ηθική.Η λέξη αυτή για πολλούς σημαίνει τη μοιρολατρική διαπίστωση μιας αρνητικής κατάστασης και τη προσαρμογή σ’αυτήν.Αυτοί,όπως και στην “πανούκλα” συμπαρασύρουν ακόμη και εκείνους που διαφωνούν με αυτή τη στάση.Δεν είναι όμως ποτέ αργά για να πράξει κανείς διαφορετικά,να πάει ενάντια στο ρεύμα του κομφορμισμού.Οι ορδές των αρουραίων δίνουν το μοντέλο αυτών που δεν έχουν καμία ύπαρξη εκτός της ορδής και στα τυφλά συντελούν το έργο της καταστροφής,αυτοκαταστρεφόμενοι. Κάθε προπαγάνδα και κάθε ξύλινη ή χυδαία γλώσσα δολοφονούν το ζωντανό,κριτικό Λόγο και προετοιμάζουν έτσι το έδαφος για την καταπίεση και εξόντωση των ανθρώπων,όταν η συγκυρία το επιτρέψει.
Φασισμός,εθνικισμός,ρατσισμός,θρησκευτικός σκοταδισμός και διαστροφικότητα έχουν τις ίδιες ασυνείδητες και συνειδητές φαντασιώσεις φαλλικής κυριαρχίας και βίας.Για τους πιο πολλούς σύγχρονους Έλληνες το παρελθόν αποτελεί ένα φετίχ,ένα είδωλο που κρύβει τη σημερινή τους ανεπάρκεια.Δεν έχουν φτάσει ακόμα στο σημείο της αυτοκριτικής και της αυτοσυνείδησης η οποία οδηγεί σε μια πιο αντικειμενική αυτοεκτίμηση και εκτίμηση της προσφοράς του άλλου.
Χθες περίμενα στο Μοναστηράκι μια φίλη μου η οποία είχε καθυστερήσει στο ραντεβου μας.Ενώ περίμενα ήρθε ένας μαυρούλης και μου ζήτησε αναπτήρα.Με ρώτησε αν μιλάω γαλλικά και έτσι μου κράτησε παρέα μέχρι να έρθει η φίλη μου.Τον ρώτησα λοιπόν βασικά πράγματα για τη ζωή του στην Ελλάδα ως μετανάστης.Μου απάντησε ότι βιώνει καθημερινά τον ρατσισμό αλλά δε τον νοιάζει γιατί κρατάει τη καλημέρα κάποιων που τον θυμούνται και τον ρωτάνε τι κάνει όταν τον συναντούν στον δρόμο.
Τον απασχολούσε ιδιαίτερα το θέμα της ανεργίας.Τον καθησύχασα λέγοντας του ότι αυτό απασχολεί όλους τους Έλληνες.Χαμογέλασε.Χάρηκε πολύ που του μίλησα γαλλικά και του έγραψα κάποιες ελληνικές εκφράσεις επειδή θέλει πολύ να μάθει ελληνικά αλλά μιας και το κράτος δε του παρέχει κάποιο πρόγραμμα δε μπορεί.Γι’αυτό ψάχνει Έλληνες φίλους να τον βοηθήσουν.Με ρωτούσε διαρκώς αν με ενοχλεί που κάθεται δίπλα μου επειδή ο κόσμος μας κοιτάει περίεργα.Συνεχώς του απαντούσα όχι αλλά διέκρινα ότι αισθανόταν άσχημα.Αυτός λοιπόν είναι η απειλή αγαπητοί αναγνώστες.Ο μετανάστης που ήρθε στην Ελλάδα θέλει να μάθει ελληνικά αλλά δε μπορεί,θέλει να δουλέψει αλλά δε μπορεί και αισθάνεται άβολα να μου μιλάει επειδή είναι μαύρος και είμαι λευκή.
Απόσπασμα από την “Πανούκλα” του Camus
Οι δυστυχίες, στην πραγματικότητα, είναι μια κοινή υπόθεση, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κανείς όταν του πέσουν στο κεφάλι. Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους.
Ο γιατρός Ριέ ήταν απροετοίμαστος, όπως και οι συμπολίτες μας και έτσι πρέπει να καταλάβουμε τους δισταγμούς τους. Και μ’ αυτόν τον τρόπο επίσης πρέπει να καταλάβουμε ότι μοιράστηκε ανάμεσα στην ανησυχία και την εμπιστοσύνη. Όταν ξεσπάει ένας πόλεμος, οι άνθρωποι λένε: “Δεν θα διαρκέσει πολύ, είναι πολύ ανόητο”. Κι αναμφίβολα ένας πόλεμος είναι σίγουρα πολύ ανόητος, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να διαρκέσει.
Η ανοησία επιμένει πάντα και θα μπορούσε κανείς να το διακρίνει αν δεν σκέφτονταν μόνο τον εαυτό του. Απ’ αυτή την άποψη οι συμπολίτες μας ήταν σαν όλο τον κόσμο, σκέφτονταν τους εαυτούς τους και για να το πούμε κι αλλιώς ήταν ανθρωπιστές: δεν πίστευαν στις δυστυχίες. Η δυστυχία δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου, επομένως λέμε ότι η δυστυχία δεν είναι πραγματική, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Αλλά δεν περνάει πάντα και από κακό όνειρο σε κακό όνειρο, είναι οι άνθρωποι που περνάνε και πρώτα πρώτα οι ανθρωπιστές, γιατί δεν πήραν τις προφυλάξεις τους. Οι συμπολίτες μας δεν ήταν πιο ένοχοι από άλλους, ξεχνούσαν να είναι μετριόφρονες, αυτό είναι όλο και σκέφτονταν ότι όλα είναι ακόμη δυνατά για αυτούς· πράγμα που σήμαινε ότι οι δυστυχίες είναι αδύναμες.
Συνέχιζαν να κάνουν επιχειρήσεις, να ετοιμάζουν ταξίδια, και να έχουν γνώμες. Πως θα μπορούσαν να σκεφτούν τη πανούκλα, που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις, τις συζητήσεις; Θεωρούσαν τους εαυτούς τους ελεύθερους και κανένας δεν θα είναι ποτέ ελεύθερος, όσο υπάρχουν δυστυχίες.”
Πηγή : Θάνος Λίποβατς,Ενάντια στο ρεύμα : για μία κοινωνία πολιτών