FrapressΗ ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε συναισθήματα φαίνεται ότι συνιστά ένα σημαντικό τμήμα της ανθρώπινης ευφυίας: τη συναισθηματική νοημοσύνη.
Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει την ικανότητά μας να κατανοούμε, να εκφραζόμαστε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Η ικανότητα να εκφράζουμε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας είναι σημαντική, αλλά το ίδιο σημαντική είναι και η ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε, να ερμηνεύουμε και να απαντάμε στα συναισθήματα των άλλων.
Φαντάσου έναν κόσμο, όπου δε θα μπορούσες να καταλάβεις πότε ο φίλος σου είναι λυπημένος ή ο συνεργάτης σου θυμωμένος. Οι ψυχολόγοι αναφέρονται σε αυτή την ικανότητα ως συναισθηματική νοημοσύνη και κάποιοι ειδικοί συμπληρώνουν ότι θα μπορούσε να είναι και πιο σημαντική από το IQ.
«Κάθε τι που μαθαίνεις, έχει συναισθηματική βάση»
–Πλάτωνας
Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη;
Η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε, να ελέγχουμε και να εκτιμάμε συναισθήματα. Πολλοί ερευνητές προτείνουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μαθαίνεται και ενισχύεται, ενώ άλλοι λένε ότι είναι έμφυτη.
Από το 1990, ο Peter Salovey και ο John D.Mayer είναι οι επικεφαλής ερευνητές της συναισθηματικής νοημοσύνης. Στο άρθρο τους «Emotional Intelligence», την όρισανως «το υποσύνολο της κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την ικανότητα να παρακολουθούμε τα δικά μας συναισθήματα κι αισθήματα, αλλά και των άλλων, να τα ξεχωρίζουμε και να χρησιμοποιούμε την πληροφορία για να καθοδηγούμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας» (1990).
Οι 4 κλάδοι της συναισθηματικής νοημοσύνης
O Salovey και ο Mayer πρότειναν ένα μοντέλο που αναγνώρισε τους τέσσερις διαφορετικούς παράγοντες της συναισθηματικής νοημσύνης: η αντίληψη του αισθήματος, η ικανότητα να εξηγούμε με τα αισθήματά μας, η ικανότητα να κατανοούμε τα αισθήματα και η ικανότητα να τα ελέγχουμε.
- Η αντίληψη: το πρώτο βήμα για να κατανοήσουμε τα αισθήματα είναι να τα αντιληφθούμε επακριβώς. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την κατανόηση μη φραστικών σημάτων, όπως η γλώσσα του σώματος και οι εκφράσεις του προσώπου.
- Η λογική: Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την αξιοποίηση των αισθημάτων στην προώθηση της σκέψης και της γνωστικής λειτουργίας. Τα αισθήματα μας βοηθούν να θέτουμε προτεραιότητες σε ό,τι δίνουμε προσοχή και σε ό,τι αντιδρούμε. Ανταποκρινόμαστε συναισθηματικά σε πράγματα που κερδίζουν την προσοχή μας.
- Η κατανόηση: Τα αισθήματα που αντιλαμβανόμαστε ενέχουν μια τεράστια ποικιλία μηνυμάτων. Αν κάποιος εκφράζεται με θυμό, ο παρατηρητής πρέπει να ερμηνεύσει την αιτία του θυμού και τι θα μπορούσε αυτός να σημαίνει. Για παράδειγμα, αν το αφεντικό σου φέρεται με θυμό, ίσως να σημαίνει ότι είναι απογοητευμένος με τη δουλειά σου ή επειδή πήρε πρόστιμο, επειδή έτρεχε με το αυτοκίνητο, καθώς ερχόταν στη δουλειά εκείνο το πρωί ή επειδή τσακώθηκε με τη γυναίκα του.
- Ο έλεγχος: Η ικανότητα να ελέγχουμε τα αισθήματά μας αποτελεσματικά έχει μεγάλη σημασία στη συναισθηματική νοημοσύνη. Η ρύθμιση των αισθημάτων, η κατάλληλη ανταπόκριση και η ανταπόκριση στα συναισθήματα των άλλων είναι όλα σημαντικά.
Σύμφωνα με τους Salovey και Mayer, οι τέσσερις κλάδοι του μοντέλου τους είναι «διαβαθμισμένοι από τις πιο βασικές ψυχολογικές διαδικασίες σε υψηλότερες, πιο ψυχολογικά ενταγμένες διαδικασίες. Για παράδειγμα, το χαμηλότερο παρακλάδι αφορά στις (σχετικά) απλές ικανότητες της αντίληψης και της έκφρασης συναισθημάτων. Αντιθέτως, οι υψηλότερου επιπέδου παράγοντες αφορούν το συνειδητό, αντανακλαστικό συγχρονισμό των αισθημάτων» (1997).
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι εξαιρετική, μέχρι να γίνει κατάχρησή της
Η εξισορρόπηση της ωμής νοημοσύνης με την συναισθηματική επίγνωση, είναι ένα δίκοπο μαχαίρι: Μας βοηθά να ταυτιστούμε με τους άλλους και να ξεπεράσουμε τις απλές παρεξηγήσεις που μας πληγώνουν, αλλά αν πέσει σε ακατάλληλα χέρια, μπορεί να γίνει εργαλείο χειραγώγησης.
Με την ιδέα μιας μη ποσοτικής, συναισθηματικής ενστικτώδους νοημοσύνης να γίνεται δημοσίως γνωστή, ο ψυχολόγος Daniel Goleman στο βιβλίο του «Emotional Intelligence» (1995) επάνδρωσε την οπτική μας για το τι σήμαινε να είσαι έξυπνος, με αποτέλεσμα να εξηγήσει γιατί πολλά εξαιρετικά έξυπνα άτομα δεν έχουν καλές συναναστροφές.
Οι άνθρωποι που κατανοούν με μοναδικό τρόπο τις ανθρώπινες επιθυμίες, όπως την ανάγκη να μας σέβονται, να μας ακούνε και να μας καταλαβαίνουν, μπορούσαν να ωφελήσουν οργανώσεις και οργανισμούς χειραγωγώντας το κοινωνικό κεφάλαιο. Ενώ τα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού καλλιεργούσαν τη συναισθηματική νοημοσύνη, οι ναρκισσιστές και Μακιαβελικοί συνεργάτες έκαναν το ίδιο.
Μια σύντομη ματιά στις πρόσφατες μελέτες της Atlantic παρέχει αποδείξεις ότι η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια πιο ναρκισσιστική συμπεριφορά και, αν κάποιος έχει την προδιάθεση της απάτης, μπορεί να κάνει μια κομπίνα ακόμα πιο δόλια και ύπουλη:
«Ένα άρθρο του 2010 (δημοσιευμένο στην Research in Organizational Behavior) εξέτασε τις χρήσεις «προσωπικού οφέλους» της συναισθηματικής νοημοσύνης σε επαγγελματικά γραφεία, όπως την «εστίαση σε στρατηγικά σημαντικούς στόχους» (υφιστάμενοι, αντίπαλοι, επιτηρητές) και τη δουλειά «να διαστρεβλώσω, να εμποδίσω ή να ενισχύσω τις φήμες, το κουτσομπολιό και άλλους τύπους συναισθηματικών πληροφοριών»
Ίσως το χειρότερο απ’ όλα, είναι ότι τα άτομα με στρατηγικά παραπλανητικές συμπεριφορές μπορεί να είναι μακαρίως αδαή της ίδιας τους της συμπεριφοράς. Ο νευροεπιστήμονας James Fallon είναι ένα – ευρέως γνωστό – τέτοιο άτομο. Τυφλός από την τάση του να χειραγωγεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, μόλις στα 60 του χρόνια συνειδητοποίησε ότι από συνήθεια ενοχλούσε και χειραγωγούσε τους ανθρώπους χωρίς να νοιάζεται για τις πράξεις του. Η συνέντευξή του (Big Think) είναι μια εντυπωσιακή ματιά στο πώς είναι να ανακαλύπτεις τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού σου.