Ηλέκτρα ΚατσίκηΓράφοντας αυτό το άρθρο έκανα πρώτα ένα μικρό searching στο Διαδίκτυο για να δω ποια είναι τα πιο δημοφιλή τηλεοπτικά προϊόντα στην ελληνική τηλεόραση του 2018.
Αυτό που διαπίστωσα ήταν ότι διανύουμε την εποχή των reality shows και των επαναλήψεων.
Πρόκειται για μόδα ή για μία σοβαρή ανάγκη του τηλεοπτικού κοινού να «ταξιδεύει»;
Πάντα θυμάμαι να υπάρχουν άφθονα realities στην ελληνική τηλεόραση από εκπομπές μαγειρικής, διάφορα πρωϊνάδικα, τηλεπαιχνίδια ή παιχνίδια επιβίωσης. Όμως μετά την έναρξη του περσινού Survivor τον περασμένο χρόνο όλοι στρέψαμε την προσοχή μας σε αυτά ακόμη και νοερά. Προσωπικά δεν παρακολουθώ τίποτα από αυτά όμως η δημοτικότητα που απέκτησαν τα τελευταία δύο χρόνια με έκαναν να ασχοληθώ με αυτό το θέμα εις βάθος.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, αυτά τα προγράμματα άρχισαν να έχουν μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό και να έχουν τόσο μεγάλη τηλεθέαση; Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως αυτά τα προγράμματα είναι εύπεπτα, αποστασιοποιούν τον μέσο θεατή από την πεζή πραγματικότητα και του δίνουν την ικανότητα να εισχωρήσει στο χώρο του φαντασιακού.
Έτσι, παιχνίδι όπως το Survivor δίνει σε κάποιον την δυνατότητα να δει την ζωή του και την καθημερινότητά του μέσα από τα παιχνίδια και τον στίβο. Δεν μας ενδιαφέρει στην προκείμενη περίπτωση εάν το παιχνίδι είναι στημένο ή το είδος αυτού. Το ενδιαφέρον μας εστιάζει στο έπαθλο που δεν είναι άλλο από μία μερίδα φαγητού. Εάν κερδίσεις θα φας εάν όχι θα μείνεις νηστικός. Ταυτόχρονα διάφοροι συναισθηματισμοί, όπως τα ερωτικά ειδύλλια που αναπτύσσονται μεταξύ των παιχτών ή οι συνομιλίες με συγγενικά πρόσωπα είναι απαραίτητα προκειμένου να θυμίσουν στον θεατή την ανθρώπινή του υπόσταση εκτός από τα ζωώδη του ένστικτα.
Διανύοντας, λοιπόν, τον δεύτερο χρόνο του Survivor άρχισαν να ξεπετάγονται κι άλλα reality με θέματα αυτήν την φορά την μόδα, την ομορφιά και τον έρωτα (My style rocks και Power of love). Ειδικά όσον αφορά το δεύτερο «My power of love» θύμισε κάτι από «Big Brother» πολλά χρόνια πριν. Όμορφοι και όμορφες βάζουν τα καλά τους ρούχα , με εκθαμβωτικά μαλλιά και μακιγιάζ, κλείνονται σε μία έπαυλη και ψάχνουν το άλλο τους μισό.
Νέοι και νέες που (επιτέλους?!) μέσα στην κοινωνική κρίση που διανύουμε θα πάψουν να είναι μόνοι και μόνες. Άλλωστε κάτι τέτοιες εκπομπές ας μην ξεχνάμε ότι κοστίζουν λίγο και συμφέρουν. Οπότε γιατί να μην προσελκύσουν κόσμο; Ποιος δεν θέλει να βλέπει κάτι που ίσως θα ήθελε να είναι; Το φαντασιακό και πάλι ξεπροβάλλει μέσα από τις οθόνες και το τηλεοπτικό κοινό είναι έτοιμο –πάντα νομίζω ήταν- να το «καταβροχθίσει».
Από την άλλη οδηγούμαστε σε μία ζωοποίηση του ανθρώπινου είδους μέσα από τέτοιες εκπομπές; Ή δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια αέναη ανάγκη προβολής και αυτοπροβολής των καναλιών με οτιδήποτε είναι mainstream ανά εποχή;
Επιτρέψτε μου να πω ότι έχουμε μεταστρέψει την “κρίση” σε μία “σκηνοθετική κρίση” αυτή των realities και το έχουμε κάνει με επιτυχία. Και ακόμη χειρότερα τείνουμε να εξιδανικεύσουμε την χειρωνακτική εργασία και να την ωραιοποιήσουμε (βλέπε Master Chef). Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκουμε να αναπολήσουμε μία πραγματικότητα προ «κρίσης 2008». Θέλουμε να επιστρέψουμε σε μία κανονικότητα και ακριβώς επειδή είμαστε ανίκανοι να το κάνουμε στην πραγματική μας ζωή, το προσπαθούμε μέσα από κάθε είδους τηλεοπτικό κατασκεύασμα που μας πλασάρουν.
Βέβαια ας μην ξεχνούμε ότι ζούμε σε μία εποχή όπου οι εφαρμογές γνωριμιών (Badoo) αλλά και γενικότερα η επέκταση των social media έχουν μεταλλάξει τον κοινωνικό ιστό και την ελληνική δομή αλλά αυτό είναι μία άλλη εξίσου πολύ σοβαρή κουβέντα.
Έτσι, μέσα από τα realities, τις εκπομπές μαγειρικής, την σάτυρα (βλέπε εκπομπή Λαζόπουλου) παρατηρείται μία ενδιαφέρουσα ταλάντωση. Από την μία πλευρά τείνουμε προς την κανονικοποίηση όλων αυτών των εκπομπών και την υιοθέτηση τέτοιους είδους συμπεριφορών και από την άλλη υπάρχει μία ριζοσπαστικοποίηση των τηλεθεατών με την υποστήριξη ακριβώς αυτών των θεαμάτων.
Ταυτόχρονα το άτομο στην πραγματική του ζωή παραμένει συντηρητικό και απαθές απέναντι στις καταστάσεις που τον ταλανίζουν και ονειρεύεται μέσα από τον καναπέ του τι θα ήθελε να είναι. Έτσι, έχουμε οδηγηθεί σε έναν ριζοσπαστικό συντηρητισμό αφού κάθε τηλεοπτική εκπομπή είναι ένα κοινωνικό γεγονός, μία ερμηνεία της πραγματικότητας μέσα από τα μάτια και τις ιδεολογικές αναπαραστάσεις των ίδιων των θεατών, των ίδιων των ατόμων.
Όπως είπε και Guy Debord στο βιβλίο του «Η κοινωνία του θεάματος»:
«Το θέαμα παρουσιάζεται ταυτοχρόνως ως η ίδια η κοινωνία, ως ένα μέρος της κοινωνίας και ως όργανο ενοποίησης. Ως μέρος της κοινωνίας είναι ρητά ο τομέας ο συγκεντρώνων παν βλέμμα και πάσα συνείδηση. Επειδή ακριβώς αυτός ο τομέας είναι διαχωρισμένος, είναι ο τόπος του εξαπατηθέντος βλέμματος και της ψευδής συνείδησης. Και η ενοποίηση που επιτελεί δεν είναι τίποτε άλλο από την επίσημη γλώσσα του γενικευμένου διαχωρισμού.»