Θάνος ΕζίρογλουΟ Αλέξανδρος Νεχαμάς, μέσα από ένα μικρό βιβλίο, μας δίνει τροφή για σκέψη για ένα μεγάλο θέμα!
Όταν περίμενα να πέσει στα χέρια μου το συγκεκριμένο βιβλίο είχα ορισμένες προσδοκίες, ξέρετε αυτές που τις πλάθουμε στο μυαλό μας έχοντας την απαίτηση το βιβλίο να μας δώσει κάτι διαφορετικό.
Περίμενα επομένως να είναι ένα μεγάλης έκτασης δοκίμιο για τη φιλία με τον τρόπο που ανά τους αιώνες μελετήθηκε. Κέντρισε ως θέμα από πολύ νωρίς τους φιλοσόφους, ωστόσο καταπιάστηκαν μαζί του μέχρι και ποιητές ή ακόμα και ζωγράφοι. Απολύτως σωστό από τη στιγμή που είναι ένα σημαντικής αξίας πεδίο της ζωής μας.
Μαζί με τον έρωτα, αυτού του είδους οι σχέσεις αποτελούν τις «μαύρες τρύπες» της φιλοσοφίας: όλοι ακούμε να προσεγγίζουν αυτά τα θέματα αλλά κανείς δεν τα έχει δει στην ολότητά τους.
Η βασική ιδέα του βιβλίου
Ο Αλέξανδρος Νεχαμάς στο συγκεκριμένο τομίδιο ξεπέρασε τις προσδοκίες που είχα για αυτό, καθώς δεν αποτελεί μια απλή παράθεση απόψεων ανά τα χρόνια, μα μια συνομιλία και έλεγχο αυτών. Διορθώνει απόψεις του Αριστοτέλη οι οποίες- εντάξει σε άλλη εποχή εκείνος σε άλλη ο Νεχαμάς- περιέχουν ορισμένα σκοτεινά σημεία.
Βγαίνοντας από έναν κύκλο διανοητικών αναζητήσεων, μοιρασμένες στη λογοτεχνική θεωρία και τη φιλοσοφία (τέχνης, ευρωπαϊκής κι ελληνικής διανόησης), ο Νεχαμάς μας παρέχει αυτό το βιβλίο.
Ο τρόπος είναι πολύ εύστοχος διότι «χτίζει» μια σχέση με τους αναγνώστες του, σαν να τους διδάσκει. Ξεκινάει από τα βασικά και επιφανειακά θέματα περί φιλίας, αλλά εν συνεχεία προχωρά σε πιο δυσνόητα.
Η πορεία της σκέψης του και επομένως το διάγραμμα του βιβλίου μπορεί να δοθεί συνοπτικά ως εξής:
– αναθεωρεί την αριστοτελική θέση για τις φιλικές σχέσεις (αγαπούμε τους φίλους μας για ιδιότητες που είναι γνωστές μόνο σε εμάς κι όχι στη δημόσια σφαίρα)
– μεταφορά της φιλίας στην ιδιωτική πλευρά: σε αυτό το σημείο συνομιλεί με τον Άνταμ Σμιθ και τον Ντεριντά, μελετώντας το θέμα του υπό το πρίσμα της νεοτερικότητας και του τρόπου με τον οποίο μεταφέρθηκε η φιλία στη προσωπική μας ζωή
– μελέτη της φιλίας στο πλαίσιο της αισθητικής: αυτό αποτελεί ίσως και το πιο ενδιαφέρον μέρος καθώς πίνακες του Μποτιτσέλι, Καραβάτζο, θεατρικά έργα και μυθιστορήματα διατρέχουν τις σελίδες του για να εξετάσει τον τρόπο θέασης αυτού του ευαίσθητου θέματος στη τέχνη
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα του ίδιου του συγγραφέα, θεωρώντας τον τρόπο αντιμετώπισης της φιλίας ίδιον με εκείνο ενός έργο τέχνης: όπως δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος κατά τον οποίο σε εμάς αρέσει ένας πίνακας και σε έναν άλλον όχι, αναλόγως δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία στην επιλογή φίλων.
Κλείνοντας, θα παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από την πένα του Νεχαμά:
«Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι οι φίλοι αγαπούν ο ένας τον άλλον καθαυτόν όταν αγαπιούνται λόγω της ουσίας τους, δηλαδή για εκείνες τις αρετές που τους καθιστούν αυτό που είναι: τις αρετές τους. […] Αγαπούμε τους φίλους μας όχι απλώς γι’ αυτό που ήδη είναι- ένα μέρος του οποίου γνωρίζουμε, ενώ ένα άλλο όχι- αλλά επίσης για αυτό που μπορούν να γίνουν τουλάχιστον μερικώς χάρη στη σχέση μας».
Τέλος παραθέματος.
Τέλος άρθρου.
(Το βιβλίο του Αλέξανδρου Νεχαμά, Περί Φιλίας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο)