Γεωργία ΜανλήΜισογυνισμός, ψυχανάλυση, φιλοσοφικές ανησυχίες και ωμές σκηνές με απροκάλυπτη βία και σαδισμό… Όλα αυτά και άλλα πολλά (δια)-φαίνονται στη φρέσκια δημιουργία του Τρίερ, «Το σπίτι που έχτισε ο Τζακ».
«Το Σπίτι που έχτισε ο Τζακ» είναι η καινούρια πολυαναμενόμενη ταινία του ιδιαίτερου Δανού σκηνοθέτη Lars Von Trier, που έκανε πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες μόλις την προηγούμενη Πέμπτη στις 11/10 διχάζοντας κοινό και κριτικούς.
Για σένα, που δεν έχεις δει ακόμα το φιλμ, σίγουρα θα σου φαίνεται παράταιρος ο συγκεκριμένος τίτλος ιδίως όταν πρόκειται για μια ταινία του συγκεκριμένου σκηνοθέτη και ακόμη περισσότερο όταν διαβάσεις την πλοκή της ταινίας βάζω στοίχημα ότι θα θεωρείς αυτή και τον τίτλο τελείως ασύνδετους.
Δεν είναι όμως! Αντίθετα είναι άμεσα συνυφασμένα και αυτό φυσικά το διαπιστώνεις, αφού έχεις δει την ταινία, αν δεν έχεις φύγει βέβαια στα μισά της προβολής, νιώθοντας απογοήτευση, ανία και διάφορα άλλα συναισθήματα που μόνο ο Τρίερ μπορεί να τα προκαλέσει.
Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα βασικά…
Η πλοκή είναι κατανοητή και πολύ συγκεκριμένη, αφού διαβάζοντας την, γνωρίζεις πάνω κάτω τι θα πας να δεις:
«Ένας κατά συρροή δολοφόνος ο οποίος εξιστορεί σε τρίτο πρόσωπο τα τελευταία 12 χρόνια της ζωής του, στα οποία έχει διαπράξει πληθώρα ειδεχθών φόνων.»
Με μορφή, λοιπόν, βιογραφικής αφήγησης που φτάνει το σημείο της έσχατης εξομολόγησης ο Τζακ από την αρχή του φιλμ εξιστορεί με σοκαριστικό τρόπο για τον μέσο θεατή τους φόνους που διέπραξε και απόλαυσε κατά τη διάρκεια του διαταραγμένου βίου του.
Εμείς, ως κοινό, γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες των πέντε δολοφονιών – οροσήμων, οι οποίες καθόρισαν την εξέλιξη του Τζακ ως κατά συρροή δολοφόνου. Παρακολουθούμε τα γεγονότα από την οπτική γωνία του Τζακ, ενός ανθρώπου, που βρίσκεται στο μεταίχμιο λογικής και παράνοιας και ισχυρίζεται πως από μόνη της, κάθε δολοφονία είναι ένα έργο τέχνης.
Αυτός είναι, άλλωστε και ο σκοπός του, να βρει το κατάλληλο θύμα να εμπνευστεί από αυτό και να δημιουργήσει μέσα από την αποτρόπαια δολοφονία αυτού το απόλυτο έργο τέχνης. Όσο πιο πολύ η αστυνομία βρίσκεται στα ίχνη του, τόσο αυτός μετατρέπεται σε έρμαιο των εμμονών και των ψυχαναγκασμών του ωθούμενος σε ακραίες σαδιστικές συμπεριφορές.
Τι θέλουν να μας δείξουν, όμως, όλα αυτά;
Από το πρώτο κιόλας δεκάλεπτο της ταινίας, ένα εξοικειωμένο μάτι ή ένας σινεφίλ θεατής μπορεί κάλλιστα να καταλάβει πως δεν πρόκειται για φόνους, απροκάλυπτη βία και βασανισμούς, τα οποία ο Τρίερ έχει ως αυτοσκοπό στη ταινία του. Σίγουρα δεν είναι αυτή η ουσία. Αυτά τα έχουμε δει σε αρκετές αμερικάνικες ταινίες με σπλάτερ στοιχεία και θεωρώ πως ως προς αυτό διαφέρει αυτό το φιλμ με άλλες αντίστοιχες γεμάτες φόνους και σπλατεριές.
Αντίθετα, το «Σπίτι που έχτισε ο Τζακ», ως μια γνήσια Τριερική ταινία είναι έντονα διαποτισμένη με μια φιλοσοφική χροιά, η οποία ακολουθεί όλη την πορεία της ιστορίας και φυσικά κορυφώνεται στο τέλος της.
Τόσο μέσα από τους διαλόγους του Τζακ με τον παροδικά αγνώστων στοιχείων συνομιλητή του, ονόματι Βέρτζ, όσο και μέσα από τις τρομερές δολοφονίες, που διαπράττει, καταλαβαίνουμε και αισθανόμαστε την φιλοσοφική διάσταση της ταινίας.
Ο Τζακ μια εκκεντρική πλην ψυχωτική περσόνα μέσα από το προσωπείο ενός ατόμου που λατρεύει να σκοτώνει και μέσα από μια ψυχαναλυτική συζήτηση με τον εξομολογητή του κατορθώνει να δημιουργήσει έντονα φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με την σημασία και την αξία της τέχνης και τον ρόλο που πρέπει να έχει η αγάπη και η ανθρωπιά στην δημιουργία της.
Στην προσπάθεια του να φτιάξει το τέλειο σπίτι, που οραματίζεται, ο Τζακ παρασύρεται από την κλίση του στον φόνο και αποπειράται μέσα από κάθε φρικτή του πράξη να δημιουργήσει ένα αριστούργημα. Και όλο αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από μια φιλοσοφική παραβολή και στοχασμός πάνω στην τέχνη και στους περιορισμούς της.
Το τέλος της ταινίας είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό καθώς η απρόσωπη εξομολογητικού χαρακτήρα συζήτηση με τον άγνωστο Βέρτζ, αποκτά επιτέλους μορφή και πρόσωπο.
Καθώς ξεκινά η κατάβαση του ήρωα προς εκεί που όλοι φοβόμαστε να πάμε, παρατηρούμε, αν έχουμε μείνει βέβαια ακόμα στη προβολή, ότι αυτός ο Βερτζ δεν είναι ούτε ψυχαναλυτής ούτε αστυνομικός, μα ο ίδιος ο Βιργίλιος ο Ρωμαίος ποιητής της “Αινειάδας” κι οδηγός του Δάντη στους εννιά κύκλους της κόλασης στη “Θεία Κωμωδία”.
Σε τελική ανάλυση, η ταινία ανάγεται σε μια εσωτερική κουβέντα του σκηνοθέτη με τον ίδιο του τον εαυτό για το καθήκον και την ευθύνη του καλλιτέχνη, για την κινητήρια δύναμη πίσω από κάθε δημιουργία καθώς και για το ρόλο και τα όρια της ηθικής.
Και όλα αυτά τα νοήματα είναι άψογα καλυμμένα μέσα σε μια αρκετά κοινότυπη ιστορία ενός serial killer, ο οποίος συνειδητοποιεί την μαεστρία των φόνων του και εθίζεται σ’ αυτούς.