Μαρία ΑδαμτζίλoγλουΟ Άγγελος Σικελιανός αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραδοσιακούς Έλληνες ποιητές, του οποίου το έργο διακρίνεται από έντονο λυρισμό και ιδιαίτερο γλωσσικό πλούτο.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του
Στα τέλη του 19ου αιώνα η Λευκάδα– τόπος όπου γεννιέται ο Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)- διατηρούσε ακόμη ζωντανή την επτανησιακή πνευματική παράδοση. Η ηρωική ατμόσφαιρα του 1821, η ποίηση του Σολωμού και του Βαλαωρίτη, ο κόσμος των θρύλων και των παραμυθιών και οι μνήμες της παλαιάς αριστοκρατικής τάξης στην Αγία Μαύρα αποτελούν κάποια από τα πρώτα βιώματα του ποιητή.
Ο Άγγελος, το τελευταίο από τα πέντε εν ζωή παιδιά του Άγγελου Σικελιανού, καθηγητή της ιταλικής και της γαλλικής γλώσσας στο Γυμνάσιο της Λευκάδας, και της καλλιεργημένης και αρχοντικής Χαρίκλειας Σικελιανού θα διαμορφώσει τον χαρακτήρα του από την ατμόσφαιρα του πατρικού σπιτιού και τη στάση ζωής των γονιών του και της οικογενειακής τους παράδοσης. Ειδικότερα η προσωπικότητα του πατέρα του θα επιδράσει βαθιά τον ψυχισμό του.
Ο ποιητής σε νεαρή ηλικία Πηγή: www.lifo.gr
Ο Σικελιανός στα χρόνια 1900-1920
Ερχόμενος στην Αθήνα το 1900, ο Σικελιανός εγγράφεται στη Νομική σχολή. Εντούτοις, το πανεπιστημιακό περιβάλλον και τα μαθήματα της σχολής δεν τον ελκύουν και σύντομα θα το εγκαταλείψει. Τα ενδιαφέροντά του στρέφονται προς το θέατρο.
Τον Φεβρουάριο του 1901 ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ιδρύει τη Νέα Σκηνή, έχοντας σκοπό να προσφέρει μια αναγεννητική πνοή στα θεατρικά δρώμενα. Ανάμεσα στους ηθοποιούς που βρίσκονται δίπλα του, οι γνωστότεροι ήταν οι εξής: ο Σικελιανός με την αδερφή του Ελένη και ο σύζυγός της ποιητής Σπήλιος Πασαγιάννης, η μεγάλη ηθοποιός Κυβέλη στο ξεκίνημα της, ο Μήτσος Μυράτ, ο ποιητής Σωτήρης Σκίπης και η ποιήτρια Μυρτιώτισσα.
Ο Σικελιανός θα λάβει μέρος σε αρκετές παραστάσεις της Νέας Σκηνής από το 1901 έως το 1903. Θα διαπιστώσει όμως ότι δεν ήταν ο σκοπός της ζωής του.
Ήδη το 1902 δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό ο Διόνυσος. Δεν είχε αποκτήσει ακόμη την προσωπική του ταυτότητα. Έως το 1905 δημοσιεύει αρκετά ακόμη ποιήματα στα περιοδικά: Παναθήναια, Ο Νούμας, Ακρίτας και Ζωή.
Έχει επίγνωση ότι δεν αποτελούν ένα στάδιο αναζητήσεων και, θεωρώντας τα ατελή, δεν θα τα συμπεριλάβει στη συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού του έργου.
Η γνωριμία με την Εύα Πάλμερ
Τον Αύγουστο του 1906 θα συναντήσει την εύπορη Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, που βρέθηκε στην Αθήνα προσκεκλημένη από την αδερφή του ποιητή Πηνελόπη Σικελιανού. Παρά το φράγμα της γλώσσας, οι Πάλμερ και Σικελιανός γνωρίστηκαν και συνειδητοποίησαν ότι μοιράζονταν την ίδια άποψη για τον κόσμο.
Μέσα από τις συζητήσεις τους για τον πολιτισμό και την ειρήνη, η Πάλμερ θυμήθηκε τις συζητήσεις στη Λέσχη του πατέρα της. Τότε τέθηκαν και οι βάσεις για την αναβίωση του δελφικού ιδεώδους με τις Δελφικές Εορτές.
Σκοπός τους θα ήταν να φέρουν διαφορετικούς ανθρώπους μαζί και με μέσο την τέχνη (μουσική, χορός και θέατρο) να διαδώσουν το μήνυμά της αρμονίας ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών εθνικών, θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων.
Εύα Πάλμπερ Σικελιανού Πηγή; https://el.wikipedia.org/wiki/
Η Πάλμερ ακολούθησε τον Σικελιανό στο σπίτι των προγόνων του στη Λευκάδα, όπου της γνώρισε την ποίησή του και συζήτησαν περισσότερο και βαθύτερα τη δελφική ιδέα. Το 1907 η Πάλμερ και ο Σικελιανός ταξίδεψαν στην Αμερική, ώστε η Εύα να γνωρίσει τον Σικελιανό στη μητέρα της και να παντρευτούν.
Η Πάλμερ δεν ήταν προετοιμασμένη για το ενδιαφέρον που έδειξε για αυτήν ο αμερικανικός τύπος: Καθώς η αμφίεση της απέκλινε σημαντικά από τη δυτική ενδυμασία της εποχής, οι εφημερίδες της Νέας Υόρκης βρήκαν στο πρόσωπό της, ως κληρονόμου και της έντονα αντισυμβατικής φήμης του πατέρα της, ένα ενδιαφέρον θέμα.
Η Πάλμερ απέφυγε τα ΜΜΕ και οργιζόταν για τις συχνά ψευδείς πληροφορίες και ιστορίες που διέδιδαν για εκείνη. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1907 παντρεύτηκε τον Άγγελο Σικελιανό στο Μπαρ Χάρμπορ του Μέιν. Η Πάλμερ είχε βαρεθεί τη ζωή στο Παρίσι, έναν τρόπο ζωής που τώρα θεωρούσε ως επιπόλαιο.
Η φιλία της με τη Νάταλι Μπάρνεϋ χάλασε και αποκαταστάθηκε χρόνια αργότερα με την ανταλλαγή επιστολών. Η σχέση της Πάλμερ με τον Σικελιανό περιγράφεται και από τον Τάκη Δημόπουλο, προσωπικό φίλο και ερμηνευτή του έργου του Έλληνα ποιητή, ο οποίος χαρακτηρίζει την σύναψη της σχέσης τους ως ένα γεγονός προετοιμασμένο μυστικά και σχεδόν προκαθορισμένο από τη μοίρα.
Πηγή: https://aromalefkadas.gr
Ο Σικελιανός, έπειτα από τη γνωριμία τους, ταξιδεύει στην Αίγυπτο και επιστρέφοντας στην Λευκάδα, συνάπτει μαζί της σχέση, η οποία σύντομα θα οδηγήσει σε γάμο. Η Πάλμερ πλέον μεταστρέφει τις πνευματικές της στοχεύσεις, αναγνωρίζει την προτεραιότητα που έχει μια στάση αφοσίωσης και επικέντρωσης στο όραμα του Σικελιανού και στέκεται αρωγός και συμπαραστάτης στη Δελφική Ιδέα.
Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε έτσι στην Αθήνα, όπου απέκτησε έναν γιο που τον ονόμασαν Γλαύκο. Η οικογένεια διατηρούσε και τη μικρή κατοικία στη Λευκάδα, όπου περνούσαν τις διακοπές τους εξερευνώντας τις ακτές και ψαρεύοντας. Η Εύα άρχισε να μελετά και τη βυζαντινή μουσική με δάσκαλο τον λόγιο, παιδαγωγό, βυζαντινολόγο, συνθέτη, πρωτοψάλτη και μουσικολόγο Κωνσταντίνο Α. Ψάχο.
«Στον Άγγελο αγαπάω τη χώρα του, το λαό του, τη γλώσσα του, και πιο πολύ τα όνειρά του…»
Εύα Πάλμερ
Η Πάλμερ ενδιαφερόταν για την πολυπλοκότητα της ελληνικής μουσικής, που δεν μπορούσε να καταγραφεί με τη σημειογραφία της δυτικής μουσικής. Οι επιδιώξεις της Πάλμερ στη μουσική της δημιούργησαν την έντονη επιθυμία να ιδρύσει μία σχολή με σκοπό τη διατήρηση της ελληνικής ιστορικής μουσικής, πράγμα που δεν έγινε, καθώς άλλα, μεταγενέστερα σχέδια έστρεψαν τον χρόνο και την προσοχή της προς άλλες κατευθύνσεις.
Επιπρόσθετα, με δικούς της πόρους και οργανώνοντας δωρεές, βοήθησε τον Ψάχο να συγκεντρώσει το ποσό που χρειαζόταν για να παραγγείλει την κατασκευή ενός εξειδικευμένου αρμονίου. Το όργανο κατασκευάσθηκε από τον G.F. Steinmeyer το 1924 στη Γερμανία και ο Ψάχος το ονόμασε «Evion Panharmonium» από το όνομα της Εύας Πάλμερ, της μεγαλύτερης χορηγού του.
Το αρχικό Evion Panharmonium πιστεύεται ότι καταστράφηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά δύο μικρότερα μοντέλα του μεταφέρθηκαν πίσω στην Ελλάδα από τον Ψάχο.
Δελφικές εορτές
Οι Δελφικές Εορτές ήταν μια σειρά από ποικίλες εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν στο Αρχαίο Θέατρο των Δελφών κατά τη διάρκεια των ετών 1927 – 1930 από τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό και την Αμερικανίδα σύζυγό του Εύα Πάλμερ.
Το 1927 ανέβηκε η αρχαία τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» και το 1930 οι «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στο πλαίσιο των «Δελφικών Εορτών» του Άγγελου Σικελιανού. Επηρεασμένος από την μελέτη του έργου αρχαίων ποιητών, κυρίως του Πινδάρου και του Ομήρου, αλλά και Πυθαγόρειων και λυρικών ποιητών θέλησε να αναβιώσει το αρχαιοελληνικό πνεύμα.
Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/
Με βάση την αρχαία Ελλάδα και πνευματικό κέντρο τους Δελφούς, ο Σικελιανός επιθυμούσε να πραγματοποιήσει μια σύγχρονη παράδοση που θα αποσκοπούσε στην ενότητα και την ειρήνη όλων των λαών. Μια πανανθρώπινη, οικουμενική πνευματική επικοινωνία που θα επισκίαζε όλα τα σύνορα και τις διεθνείς αγκυλώσεις και προκαταλήψεις.
Πηγή: https://www.stereanews.gr
Χωρίς βέβαια καμία κρατική παρέμβαση και χρηματοδότηση, έγιναν πραγματικότητα μόνο οι αρχαίες παραστάσεις με την οικονομική βοήθεια της Εύας. Η Εύα είχε κληρονομήσει ένα μεγάλο ποσό από τον πατέρα της και καθώς ήταν αφιερωμένη «ψυχή τε και σώματι» στην ιδέα του συζύγου της, χρηματοδότησε ολόκληρη την προσπάθεια. Η ίδια ανέλαβε την σκηνοθεσία, τη διδασκαλία της μουσικής, την χορογραφία, τα κοστούμια αλλά και την διεκπεραίωση του τεράστιου γραφειοκρατικού έργου.
Μπορεί οι δύο παραστάσεις στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο να καθιέρωσαν το ανέβασμα αρχαίων τραγωδιών και θεατρικών έργων στην Ελλάδα, ωστόσο το πόνημα δυστυχώς δεν βρήκε μεγάλη απήχηση. Χωρίς τη στήριξη του κράτους, οι «Δελφικές Εορτές» δεν είχαν επιτυχία. Ο Άγγελος, πικραμένος εν μέρει έριξε το άδικο στην Εύα, λέγοντας πως μια γυναικεία σκηνοθεσία παραξένεψε και προβλημάτισε το κοινό. Η Εύα από την άλλη, απογοητευμένη και σχεδόν χρεοκοπημένη, αποφάσισε να εγκαταλείψει την προσπάθεια. Άφησε όμως και τον Άγγελο, που την απατούσε. Η Εύα επέστρεψε στην Αμερική. Ο Σικελιανός παντρεύτηκε την Άννα Καραμάνη και οι τρεις τους διατήρησαν μια φιλική σχέση.
Πηγή: https://aromalefkadas.gr
Η Πάλμερ συνέχισε να στηρίζει τον Σικελιανό.
Η Πάλμερ επιστρέφοντας στην Αμερική, αρχικά αναζήτησε χρηματοδότες για την συνέχιση των «Δελφικών Εορτών». Παράλληλα, μέσα από διαλέξεις και άρθρα προωθούσε τη Δελφική Ιδέα. Η απήχηση δεν ήταν η αναμενόμενη.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής κι ενώ ο Σικελιανός γινόταν εθνικός ήρωας διαβάζοντας στην κηδεία του Κωστή Παλαμά επαναστατικούς στίχους, η Εύα από την Αμερική αναζητούσε οικονομική βοήθεια για την Ελλάδα και στήριζε οικονομικά τον Άγγελο και την γυναίκα του! Τρία χρόνια αργότερα, η Πάλμερ με τον Χένρι Μίλερ υποστήριξαν την υποψηφιότητα του Σικελιανού για το Βραβείο Νόμπελ.
Πηγή: https://aromalefkadas.gr
Το 1950 ο Άγγελος κατάφερε να αποσπάσει χρηματική επιχορήγηση για την αναβίωση των «Δελφικών Εορτών» και η Εύα ετοιμάστηκε να ταξιδέψει στην Ελλάδα. Μάταια. Δεν της εξέδιδαν διαβατήριο. Ήρθε στην Ελλάδα το 1952, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Σικελιανού, στις 19 Ιουνίου 1951. Στις 4 Ιουνίου του 1952, η Πάλμερ υπέστη καρδιακή προσβολή ενώ παρακολουθούσε στους Δελφούς τον «Προμηθέα Δεσμώτη». Σε ηλικία 78 χρόνων, τάφηκε δίπλα στον Άγγελο Σικελιανό στους Δελφούς.
Η γνωριμία του με τον Καζαντζάκη
Συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1914 στα γραφεία του Εκπαιδευτικού Ομίλου στην Αθήνα. Τότε ήταν ήδη αναγνωρισμένοι ανάμεσα στους λογοτέχνες της γενιάς τους. Αναγνωρίστηκαν αμέσως ως αδελφοί. Αυτή η πράξη έχει μεγάλη σημασία από μόνη της, καθώς σηματοδοτεί μια κοινή πορεία τα επόμενα χρόνια, στην αναζήτηση ενός κοινού σκοπού.
Πηγή: https://www.lifo.gr/team/sansimera/58558
Εξαρχής είχαν πολλά κοινά: τη νησιωτική καταγωγή και τη συναφή παράδοση, την ακλόνητη πίστη στον δημοτικισμό, το υψηλό πνευματικό φρόνημα, τη βαθιά θρησκευτική πίστη. Οι δυο τους γνωρίζονται σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία είχαν ανάγκη την πνευματική αναζήτηση. Πάλευαν να εκφράσουν το άρρητο που βρισκόταν μέσα τους. Ο Καζαντζάκης πάσχει και αγωνίζεται να ξυπνήσει ψυχές, να δώσει ανώτερο ιδεολογικό περιεχόμενο στον φίλο, τον αδελφό. Αναζητεί συνοδοιπόρους-συντρόφους στον πνευματικό του αγώνα.
Επηρεασμένοι από τη βαθιά εσωτερική τους παρόρμηση, επιχειρούν ένα συστηματικό προσκύνημα στους ιερούς τόπους της Ελλάδας, αρχίζοντας από το Άγιον Όρος. Αναζητούν τη συνείδηση της γης και της φυλής τους, αλλά και της δικής τους προσωπικής δημιουργίας στα μέρη που έχουν σφραγιστεί με τη δημιουργική πνοή του ελληνικού πολιτισμού. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1914, πραγματοποιούν την περιήγησή τους στο Άγιον Όρος, όπου βιώνουν μια πνευματική ένταση. Είναι η εποχή που ο Σικελιανός αρχίζει να γράφει τις πέντε «Συνειδήσεις» του, οι οποίες θα αποτελέσουν τον «Πρόλογο στη ζωή». Κουβεντιάζουν για τη μοίρα του ανθρώπου και για το δικό τους χρέος, εκστατικοί και ευτυχισμένοι.
- https://www.lifo.gr/team/sansimera/58558
- Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Λίνος Πολίτης
- Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα-Έργα-Ρεύματα-Όροι