Έμμυ ΑλεξιάδουΤα κόμικς ήρθαν για να ανατρέψουν τον κλασικό αφηγηματικό κόσμο και έφεραν επανάσταση στις αναγνωστικές συνήθειες του κοινού.
Το κόμικς είναι ένα από τα αγαπημένα αφηγηματικά αντικείμενα για τους περισσότερους, ίσως γιατί ακόμα κι αν έχουν περάσει πολλά χρόνια, ακόμα κι αν οι παιδικές αναμνήσεις ξεθωριάζουν, πάντα ένα κόμικς σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης είναι ικανό να μας ταξιδέψει στο παρελθόν.
Μέσα από τα πολύμορφα καρέ, τα συννεφάκια διαλόγου, τη διαπλοκή λόγου και εικόνας τα κόμικς αποκτούν όλο και περισσότερους φανατικούς αναγνώστες καθώς προσφέρουν μια ιδιαίτερη αφηγηματική εμπειρία.
Στην Ελλάδα το κόμικς γεννήθηκε τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα με γελοιογραφίες και εικονογραφήματα στις εφημερίδες ή τα περιοδικά. Από τότε πέρασε από διάφορες φάσεις για να καταλήξει στη μεγάλη γκάμα που το διακρίνει σήμερα. «Κόμιξ», «Φρουτοπία», «Βαβέλ», «9», «Σπλατς» κ.ά.
Πότε όμως ξεκίνησαν τα ελληνικά κόμικς;
Το Μάρτιο του 1951 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος των Κλασσικών Εικονογραφημένων από τον οίκο Ατλαντίς που αποτελεί την ελληνική εκδοχή του αμερικάνικου Classical Illustrated. Η σειρά διασκεύαζε κλασικά λογοτεχνικά έργα σε μορφή κόμικς για να τα κάνει γνωστά στο ευρύ κοινό. Το πρώτο τεύχος, διασκευή των Άθλιων του Βίκτορα Ουγκώ, πούλησε περίπου 1.000.000 αντίτυπα και είχε οδηγίες για το σωστό τρόπο ανάγνωσης των κόμικς.
1. Μικρός Ήρως
Το 1953 κυκλορεί ο «Μικρός Ήρως», που τα κείμενα του συνοδεύονταν από εικόνες και παρέπεμπαν σε κόμικς. Ο κεντρικός ήρωας, ο Γιώργος Θαλάσσης, ένα έφηβο αγόρι, αγωνίζεται για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές. Στο πλευρό του στέκονται ο φίλος του, ο Σπίθας και η Κατερίνα. Ο ευτραφής, καλοκάγαθος και άφοβος Σπίθας, δίνει μία κωμική νότα με τις αστείες ατάκες του. Το κόμικς κυκλοφορούσε για αρκετά χρόνια, έως το 1967 και αγαπήθηκε από χιλιάδες παιδιά που ταυτίστηκαν με τον Θαλάσση και γέλασαν με τις ατάκες του Σπίθα. Σήμερα κάθε τεύχος του έχει σημαντική ανταλλακτική αξία….
Τη δεκαετία του 1960 και του 1970 τα φθηνά πνευματικά δικαιώματα των ξένων τίτλων ανέκοψαν την ελληνική παραγωγή και κυκλοφορούσαν σχεδόν αποκλειστικά ξένα κόμικς στην Ελλάδα. Σταθμός για τα ελληνικά κόμικς είναι η δεκαετία του 1980 καθώς εμφανίστηκε το περιοδικό ΜΑΜΟΥΘ Comix, αλλά και η Βαβέλ που εδραίωσε την παρουσία του εναλλακτικού και ενήλικου κόμικς στην Ελλάδα.
2. Φρουτοπία
Η πετυχημένη σειρά κόμικς Φρουτοπία του Ευγένιου Τριβιζά και του Νίκου Μαρουλάκη εμφανίστηκε το 1983 και ολοκληρώθηκε σε 3 κύκλους, ενώ το 1985 μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση.
Στο έργο υπήρχαν επιρροές και από την επικαιρότητα που αποδίδονταν μέσα από αλληγορίες ή συμβολισμούς. Σύμφωνα με τον Τριβιζά «πάντα θα υπάρχουν κολοκυθάκια που ονειρεύονται να δείρουν μανάβηδες, υπουργικά συμβούλια που απαρτίζονται από σπουδαία λάχανα, επίδοξοι καρπουζοκράτορες, βλίτα που επιδιώκουν να γίνουν υπουργοί παιδείας και υποβαθμισμένες γειτονιές, κατοικούμενες από λεμονόκουπες.»
Η παιχνιδιάρικη και ευφυής χρήση των λέξεων στο κείμενο του Τριβιζά κατέκτησε τόσο τους μικρούς όσο και τους μεγάλους φίλους!
3. Αρκάς
Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο Αρκάς κατόρθωσε να διατηρήσει μία ξεχωριστή θέση στο χώρο των ελληνικών κόμικς καθώς μέσα από τα ξεκαρδιστικά καρέ των ιστοριών του δίνει μια σαρκαστική και χιουμοριστική οπτική του κόσμου μας. Οι ήρωες του Αρκά έχουν σημαδέψει τους αναγνώστες και αγαπήθηκαν πολύ, καθώς προσφέρουν απλόχερα το γέλιο. Ο Αρκάς εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με τον Κόκορα, τη Show Business (1983), το Ξυπνάς μέσα μου το ζώο (1985) και ακολούθησαν ο Ισοβίτης (1988) οι Αταίριαστοι Έρωτες ( 1988), οι Χαμηλές Πτήσεις (1991), ο Καστράτο (1995) κ.α.
4. «9»
Τον Ιούνιο του 2000 εμφανίστηκε το περιοδικό «9» ως ένθετο της Ελευθεροτυπίας και αναζωογόνησε τα ελληνικά κόμικς. Ονομάστηκε “9” προς τιμή της 9ης τέχνης, δηλαδή των κόμικς, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ύλης του. Περιέχει δημιουργίες ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών και στις σελίδες του έχουν δημοσιευτεί σημαντικές ιστορίες κόμικς. Το περιοδικό διοργάνωνε επίσης ετήσιους διαγωνισμούς σχεδίου. Από τις σελίδες του “9” αναδείχτηκαν αρκετοί νέοι Έλληνες δημιουργοί και εμφανίστηκαν πολλές δημοφιλείς σειρές όπως η Χωματερή του Λέναδρου, η Μάνα Ρείβερ του Σπύρου Δερβενιώτη και το Manifesto του Ηλία Κυριαζή.
Το περιοδικό «9» έκλεισε τον κύκλο του μετά από 10 χρόνια κυκλοφορίας τον Ιούνιο του 2010.
5. Logicomix
Το 2008 το Logicomix ένα graphic novel των Απόστολου Δοξιάδη, Χρήστου Παπαδημητρίου (καθηγητής πληροφορικής του Μπέρκλεϋ) και Αλέκου Παπαδάτου κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Ίκαρος και από τις πρώτες μέρες της κυκλοφορίας του έγινε ανάρπαστο. Το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει σε 14 χώρες του εξωτερικού, ανάμεσα τους, η Μεγάλη Βρετανία, Η.Π.Α, Γερμανία, Βραζιλία κ.ά. Το βιβλίο βασίστηκε στη ζωή του μαθηματικού Μπέρτραντ Ράσελ και τη «θεμελιακή αναζήτηση» στα μαθηματικά.
6. Ερωτόκριτος
Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος σε συνεργασία με τον συγγραφέα Γιάννη Ράγκο διασκεύασαν τον κλασικό Ερωτόκριτο του Βιντσέντζου Κορνάρου, ενώ ο Γιώργος Γούσης ανέλαβε να το εικονογραφήσει. Το κόμικς κυκλοφόρησε το 2016.
Το γλαφυρό σχέδιο του Γούση σε συνδυασμό με το εξαιρετικό λυρικό κείμενο βασισμένο στο αρχικό προσφέρουν ένα εξαιρετικό επικό κόμικς που κάθε φορά που το ξαναπιάνεις, ανακαλύπτεις και κάτι καινούριο.
7. Γρα-Γρου
Το Γρα-Γρου είναι μία ιστορία που ξετυλίγεται στο ομώνυμο εστιατόριο που αποτελεί σήμα-κατατεθέν για τη Βόρεια Ελλάδα και βρίσκεται στο Βέρμιο, έξω από το χωριό Καστανιά. Μια κοπέλα φτάνει στο “Γρα-Γρου” για να περάσει το γεφύρι, όμως διστάζοντας να το διασχίσει, περιμένει στο εστιατόριο, γνωρίζεται με τους θαμώνες και ακούει τις αφηγήσεις τους. Οι μέρες και οι μήνες περνούν. Στο μεταξύ ο νέος δρόμος που παρακάμπτει την Καστανιά ετοιμάζεται να ανοίξει. Η ηρωίδα πρέπει να πάρει την απόφασή της.
Πρόκειται για ένα graphic novel των Τ. Ζαφειριάδη, Γ. Παλαβού και Θ. Πέτρου που κυκλοφόρησε το 2017. Η ιστορία μπλέκει το χθες με το σήμερα, αλλά και το ρεαλιστικό με το φανταστικό στοιχείο. Το έργο ξεχωρίζει και για το διαδραστικό στοιχείο, μιας και μέσα σε αυτό υπάρχει ένα QR code, με το σκανάρισμα του οποίου ακούγεται η πρωτότυπη μουσική του Μιχάλη Σιγανίδη που συνοδεύει μουσικά όσα εκτυλίσσονται στα καρέ.
8. Μπλε Κομήτης
Ο Μπλε Κομήτης, αποτελεί την πρώτη περιοδική έκδοση μετά από αρκετό καιρό(2017) . Το περιοδικό πέρα από κόμικς επιδιώκει τη σύνδεσή του και με άλλες τέχνες. Βασικό αντικείμενο όμως του Μπλε Κομήτη είναι η ίδια η ένατη τέχνη η οποία εκφράζεται στις σελίδες του μέσα από διαφορετικές αισθητικές εκφάνσεις: από το μπλέξιμο της παράδοσης και του έμμετρου ποιητικού λόγου στην Παραλογή του Πέτρου Ζερβού, στον noir Ντετέκτιβ Φιλ Πωτ δια του Γιώργου Γούση, μέχρι τα sci-fi Γυμνά Οστά (των Δημοσθένη Παπαμάρκου και Μιχάλη Διαλυνά) και τις slice-of-life ιστορίες πρωτοεμφανιζόμενων καλλιτεχνών, ενώ δεν λείπουν και οι ερωτικές ιστορίες.
9. Παραρλάμα
Το ΠΑΡΑΡΛΑΜΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ με εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, κείμενα του Δημήτρη Βανέλλη και επίβλεψη του Β. Τσοκόπουλου διασκευάζει εννιά ιστορίες του Βουτυρά, που έχουν θέμα την απληστία, την προδοσία, τον ανεκπλήρωτο έρωτα, το μίσος και το μεταφυσικό τρόμο. Το Παραρλάμα εκτός από γραφιστικό αφήγημα είναι η αναβίωση των διαχρονικών και ανατρεπτικών ιστοριών του Δημοσθένη Βουτυρά που έμειναν ξεχασμένες στη λήθη για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες μέχρι να βρουν το 2011 τη σύγχρονη μοντέρνα εκδοχή τους.
Το σκίτσο του Θ. Πέτρου είναι εξαιρετικά δυνατό και τα πρόσωπα ξεχωρίζουν με την πρώτη ματιά, τραγικά όπως και ο κόσμος του Βουτυρά, σκοτεινός με καταστάσεις απίστευτης παράνοιας. Το κατόρθωμα των δημιουργών του γραφιστικού αφηγήματος είναι ότι κατάφεραν ο μεν Δ. Βανέλλης στο επίπεδο του σεναρίου να αναδείξει το καίριο δηλαδή τον κοινωνικό θυμό που εκπέμπεται ως υπαρξιακή αγωνία, ο δε Θ. Πέτρου στο επίπεδο της γραφιστικής σχεδίασης να αποδώσει με εξαιρετικά πειστική εικόνα το σπάνιο αίσθημα που ο επαρκής αναγνώστης αποκομίζει όταν διαβάσει το κείμενο του Βουτυρά.