Σπύρος ΚοντοσώροςΜία μικρή αναδρομή σε ένα ιστορικό γεγονός και στις καταστάσεις που οδήγησαν σε αυτό.
Σχεδόν μισός αιώνας λοιπόν έχει περάσει από το ίσως πιο τραγικό γεγονός που συντελέστηκε στη Μεσόγειο τη δεκαετία του ’70. Και φυσικά, επειδή όπου γάμος και χαρά η Βασίλω πρώτη, η Ελλάδα δε θα μπορούσε να μη συμμετέχει σε μία τόσο μεγάλη τραγικότητα. Μάλιστα, φέρει την πρωταρχική ευθύνη για τα όσα συνέβησαν.
Οι Συμφωνίες ανεξαρτητοποίησης
Η ιστορία της Κύπρου ξεκινάει από πολύ παλιά, αλλά εμείς ας ξεκινήσουμε από το 1959. Η χρονιά αυτή αποτελεί το πέρασμα της νήσου σε μία νέα σελίδα. Τότε υπογράφονται οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Μεγάλης Βρετανίας, ελληνοκυπριακής και ελληνοτουρκικής κοινότητας. Τερματίζεται έτσι η έως τότε βρετανική κυριαρχία στο νησί.
Πλέον η Κυπριακή Δημοκρατία θα ήταν (ας πούμε) ανεξάρτητη, με τα τρία προαναφερθέντα κράτη να παίζουν το ρόλο των εγγυητριών δυνάμεων. Ελλάδα, Τουρκία και Μ. Βρετανία θα ήταν υπεύθυνες για τη διατήρηση της ασφάλειας και της τάξης στην Κύπρο.
Προβλέφθηκε επίσης νέο Σύνταγμα, το οποίο ουσιαστικά ρύθμιζε την κατανομή των κρατικών λειτουργιών ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και ελληνοτουρκική κοινότητα. Το Σύνταγμα αυτό ισχύει μέχρι σήμερα.
Τη διετία 1963-1964 οι παραπάνω συμφωνίες ουσιαστικά καταρρέουν. Αιτία υπήρξε η πρωτοβουλία του Μακαρίου να πραγματοποιήσει ορισμένες αλλαγές στο Σύνταγμα (γνωστές και ως 13 σημεία) και οι ένοπλες συγκρούσεις που η πρωτοβουλία αυτή πυροδότησε.
Η θολή εικόνα του Μακαρίου και ο ρόλος της χούντας
Γενικά η θέση του Μακαρίου για το Κυπριακό ήταν αμφιλεγόμενη. Μπορεί να έδειχνε ότι εργαζόταν αδιαλείπτως προς την κατεύθυνση της Ένωσης (που ήταν ο διακαής πόθος
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960-1977), Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’
της πλειονότητας των Ελληνοκυπρίων), όμως η γενικότερη κωλυσιεργία από μέρους του δεν επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο. Πάντως διακήρυττε ότι οι Συμφωνίες ήταν αποτέλεσμα εκβιασμού και πως ο ίδιος αναγκάστηκε να τις υπογράψει.
Να σημειωθεί εδώ ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου δεν ήταν πρωτοφανείς. Η δράση ακραίων και εθνικιστικών οργανώσεων ήταν ευρεία και συνεχής εξ αμφοτέρων των πλευρών: οι μεν υποκινούμενες από την Ελλάδα και οι δε από την Τουρκία.
Από το 1967 έρχεται να παίξει ρόλο στο θέμα της Κύπρου ο παράγοντας δικτατορία. Η θέση του καθεστώτος για το Κυπριακό ήταν σαφής: ένωση με την Ελλάδα (και όχι ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία).
Οι σχέσεις της χούντας με τον Μακάριο ήταν εξ αρχής τεταμένες. Το καθεστώς δεν τον εμπιστευόταν και θεωρούσε ότι παρέκκλινε από το σαφή στόχο της Ένωσης.
Το 1970 έγινε απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου. Μετά από αυτό, οι φήμες για ελληνικό πραξικόπημα στην Κύπρο άρχισαν να εντείνονται. Μάλιστα, σχεδιαζόταν από τη χούντα να συντελεστεί το Φεβρουάριο του 1972. Ωστόσο ο Παπαδόπουλος ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός.
Μετά την ενδόρρηξη (κατάρρευση εκ των έσω) του καθεστώτος το Νοέμβριο του 1973 επιβάλλεται ως δικτάτορας ο Δημήτριος Ιωαννίδης. Ο Ιωαννίδης ήταν από τους πρωτεργάτες της 21ης Απριλίου, αλλά διαφωνούσε –εκτός των άλλων- με την προσέγγιση του Κυπριακού από τους προηγούμενους δικτάτορες.
Δημήτρης Ιωαννίδης (αριστερά)
Έτσι, στις 15 Ιουλίου πήρε την κατάσταση στα χέρια του. ΕΟΚΑ Β’, Εθνική Φρουρά και ΕΛΔΥΚ, κατ’ εντολή της χούντας των Αθηνών, ανατρέπουν τον Μακάριο και ανακηρύττουν την Ελληνική Δημοκρατία της Κύπρου.
Το πραξικόπημα ήταν η αρχή του τέλους για το νησί. Έδωσε στην Τουρκία την τέλεια δικαιολογία για στρατιωτική απόβαση στο νησί και ένοπλη σύγκρουση στις 20 Ιουλίου.
Η Συμφωνία Εγγυήσεως (που ανήκε στο πακέτο των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου) προέβλεπε ότι καθεμία εγγυήτρια δύναμη είχε την υποχρέωση να αποτρέψει οποιαδήποτε προσπάθεια παρέμβασης άλλης -εγγυήτριας ή μη- δύναμης στην Κύπρο. Επομένως, η τουρκική εισβολή ήταν απολύτως αναμενόμενο να συμβεί κατόπιν του ελληνικού πραξικοπήματος.
Η υπόθεση όμως έχει και ένα αστείο: την ελληνική επιστράτευση. Μετά την εισβολή κηρύχθηκε γενική επιστράτευση για την αντιμετώπιση των Τούρκων. Η Ελλάδα βρισκόταν για 7 χρόνια υπό στρατιωτικό καθεστώς. Θα σκεφτόταν λοιπόν κανείς ότι, αν μη τι άλλο, θα μπορούσε να αντεπεξέλθει αξιοπρεπώς σε μία τέτοια κατάσταση. Η πραγματικότητα όμως ήταν ότι δεν υπήρχαν σφαίρες ούτε για πλαστικά αεροβόλα.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Διχοτόμηση της Κύπρου, κατεχόμενα και ψευδοκράτος. Αλήθεια, όταν κάποιος Ελλαδίτης -όπως μας αποκαλούν οι Κύπριοι- μιλάει για την Κύπρο ελαφρά τη καρδία, σκέφτεται άραγε ότι η χώρα του ήταν αυτή που κατέστρεψε την Κύπρο; Πόσo μάλλον όταν αυτός o Ελλαδίτης είναι εθνικόφρων/εθνικιστής.