“΄Άνδρας με κόκκινο μανδύα”: μια διαφορετική προσέγγιση της Μπελ Επόκ από τον Julian Barnes

Βιβλιοκριτική: Άνδρας με κόκκινο μανδύα του Julian Barnes

Υβριδικό και εξαιρετικά εύστοχο, το νέο μυθιστόρημα του Julian Barnes ανοίγει έναν δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στη δική μας εποχή και σε εκείνη της Μπελ Επόκ. Στο Άνδρας με κόκκινο μανδύα ο Βρετανός συγγραφέας συνδυάζει τρόπους γραφής αντίστοιχους άλλοτε των μυθιστορημάτων και άλλες φορές των επιστημονικών εργασιών. Την ιδιαίτερη αυτή πένα, άλλωστε, την έχουμε δει από τον ίδιο και σε παλιότερα βιβλία του όπως στο Ο παπαγάλος του Φλομπέρ.

Μπελ Επόκ, δανδισμός και η εποχή της παρακμής

Τοπίο του ιδιόμορφου αυτού βιβλίου η παρισινή κοινωνία της Μπελ Επόκ που έχει μείνει γνωστή ως η εποχή της παρακμής. Αφορμή, όμως, για να επιστρέψει σε αυτήν είναι μια επίσκεψη του Barnes στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου όπου και γνωρίζει έναν πίνακα του Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ. Ο πίνακας, φιλοτεχνημένος στα 1881, απεικονίζει έναν άγνωστο για εμάς –μα πολύ γνωστό για την εποχή του- γυναικολόγο τον Σαμιέλ Ζαν Πότσι.

Έτσι λοιπόν, ο συγγραφέας επηρεάζεται μέσα από την τέχνη, ανατρέχει σε μελέτες και αρχεία τόσο για τον Πότσι όσο και για την εποχή του, και μάς παραδίδει το μυθιστόρημά του. Άλλωστε, όπως μάς έχει δείξει και στον Παπαγάλο ο Barnes αντιμετωπίζει την τέχνη ως μια κοίτη μέσω της οποίας αναστοχάζεται.

Ανάμεσα στα θέματα που θίγονται από μέρους του είναι: ο διαφορετικός τρόπος ζωής και αντίληψης του έρωτα ανάμεσα στη Γαλλία (που παρουσίαζε μια μεγαλύτερη ελευθεριότητα) και στην Αγγλία (που είχε εγκλωβιστεί στα βικτωριανά ήθη), μια πλήρης παρουσίαση βασικών προσώπων της παρακμιακής εποχής (συγγραφείς, καλλιτέχνες, αριστοκράτες, ηθοποιοί όπως η Σάρα Μπερνάρ), ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον δανδισμό.

Αυτό το τελευταίο δεδομένο του επιτρέπει να συγκρίνει τη δική μας παρακμιακή εποχή με εκείνη των τελών του 19^ου αιώνα η οποία ποτέ δεν ονομάστηκε ως περίοδο της décadence παρά μόνο από τους μεταγενέστερους μελετητές. Επανέρχεται και σχολιάζει συχνά το μνημειώδες έργο και για πολλούς Βίβλο του πολιτισμού του fin de siècle Ανάστροφα του Huysmans.

Πέραν όλων των παραπάνω, ασχολείται έντονα και με την επιστημονική πλεύρα του Πότσι ως γυναικολόγου και πρωτοπόρου για την έναρξη μιας νέας ιατρικής εποχής που έθετε το γυναικείο φύλο πιο σοβαρά ως ασθενή.

Υβριδικό μυθιστόρημα

Ενδιαφέρον, βέβαια, παρουσιάζει και ο τρόπος με τον οποίο ο Barnes δαμάζει το υλικό του. Ο Άνδρας με κόκκινο μανδύα βρίθει από αναφορές σε επιστημονικά βιβλία, ημερολόγια (είτε της κόρης του Πότσι είτε των αδελφών Γκονκούρ στους οποίους οφείλουμε πολλές πληροφορίες για εκείνη την περίοδο), ένα υλικό που τακτοποιείται με μυθιστορηματικό τρόπο.

Άλλωστε, και το τέλος του ίδιου του βιβλίου λήγει όπως ακριβώς ένα μυθιστόρημα. Μάς δίνει την εντύπωση ενός μυθιστορήματος με πολλές, όμως, ρωγμές στους τρόπους της διαχείρισής του.

Ο Barnes σπάει τα δεσμά της συμβατικής βιογραφίας παραδίδοντας τη δική του εκδοχή μιας γοητευτικής εποχής, εκείνης της Μπελ Επόκ.

• Το βιβλίο Άνδρας με κόκκινο μανδύα του Julian Barnes κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά.
• Στον παρακάτω σύνδεσμο όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να ακούσει ένα ενδιαφέρον podcast συζήτησης ανάμεσα στην μεταφράστρια του βιβλίου του Barnes και της Ρίτας Κολαΐτη, μεταφράστριας του Ανάστροφα του Huysmans: https://open.spotify.com/episode/7iEfsfT1L889onODwRUJTH?si=YfrWJGVMTfeUUX8sGd3gsw