Ινώ ΚωνσταντοπούλουΠολλές φορές η ίδια η ζωή είναι το καλύτερο σχολείο. Τι έχει να μας πει, ωστόσο, η σπουδαία πεζογράφος και ποιήτρια, Μάγια Ανγκέλου;
Το 1990, σε συνέντευξη της στο περιοδικό The Paris Review, η Μάγια Ανγκέλου ανέφερε χαρακτηριστικά: «Όταν γράφω, προσπαθώ να ανακαλύψω ποια είμαι, ποιοι είμαστε, τι είμαστε ικανοί να κάνουμε, πως αισθανόμαστε, πως πέφτουμε και πως ξανασηκωνόμαστε, και πως προχωράμε από σκοτάδι σε σκοτάδι.»
Η αφρο-αμερικανή συγγραφέας φαίνεται να έθεσε αρκετές φορές τα ερωτήματα αυτά στον εαυτό της. Ερωτήματα, που την ενέπνευσαν να ζήσει μια ζωή γεμάτη εμπειρίες. Μια ζωή, η οποία θα λειτουργούσε ως μέσο για να βρει τις απαντήσεις που η ίδια αποζητούσε. Και για έναν αναγνώστη της Ανγκέλου, είναι σχεδόν απίθανο να μην ταυτιστεί μαζί της. Άλλωστε, σε αυτό συμβάλλει και ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας του έργου της.
“Όλα στο σύμπαν έχουν ένα ρυθμό, όλα χορεύουν.”
Γεννήθηκε στις 4 Απριλίου του 1928 στο Σαν Λούις του Μιζούρι, με το όνομα Μαργκερίτ Άννι Τζόνσον. Ο αδερφός της την αποκαλούσε Μάγια. Μια σειρά άσχημων βιωμάτων, με άμεση συνέπεια την απώλεια της φωνής της για πέντε χρόνια, σημάδεψε την παιδική της ηλικία. Γι’ αυτό στράφηκε στη λογοτεχνία, η οποία έγινε το καταφύγιό της. Συγγραφείς, όπως ο Σαίξπηρ, ο Ντίκενς και ο Πόε, επέδρασαν σημαντικά πάνω στην ψυχοσύνθεσή της.
Έκτοτε, φρόντισε να καταστήσει σαφή τη θέλησή της για ζωή. Στα νεανικά της χρόνια, μετακόμισε με την οικογένειά της στο Σαν Φρανσίσκο και ασχολήθηκε συστηματικά με το τραγούδι, το χορό και τη γραφή. Το 1951, οι έντονες φυλετικές διακρίσεις, που χαρακτήριζαν την εποχή, δεν την απέτρεψαν από το να παντρευτεί με τον ελληνικής καταγωγής Τος Άνγκελος, του οποίου το επίθετο θα κρατήσει και μετά το χωρισμό τους.
Ήταν αυτή η κατάσταση της εποχής, ωστόσο, που την παρακίνησε να δραστηριοποιηθεί με τον ακτιβισμό. Αφού προηγήθηκε μια καταλυτική γνωριμία με τον Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ το 1960 στη Νέα Υόρκη, η Μάγια Ανγκέλου αποφάσισε να ασχοληθεί ενεργά με το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Η συνεισφορά της χαρακτηρίστηκε επιτυχημένη και αρκετά αποτελεσματική.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε Αίγυπτο και Γκάνα και οι καθημερινές της εμπειρίες εκεί σμίλεψαν τη συγγραφική της αντίληψη. Με την επιστροφή της στις ΗΠΑ το 1965, η Μάγια Ανγκέλου επικεντρώνεται στη συγγραφή.
“Δεν είναι δυνατό να ξοδέψεις όλη σου τη δημιουργικότητα. Όσο περισσότερη χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη έχεις.”
Η αρχή έγινε το 1969 με το βιβλίο «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί». Ήταν η πρώτη αυτοβιογραφία της Μάγια Ανγκέλου από τις συνολικά επτά που θα γράψει στη ζωή της. Μέσα από την ίδια, ο αναγνώστης ταξιδεύει πέρα από το χώρο και το χρόνο, από τις αρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, βιώνοντας τα βιώματά της.
Εκτός από τις αυτοβιογραφίες της, μέσα σε διάρκεια 50 χρόνων εξέδωσε τρεις μελέτες, αρκετές ποιητικές συλλογές και πολυάριθμα θεατρικά έργα, ταινίες και τηλεοπτικές σειρές. Ο ρατσισμός, η ταυτότητα, η οικογένεια και τα ταξίδια αποτελούν τα βασικότερα θέματα του έργου της, το οποίο διδάσκεται σε πολλά σχολεία και πανεπιστήμια ανά τον κόσμο.
Προς το τέλος της ζωής της και παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας της, εργαζόταν πάνω σε ένα καινούργιο βιβλίο που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει. Η Μάγια Ανγκέλου φεύγει από τη ζωή στις 28 Μαΐου του 2014.
Θεωρείται εκπρόσωπος των δικαιωμάτων των μαύρων και των γυναικών. Η ανάγκη της για ενδοσκόπηση σε συνδυασμό με την αμεσότητα του λόγου της ενέπνευσαν πλήθος ανθρώπων, που εκείνα τα χρόνια αισθάνονταν καταπίεση, να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.
Οι οδηγίες της προς τους «ναυτιλλομένους» της ζωής:
1. «Οι ανάγκες της κοινωνίας προσδιορίζουν την ηθική της.»
2. «Μπορεί να μην ελέγχεις όλα τα γεγονότα που σου συμβαίνουν, αλλά μπορείς να αποφασίσεις να μην αναλώνεσαι σε αυτά.»
3. «Απολαμβάνουμε την ομορφιά της πεταλούδας, αλλά σπάνια παραδεχόμαστε τις αλλαγές από τις οποίες έχει περάσει, για να επιτύχει εκείνη την ομορφιά.»
4. «Χωρίς θάρρος, δεν μπορούμε να ασκήσουμε καμία άλλη αρετή με συνέπεια. Δεν μπορούμε να είμαστε ευγενικοί, αληθινοί, συμπονετικοί, γενναιόδωροι ή ειλικρινείς.»
5. «Κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς, μέχρι να μάθεις. Μετά, όταν μάθεις, κάνε το καλύτερα.»
6. «Αναζήτησε την υπομονή και το πάθος σε ίσες ποσότητες. Η υπομονή από μόνη της δεν θα χτίσει το ναό. Το πάθος από μόνο του θα καταστρέψει τους τοίχους του.»
7. «Επιτυχία είναι να σ’ αρέσει ο εαυτός σου, να σ’ αρέσει αυτό που κάνεις και να σ’ αρέσει ο τρόπος που το κάνεις.»
8. «Έμαθα ότι δεν πρέπει να πορεύεσαι στη ζωή με τα γάντια του μπέιζμπολ και στα δύο χέρια· χρειάζεται να μπορείς να πετάς κάτι πίσω.»
9. «H προκατάληψη είναι ένα βαρύ φορτίο που θολώνει το παρελθόν, απειλεί το μέλλον και κάνει το παρόν απρόσιτο.»
10. «Η μόρφωση βοηθάει κάποιον να πάψει να φοβάται παράξενες καταστάσεις.»