Δήμητρα ΚώτσηΓιατί αγαπάμε την άνοιξη…
Μπορεί η άνοιξη φέτος να μην είναι και πολύ… σίγουρη για τον εαυτό της, και μπορεί ο Μάιος να έμοιαζε περισσότερο με Οκτώβριο, ωστόσο ευτυχώς έχουμε την τέχνη και μια ματιά στους παρακάτω πίνακες αρκεί για να χορτάσουμε ανοιξιάτικες εικόνες!
Sandro Botticelli, Primavera (~1478 )
Λένε ότι ένα λουλούδι δεν φέρνει την άνοιξη. Δεν ισχύει βέβαια το ίδιο όταν πρόκειται για… 190 λουλούδια!
Η «Άνοιξη» του Μποτιτσέλι έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα αριστουργήματα της περιόδου της Αναγέννησης.
Ο εναλλακτικός τίτλος του έργου είναι «Η Αλληγορία της Άνοιξης» και όσον αφορά την ερμηνεία του, πέρα από τα προφανή στοιχεία της φύσης και τα χρώματα που δομούν το ανοιξιάτικο θέμα του, υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ιστορία που μας διηγείται.
Οι περισσότερες ερμηνείες κινούνται στη σφαίρα της ελληνικής και της ρωμαϊκής μυθολογίας αναγνωρίζοντας ανάμεσα στις απεικονιζόμενες μορφές την Αφροδίτη, τον Ζέφυρο, τη ρωμαϊκή Flora, τον Ερμή και τις Τρεις Χάριτες.
Ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συμβολισμούς του έργου είναι όλες οι γυναικείες μορφές οι οποίες κυοφορούν, συμβολίζοντας τη γονιμότητα της φύσης στη διάρκεια της άνοιξης.
Θεωρείται ότι σε ολόκληρη τη σκηνή του πίνακα έχουν αναγνωριστεί από βοτανολόγους περίπου 500 είδη φυτών, τα 190 εκ των οποίων είναι λουλούδια.
Από ένα άρθρο με θέμα την άνοιξη και την τέχνη, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι κήποι του Μονέ.
Claude Monet, «Μονοπάτι στον Κήπο του Μονέ στο Giverny», 1902
Η αγάπη και η αφοσίωση του Μονέ στη φύση, στα λουλούδια και στην καλλιέργεια πολλών και σπάνιων ειδών, οι πίνακες από τον κήπο του στο Giverny και η φήμη για την ομορφιά του συντέλεσαν στο να είναι μέχρι σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της Γαλλίας, ειδικά για τους λάτρεις της τέχνης.
Παπαρούνες, ηλιοτρόπια, νάρκισσοι ίριδες, παιώνιες, ήταν μερικά μόνο από τα λουλούδια που δημιουργούσαν την παλέτα του κήπου στο Giverny, έξω από το σπίτι το οποίο για χρόνια νοίκιαζε η οικογένεια του καλλιτέχνη μέχρι που ο ίδιος, όταν έφτασε πια σε υψηλά επίπεδα αναγνωσιμότητας, κατάφερε να αγοράσει και να δημιουργήσει εκεί τον κήπο που πάντα ονειρευόταν.
Για τον ίδιο δεν ήταν μόνο μια ευχάριστη ενασχόληση, αλλά όπως αποδεικνύουν και οι πολυάριθμοι πίνακές του, ο κήπος του ήταν και η αστείρευτη πηγή της καλλιτεχνικής του έμπνευσης, η τόνωση της δημιουργικότητάς του και η διέξοδός του σε περιόδους ψυχολογικής πίεσης.
Ο Μονέ, ακόμη και όταν σχεδίαζε ή περιποιούνταν τον κήπο του, δεν έπαυε να σκέφτεται και να λειτουργεί σαν ζωγράφος. Η δημιουργία του κήπου απαιτούσε μελέτη επιστημονική και προσωπικό μόχθο.
Οι συμμετρίες και οι αρμονίες των χρωμάτων που προσεκτικά μελετούσε, όπως και οι υπολογισμοί του φωτός και των σκιάσεων έκαναν τον κήπο του στο Giverny να μοιάζει σαν ένα κομμάτι του παραδείσου.
Claude Monet, «Οι όχθες του ποταμού Epte την άνοιξη», 1885
Αυτή τη φορά η ιμπρεσιονιστική πινελιά του Μονέ φεύγει έξω από τα όρια του κήπου του και μας μεταφέρει στις όχθες του ποταμού Epte. Το νερό που συναντάται συχνά στους πίνακες του Μονέ, του δίνει τη δυνατότητα να αποδώσει αυτή τη θεαματική αντανάκλαση που σε συνδυασμό με τα χρώματα της βλάστησης συνθέτουν ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό ανοιξιάτικο σκηνικό.
Vincent Van Gogh, «Ψάρεμα την Άνοιξη», 1887
Όπως είναι γνωστό, ο Van Gogh αγαπούσε να βρίσκεται στο ύπαιθρο και να ζωγραφίζει τα τοπία που έβλεπε γύρω του.
Στο συγκεκριμένο έργο, απεικονίζεται η τοποθεσία κοντά στο Pont de Clichy του Παρισιού, όπως τη ζωγράφισε στο φυσικό φως της μέρας κατά την περίοδο που ζούσε στη γαλλική πρωτεύουσα.
Τα έντονα κίτρινα και πράσινα, το γεφυράκι πάνω από τον Σηκουάνα και οι βαρκούλες δημιουργούν ένα αισιόδοξο και ειδυλλιακό ανοιξιάτικο σκηνικό.
Paul Gauguin, «Ιερή Άνοιξη», 1894
Ενώ είχε επιστρέψει στη Γαλλία το 1893 μετά την πρώτη του επίσκεψη στην Ταϊτή, ο Γκωγκέν συνέχιζε να δημιουργεί έργα εμπνευσμένα από την καθημερινότητα και τον πολιτισμό των ιθαγενών.
Ο τίτλος του έργου στην ταϊτινή γλώσσα είναι «Nave Nave Moe». Τα έντονα χρώματα του ρεύματος του κλουασονισμού αποδίδουν με ζωντανό τρόπο το ανοιξιάτικο τοπίο των τροπικών νησιών της Πολυνησίας όπου ο ίδιος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του.
Paul Cezanne, «Άνοιξη», 1860-2 (από το έργο «Τέσσερις Εποχές»)
Η Άνοιξη του Σεζάν είναι μια κοπέλα ανέμελη, ξυπόλυτη στη φύση και ταυτόχρονα μελαγχολική και νοσταλγική. Τα χρυσά μαλλιά της λάμπουν. Το χυτό φόρεμά της είναι κατακόκκινο, σαν τα λουλούδια που τυλίγει γύρω της και κάνει ακόμη πιο έντονη την αντίθεση με τα ψυχρά χρώματα στο φόντο.
Τα χέρια και το πόδι της λυγίζουν αποδίδοντας την ανάλαφρη κίνησή της σε έναν πίνακα του οποίου τα χαρακτηριστικά θυμίζουν πολύ εκείνα των έργων της βυζαντινής ζωγραφικής.
Francisco Goya, «Οι Ανθοπώλες της άνοιξης», 1786
Ο ζωγράφος που έδειξε τον δρόμο προς τον Ρομαντισμό μας δίνει μια άνοιξη γλυκιά, παιδική, τρυφερή. Ροδαλά, στρογγυλά πρόσωπα και καμπύλες γραμμές δίνουν σχήμα στις μορφές, ενώ ο χαμογελαστός άνδρας με το κουνέλι μας μετατρέπει με τη χειρονομία του από θεατές σε συμμετέχοντες παρασύροντάς μας στην πιο παιχνιδιάρικη πλευρά της πιο χαρούμενης εποχής του χρόνου.
John Millais, «Άνοιξη (Ανθισμένες Μηλιές)», 1856-59
Σε ένα ανοιξιάτικο πικ νικ στη φύση μας παραπέμπει ο πίνακας του προραφαηλίτη Millais. Οι αμέτρητες ανθισμένες μηλιές δηλώνουν την αφθονία και την ομορφιά της ανοιξιάτικης ανθοφορίας. Δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο ότι όλες οι μορφές είναι γυναικείες, από μικρά κοριτσάκια, μέχρι και μεγαλύτερες γυναίκες που απολαμβάνουν τη φύση, ξαπλώνουν στο γρασίδι, γεύονται τα χρώματα και τα αρώματά της άνοιξης.
Rene Magritte, «Άνοιξη», (1965)
Με τον πιο απλό τρόπο ο Σουρεαλιστής Magritte απεικονίζει την άνοιξη, χρησιμοποιώντας μερικά από τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα σύμβολά της, όπως το πουλί. Ένα φανταστικό πουλί η φιγούρα του οποίου σχηματίζεται από φύλλα και κλαδιά, μοτίβο που επαναλαμβάνεται και στο υπόλοιπο σκηνικό.
Αντίθετα, η φωλιά με τα αυγά, που θα μπορούσε να συσχετιστεί με τη γονιμότητα της φύσης στη διάρκεια της άνοιξης, είναι ζωγραφισμένη με τρόπο λιγότερο σουρεαλιστικό, πιο κοντά στην πραγματικότητα, ερχόμενη στο πρώτο πλάνο του πίνακα, αφήνοντας τα υπόλοιπα στο φόντο.
Albert Lynch, «Η Επίσκεψη της Άνοιξης»
Μπορεί τα έργα του Περουβιανού ζωγράφου Albert Lynch να μην συναντώνται τόσο συχνά όσο εκείνα των προηγούμενων καλλιτεχνών, ωστόσο το συγκεκριμένο έργο του συνδέεται με έναν από τους πιο γνωστούς μύθους της άνοιξης, τον μύθο της Περσεφόνης.
Στον υπέροχο αυτό πίνακα της Belle Époque βλέπουμε την Άνοιξη σαν μια μορφή αέρινη, ανάλαφρη, σχεδόν ονειρική, ντυμένη στα λευκά να κρατά λουλούδια. Ένα ρομαντικό σκηνικό όπου η φύση λούζεται από το άπλετο φως και πλημμυρίζει από αισιοδοξία και ελπίδα όταν η Περσεφόνη επιστρέφει στη Γη και όλη η πλάση γιορτάζει που την υποδέχεται. Όταν έρχεται η άνοιξη, η εποχή της ευημερίας, της ομορφιάς, της έμπνευσης.
Γεώργιος Ιακωβίδης, «Άνοιξη», 1927
Στον Ιακωβίδη η άνοιξη είναι μια νέα νεαρή κοπέλα, ήρεμη, τόσο η ίδια όσο και το δωμάτιο γύρω της. Ανάλαφρη, σαν τα λευκά υφάσματα που σπάνε τη σκοτεινότητα και τη βαρύτητα του χώρου. Γέρνει το κεφάλι της, κλείνει τα μάτια της και αφήνεται στην ευωδιά των λουλουδιών που την τυλίγει. Στο χέρι της κρατά αγριολούλουδα.
Έφηβη, γήινη, αθώα, αγνή, με κατάλευκη σάρκα, όπως τα κατάλευκα κρίνα που βρίσκονται στο ανθοδοχείο δίπλα της. Και ταυτόχρονα είναι ημίγυμνη, με κοντά, μαύρα μαλλιά, σε αντίθεση με τη μακρομαλλούσσα και χρυσομαλλούσα προσωποποιημένη άνοιξη που συναντάμε σε πολλούς πίνακες.
Είναι μια άνοιξη φύσει ερωτική, χωρίς να γίνεται προκλητική. Είναι γοητευτική, μεθυστική σαν το άρωμα των λουλουδιών της. Με λίγα λόγια, μια άνοιξη ποιητική.
Να κριθεί κάθε Άνοιξη από τη χαρά της
από το χρώμα του το κάθε λουλούδι
από το χάδι του το κάθε χέρι
απ’ τ’ ανατρίχιασμα του το κάθε φιλί
-Μίλτος Σαχτούρης