Χρήστος ΦερούσηςΟ «ρομαντικός» Ρένος Χαραλαμπίδης και τα «Φτηνά Τσιγάρα», η ταινία-σταθμός…
“Ο σκοπός μου στη ζωή, είναι να γίνω ένας στωικός φιλόσοφος.”
Και τι είναι ο στωικός, ρώτησα τον άντρα απέναντί μου. Ένας ψηλός και καλοστεκούμενος 40άρης, στο άνθος της νιότης του.
“Στωικός, είναι κάποιος, που σε οποιαδήποτε στιγμή, οποιοδήποτε περιβάλλον, είναι ευτυχής. Του αρκούν όσα έχει και τον ολοκληρώνουν. Ακόμα και στην κόλαση, αυτός θα πέρναγε καλά.”
Έτσι ξεκίνησε η κουβέντα με τον Ρένο, έναν καθ’ ομολογία ρομαντικό. Το όνειρό του, μου είπε, απ’ όταν ήταν μικρός, ήταν να μπει σε ένα καράβι, και για έναν μήνα, να γυρνάει τα νησιά.
“Και γιατί δεν το κάνω τώρα, θα με ρωτήσεις.”
Επειδή κάτι τέτοιο είναι πολύ όμορφα ρομαντικό, αλλά καθόλου πρακτικό. Κι εγώ θα το ήθελα, αλλά δεν έχω λεφτά, του απάντησα.
“Το να είσαι κυνικός είναι βαρετό.” Παραδέχεται, αφού μου κάνει τράκα ένα τσιγάρο.
Ελπίζω να μην σε πειράζει που είναι φτηνά τσιγάρα, τον ρώτησα, καθώς άναβε το τσιγάρο με τον αναπτήρα μου.
“Όχι, όχι καθόλου.”
Φτηνά Τσιγάρα λοιπόν. Τι γέννησε αυτή την ταινία; Ποια είναι η ιδέα πίσω από την σύλληψή της;
Τώρα με βάζεις και θυμάμαι πράγματα από πολλά χρόνια πριν. Πόσο όμορφη εποχή. Καλοκαίρι του ’98 ξεκίνησαν τα γυρίσματα. Πήρε πολύ καιρό πριν και πολύ καιρό μετά, στο μοντάζ, για να γίνει αυτή η ταινία. Την άφησα να βρει τον δρόμο της στο δωμάτιο παραγωγής. Τώρα, για το από πού προέρχεται, είναι αυτοβιογραφική, αλλά όχι τελείως.
“Δεν είναι η δική αυτοβιογραφία, αν και έχει πολλά στοιχεία απ’ την δική μου ζωή μέσα. Πράγματα, που μέχρι και σήμερα, ισχύουν. Οι βόλτες σε ψαγμένα μαγαζιά του κέντρου, καλή ώρα. Είναι η αυτοβιογραφία μια πόλης και μιας εποχής που πέρασε.”
Πόσο ρομαντικοποιημένη είναι η πόλη, στα μάτια σου, και ταυτόχρονα, στα μάτια του Νίκου; Και τι είναι ο ρομαντισμός για σένα;
Να σου πω κάτι άλλο. Το όνομα του αφηγητή δεν αναφέρεται ποτέ μέσα στην ταινία. Το «Νίκος» το έδινα σαν όνομα στα δελτία τύπου. Ήθελα να χρησιμοποιήσω ένα κοινό όνομα.
Ρομαντισμός, είναι η νοσταλγία. Νοσταλγία για το παρόν, γι’ αυτό που έχεις μπροστά σου. Το Σύμπαν διαστέλλεται κι εσύ το θαυμάζεις. Σε όλο του το μεγαλείο.
Εφόσον δεν τον λένε Νίκο, θα αναφερόμαστε σε αυτόν με το όνομα που ο ίδιος δίνει στην ταινία.
Για σένα και γι’ απόψε, Μέγας Ανατολικός (γέλια). Όπου, ο Μέγας Ανατολικός, ήταν τσόντα, έτσι; Είναι ριψοκίνδυνη ατάκα. Εκείνη την ώρα, ουσιαστικά, της λες: Θα σε πηδήξω, αλλά μόνο για απόψε.
Πώς ήταν να δουλεύεις με τον Κώστα Τσάκωνα; Και ποια είναι η ιστορία με την επίμαχη σκηνή;
Και ποια είναι η επίμαχη σκηνή;
Η σκηνή με τον ξάδερφο.
Α! Ναι. Με τους γιατρούς, τους επίορκους, τους κοιλαράδες, που ζηλεύουν επειδή δεν μπορούν να το κάνουν (κι άλλα γέλια). Ο Κώστας, όσο κι αν δεν το πιστεύεις, ήταν τρομερά πειθαρχημένος. Ούτε ένα κόμμα δεν είναι διαφορετικό από το κείμενο.
Όλοι οι ηθοποιοί έπαιξαν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Αυτό που κάνει την συγκεκριμένοι σκηνή τόσο αποτελεσματική, δεν είναι το τι λέγεται, αλλά οι παύσεις ανάμεσά τους. Οι εκφράσεις στα πρόσωπα, τα βλέμματά τους. Η σκηνή αυτή, παιγμένη απ οποιοδήποτε άλλο ηθοποιό, θα φαινόταν χυδαία.
“Ο Κώστας, έδινε μια τραγική υπόσταση στον χαρακτήρα, με την φωνή του, τον τρόπο που έσπαγε. Οπότε, ακόμα κι όταν έβριζε, απλά ένιωθες την αγανάκτηση και τον πόνο.”
Πιστεύεις ότι η ταινία δεν είχε μεγάλη απήχηση αρχικά, επειδή δεν την κατάλαβαν; Ήταν υπερβολικά διαφορετική για την εποχή της; Ένα ρίσκο;
Δεν θα το ‘λεγα ρίσκο. Πρέπει να καταλάβεις κάτι. Η Ελλάδα τότε ήταν πολύ διαφορετική. Υπήρχαν χρήματα, μετά την άνθιση του χρηματιστηρίου, και οι χορηγοί έδιναν χωρίς να τους ανησυχούν οι πωλήσεις και τα εισιτήρια. Βρέθηκα με την ελευθερία να κάνω ό τι θέλω. Οπότε το έκανα.
Και τι ήταν αυτό;
Ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό. Το νεανικό ρομαντικό σινεμά τότε, είχε να κάνει με τους πρόσφυγες. Ήθελα να μιλήσω για ένα άλλο είδος ρομαντισμού. Το θέμα, ήταν πως, οι κουλτουριάρηδες το θεωρούσαν πολύ λαϊκό, και οι λαϊκοί πολύ κουλτουριάρικο.
Και τι νομίζεις πως άλλαξε από τότε μέχρι σήμερα;
Οι νέοι σήμερα, αντιλαμβάνονται διαφορετικά τα πάντα. Με πλησιάζουν μερικές φορές στις προβολές, και καταλαβαίνω πως την αναλύουν σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό τι ίσως εγώ.
Ο Ρένος είναι πολυάσχολος, και φαίνεται. Ακόμα κι όταν δεν δουλεύει, δουλεύει. Καθ’ όλη την διάρκεια της συζήτησης, κρατούσε σημειώσεις. Κάτι που ίσως θα έπρεπε να κάνω εγώ, αλλά όπως είπε ο ίδιος, παραφράζοντας τον Lou Reed:
“Γράψε αυτά που θυμάσαι. Και να πάει να γαμηθεί η γραμμική αφήγηση.”
Ετοιμάζεται για του χρόνου, την επέτειο των 20 χρόνων για τα Φτηνά Τσιγάρα. Διάφορα workshops, προβολές, συζητήσεις και μια άκρως ενδιαφέρουσα ανθολογία, για ό τι γράφτηκε ποτέ για την ταινία, από τότε μέχρι σήμερα. Στις 15 Αυγούστου θα βρίσκεται στο Χυτήριο, ανοίγοντας την προβολή, με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
“Καλησπέρα ρομαντικές ψυχές.”