Γιώργος ΦιρμάνιΈνα stick figure σου εξηγεί πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω μας, πριν κατεβάσει τις τελευταίες γουλιές από το κοσμικό του latte. Είναι ο Στέφανος και αυτή είναι η Καθημερινή Φυσική.
Στη Καθημερινή Φυσική δε θα βρεις ούτε μαυροπίνακες γεμάτους με δυσνόητους τύπους, ούτε κάποιον μεσήλικα να σου απαγγέλει ευλαβικά κάποιο βιβλίο. Αντ’ αυτού ένα stick figure προσπαθεί να σου εξηγήσει τι στο καλό είναι η κβαντομηχανική, τι μπορεί να παίζει με τη γάτα του Σρέντινγκερ και γιατί το E=mc² είναι ο τύπος που ξέρει όλος ο πλανήτης. Ο Στέφανος είναι ο άνθρωπος πίσω από το project της Καθημερινής Φυσικής και μας είπε μερικά λόγια σχετικά με την ιδέα του, το σκοπό του και για την επιστήμη γενικότερα!
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ποιο ήταν το κίνητρο να ασχοληθείς με το YouΤube και να φτιάξεις ένα κανάλι με τέτοιο περιεχόμενο;
Το βασικό κίνητρο ήταν η επιθυμία μου να μοιραστώ τον ενθουσιασμό μου για την επιστήμη και τη φυσική με τον υπόλοιπο κόσμο! Θεωρώ πως η επιστήμη είναι τρομερά ενδιαφέρουσα και κατανοώ πως ένα μεγάλο μέρος του κόσμου δεν έχει το κατάλληλο υπόβαθρο για να την εκτιμήσει ίσως όπως της αξίζει. Το να μαθαίνεις πως δουλεύει η φύση και να ζεις αυτές τις “Αχά!” στιγμές είναι μια ευχάριστη διαδικασία που δεν είναι προνόμιο μόνο των ερευνητών.
Πέραν αυτού, ο τομέας της επικοινωνίας της επιστήμης ήταν ένας τομέας που είχε αρχίσει να με ελκύει και με τον οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ επαγγελματικά. Το project της Καθημερινής Φυσικής ουσιαστικά ξεκίνησε σαν ένα portfolio γι’ αυτό τον λόγο. Βέβαια πια έχει πάρει τον δικό του δρόμο και τη δική του υπόσταση.
Εξήγησε μας λίγο τη συλλογιστική πορεία της επιλογής των θεμάτων σου στα βίντεο. Ξεκινάς από δικές σου απορίες, από απορίες θεατών ή από πράγματα που θεωρείς πως “πρέπει” να εξηγήσεις;
Είναι ένας συνδυασμός όλων. Έχω δημιουργήσει μια λίστα με θέματα που θα ήθελα να ασχοληθώ σε μελλοντικά βίντεο και στην οποία προσθέτω συνεχώς καινούργιες ιδέες. Μια ιδέα μπορεί να προκύψει από οτιδήποτε, ίσως από κάτι που άκουσα, κάποιο επιστημονικό νέο που διάβασα ή κάποιο βίντεο που είδα.
Συνήθως ξεκινάω από ένα θέμα που μου τράβηξε το ενδιαφέρον τον τελευταίο καιρό. Στην πορεία πολύ συχνά προκύπτουν νέα πιθανά θέματα, κάποια εκ των οποίων συνειδητοποιώ πως πρέπει να αναπτύξω πριν προχωρήσω σε αυτό που σκέφτηκα αρχικά να κάνω. Εν τω μεταξύ, ένα βίντεο γεννά απορίες και στους θεατές, τις οποίες κρατάω για μελλοντικά θέματα. Μπορείς να φανταστείς την όλη διαδικασία σαν την εξερεύνηση ενός γενεαλογικού δέντρου!
Πού απευθύνονται τα βίντεο σου; Το περιεχόμενο μπορεί να το παρακολουθήσει και κάποιος που δεν έχει ιδέα από φυσική ή είναι λίγο πιο “ανεβασμένο” το επίπεδο;
Ένας από τους βασικούς στόχους μου είναι τα βίντεο να είναι κατανοητά και προσιτά προς όλους και να απευθύνονται σε οποιονδήποτε θέλει να μάθει περισσότερα πράγματα για το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Εκτός από βασικές γνώσεις που σχεδόν όλοι αποκτήσαμε στο σχολείο, δεν υπάρχει κάποιο άλλο προαπαιτούμενο για να μπορέσεις να τα παρακολουθήσεις.
Έχεις επιλέξει να χρησιμοποιείς animation αντί να κινηματογραφείς τον εαυτό σου. Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος γι’ αυτό;
Οι λόγοι είναι αρκετοί. Αν και μου είχε περάσει από το μυαλό σαν ιδέα να εμφανίζομαι στην κάμερα, ήξερα πως αν ξεκινούσα κάτι θα ήταν με animation. Πρώτον, ήθελα να μπορώ να απεικονίζω αυτά που λέω γιατί η οπτικοποίηση παίζει σημαντικό ρόλο στην κατανόηση. Δεύτερον, ήταν ό,τι πιο απλό και φθηνό μπορούσα να κάνω. Τα πρώτα βίντεο ήταν απλά μια ακολουθία σκίτσων που είχα σκανάρει και εγώ απλά μιλούσα από πάνω. Τρίτον, το χιούμορ που βγάζω μέσα από τα σκίτσα δε θα υπήρχε στην παρούσα μορφή του αν εμφανιζόμουν σε κάμερα. Εκεί ίσως θα χρειαζόταν ικανότητες στην ηθοποιία, που αμφιβάλλω ότι έχω! Και τέλος, ήθελα αρχικά να αποφύγω η εμφάνισή μου να αποτελεί κριτήριο για την ποιότητα της δουλειάς μου. Οι εμφανίσεις συχνά μετράνε περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε και καμιά φορά κρίνουμε κάτι με βάση ποιος το λέει και όχι τι είναι αυτό που λέει.
Σίγουρα για να κάνεις αυτή τη δουλειά αγαπάς πολύ τη φυσική. Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που σε ενθουσιάζει σε αυτήν;
Αν και δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της φυσικής, αλλά της επιστήμης γενικότερα, με συναρπάζει η συλλογιστική πορεία που ακολουθούμε για να καταλάβουμε γιατί οτιδήποτε λειτουργεί έτσι όπως λειτουργεί. Στην επιστήμη δε χωράνε προκαταλήψεις. Πολλές φορές αυτό που ανακαλύπτουμε έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτό που έχουμε μάθει από την καθημερινότητά μας. Για παράδειγμα, σε τομείς όπως η κβαντική φυσική πρέπει να κάνουμε στην άκρη αυτό που έχουμε αναπτύξει ως “κοινή λογική“. Όλα αυτά εμένα μου δείχνουν ένα σύμπαν πανέμορφα περίπλοκο μέσα στο οποίο απλά έτυχε να βρεθούμε και από τότε δεν μπορούμε να σταματήσουμε να ρωτάμε “πώς” και “γιατί“.
Η δική μου εμπειρία με έχει μάθει πως ο περισσότερος κόσμος είναι προκατειλημμένος αρνητικά με τη φυσική. Συμφωνείς με αυτό; Εάν ναι, που νομίζεις ότι οφείλεται όλος αυτός ο αρνητισμός;
Φαντάζομαι πως οι περισσότεροι που δε συμπαθούν τη φυσική είναι επειδή δεν τα πήγαιναν καλά μαζί της στο σχολείο, ενώ το ότι εμπεριέχει πάρα πολλά μαθηματικά σίγουρα δε βοηθάει. Αν όμως παρουσιάζεται με έναν ευχάριστο τρόπο πάρα πολλοί άνθρωποι τη βρίσκουν ενδιαφέρουσα και αυτό είναι ένα από τα σχόλια που δέχομαι αρκετά συχνά, “Ποτέ δε μου άρεσε η φυσική αλλά μέσα από τα βίντεο σου αυτό άλλαξε!“. Δε νομίζω πως είναι τυχαίο που κανάλια επικοινωνίας της επιστήμης του εξωτερικού έχουν τόσο μεγάλη επιτυχία. Όταν από την εξίσωση αφαιρείται ο παράγοντας των εξετάσεων και του άγχους που φέρνουν αυτές, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να ακούσουν και να μάθουν καινούργια πράγματα. Ποιος δεν έχει απορίες για το σύμπαν και τη φύση στην τελική;
Πιστεύεις πως η φυσική διδάσκεται σωστά στα σχολεία; Τι θα μπορούσε να αλλάξει στο τρόπο διδασκαλίας;
Δε μου αρέσει που η διδασκαλία στη φυσική είναι τόσο πολύ ασκησιοκεντρική. Η φυσική δεν είναι μόνο μελάνι και χαρτί αλλά κάτι που βιώνουμε καθημερινά. Οι μαθητές αδυνατούν να συνδέσουν τη φυσική με την καθημερινότητά τους και αυτό βασικά συμβαίνει γιατί τα πειράματα είναι είδος υπό εξαφάνιση στα ελληνικά σχολεία.
Επίσης, νομίζω πως οφείλουμε να διδάξουμε και τη φιλοσοφία της επιστήμης, ίσως ακόμα και σε ξεχωριστό μάθημα. Η επιστήμη δεν είναι απλά το να πιστεύεις κάτι επειδή το είπε ο Νεύτωνας ή ο Αϊνστάιν. Τέτοιου είδους πεποιθήσεις αποπροσανατολίζουν τον κόσμο και τον οδηγούν σε ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις. Η επιστήμη είναι ένας “ζωντανός” οργανισμός που μεταβάλλεται, εξελίσσεται και προσαρμόζεται συνεχώς σε νέα δεδομένα, όπως ακριβώς πρέπει να είναι και οι απόψεις ενός σκεπτόμενου ανθρώπου.
Πέρα από το αν του αρέσει η φυσική, υπάρχει άλλος λόγος για να τη σπουδάσει κάποιος;
Νομίζω πως οι σπουδές στη φυσική αναπτύσσουν αρκετές δεξιότητες που μπορούν να αποδειχθούν χρήσιμες τόσο στην καθημερινή σου ζωή όσο και στον επαγγελματικό τομέα. Κάποιες από αυτές είναι η αποτελεσματική διαχείριση της πληροφορίας, η ικανότητα να λύνεις προβλήματα και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Επίσης, το καλό με ένα πτυχίο φυσικής είναι ότι σου προσδίδει μεγάλη ευελιξία και μπορείς να μεταπηδήσεις σχετικά εύκολα σε άλλους τομείς της επιστήμης.
Θα γινόσουν ποτέ (ή έχεις στόχο να γίνεις) full-time Youtuber;
Θα το ήθελα πολύ και είναι κάτι το οποίο τον τελευταίο καιρό αποφάσισα να κυνηγήσω. Δεν ξέρω κατά πόσο θα τα καταφέρω γιατί στην Ελλάδα ένα εγχείρημα σαν κι αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το κάθε βίντεο απαιτεί πολλές δεκάδες ώρες δουλειάς, ενώ το περιεχόμενο είναι στα ελληνικά, κάτι που προφανώς περιορίζει σε μεγάλο βαθμό το κοινό του καναλιού. Νομίζω τελικά πως αυτός είναι ο βασικός λόγος που στη χώρα μας δε βλέπεις συχνά παρόμοιες προσπάθειες. Ο χρόνος που πρέπει να αφιερώσεις για να ανεβάζεις τακτικά νέο υλικό δε δικαιολογείται από τις όποιες απολαβές που θα έχεις… αν έχεις.
Θέλεις να μας πεις λίγα λόγια για το Sci-Talks;
Το SciTalksGR είναι ένα κανάλι που δημιουργήσαμε με τους συνάδελφους Στάμο (The Mad Sc1ent1st) και Παύλο (Astronio) στο οποίο κάνουμε μια ζωντανή εκπομπή περίπου μία φορά τον μήνα. Η θεματολογία αφορά κυρίως την επιστήμη. Σχολιάζουμε επιστημονικά νέα, μιλάμε για τα κανάλια μας, αλληλεπιδράμε με το κοινό… τέτοια πράγματα. Ουσιαστικά είναι μια χαλαρή συζήτηση μεταξύ τριών ατόμων που έχουν σαν κοινό ενδιαφέρον την επιστήμη και την επικοινωνία της.
Βασική ιδέα ήταν να δημιουργήσουμε έναν πυρήνα ορθολογισμού και επιστήμης στην ελληνική γωνιά του YouTube. Στο μέλλον σκοπεύουμε να έχουμε και επιπλέον καλεσμένους, επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους. Επίσης, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για εμένα προσωπικά έχουν και τα σχόλια που γίνονται στο βίντεο κάθε επεισοδίου. Είναι μια καλή ευκαιρία να διαβάσω τις απόψεις του κοινού για τα θέματα που συζητάμε.