Στέλλα ΡάπτηΠέντε μαθήματα για την τέχνη και το σχέδιο από τις διαλέξεις του Paul Klee στη σχολή Bauhaus!
Ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα, ο Paul Klee υπήρξε επίσης ένας πολύ παραγωγικός δάσκαλος στη σχολή Bauhaus από το 1921-1931. Προωθώντας μια θεωρητική προσέγγιση στην τέχνη, ο ζωγράφος δίδαξε μαθήματα ποικίλων μορφών σε όλους τους κλάδους.
Από βιβλιοδεσία μέχρι basic design και άφησε πίσω του 3.900 σελίδες σημειώσεις από τις διαλέξεις του. Αυτά τα έγγραφα που συντάχθηκαν πλήρως στο Klee’s Pedagogigal Skethbook(1925) , φανερώνουν την καινοτομία και ασυνήθιστα πλάνα μαθημάτων του.
Τα οποία συχνά έδιναν στους μαθητές μια προσέγγιση βήμα προς βήμα για την καλλιτεχνική έκφραση. Έχουμε επιλέξει μερικά απ’ τα σημαντικότερα μαθήματα του για την τέχνη και το σχέδιο και τα παραθέτουμε παρακάτω.
Μαθημα 1: Take a line for a walk.
“An active line on a walk, moving freely without a goal”
Σελίδες από το σημειωματάριο του Paul Klee.
Έτσι ξεκίνα το Klee’s Pedagogical Sketch book, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από πολλούς μαθητές της σχολής Bauhaus σαν εγχειρίδιο. Πέντε σελίδες ακολουθούν αυτή τη διάσημη περιγραφή των βασικών ανθρώπινων σημάτων, περιγράφοντας τις ποικίλες μορφές γραμμών, από αυτές που περιγράφονται από μόνες τους μέχρι άλλες που περιέχουν συγκεκριμένα σημεία.
Κάθε παράδειγμα συνοδεύεται από ένα διάγραμμα, το οποίο άρεσε στο Klee να το ζωγραφίζει κατά τη διάρκεια των διαλέξεων του.
Πολλά από τα μαθήματα του Klee εστίαζαν σ’ αυτούς στους τύπους κατηγοριοποιήσεις. Αποδεικνύοντας τους πολλαπλούς τρόπους που ένα σημείο μπορεί να γίνει γραμμή και μια γραμμή μπορεί να γίνει σχέδιο. Ξεκινώντας, από τις βασικές αρχές, ο Klee μοντελοποιήσε τις μεθόδους διδασκαλίας του με τον τρόπο τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν.
“Πρώτα γράμματα, μετά σύμβολα, μετά επιτέλους πως να διαβάζουν και να γράφουν” εξήγησε.
Όπως εναλλάσεις μια σειρά γραμμάτων για να φτιάξεις μια και καινούρια λέξη, έτσι και ο Klee ζήτησε από τους μαθητές του να επαναλάβουν την ίδια φόρμα σε όσες διαφορετικές θέσεις μπορούσαν. Τέτοιες σχολαστικές εργασίες θα μπορούσαν να τους προετοιμάσουν για μελλοντικά έργα.
Μαθημα 2: Observe a fishtank.
Όταν ο Klee παρέδιδε μαθήματα στο σπίτι του, συχνά ζητούσε από τους μαθητές του να παρατηρήσουν τα τροπικά ψάρια στο ενυδρείο του. Αναβόσβηνε τα φώτα, προκαλώντας τα ψάρια να κολυμπήσουν και να κρυφτούν. Ενώ παράλληλα ενθάρρυνε τους μαθητές του να κρατήσουν σημειώσεις απ’ τις δραστηριότητες των ψαριών.
Γι’αυτούς που δεν γνωρίζουν τον Klee σαν τον πατέρα της αφηρημένης τέχνης, ίσως αυτό μπορεί να τους ξαφνιάσει. Όμως, τον Klee, τον απασχολούσε ιδιαίτερα η δημιουργία κίνησης στις συνθέσεις του. Υποστήριζε ότι όλα τα έργα τέχνης, ακόμα και τα πιο αφηρημένα πρέπει να είναι εμπνευσμένα από τη φύση.
“Ακολουθήστε τους τρόπους της φυσικής δημιουργίας, της γέννησης, της λειτουργίας των μορφών, τότε ίσως ξεκινώντας από τη φύση θα επιτύχετε τους δικού σας σχηματισμούς και μια μέρα ίσως να γίνει κανείς σαν τη φύση και να αρχίσετε να δημιουργείτε.” δίδαξε στους μαθητές του.
Μαθημα 3: Draw the circulatory system
Ο Paul Klee μελέτησε προσεκτικά τη φύση. Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις φόρμες, που δημιουργούσαν τα κλαδιά των φυτών, οι ζωικοί οργανισμοί και τα κανάλια.
Στις διαλέξεις του περιέγραφε αυτά τα σχέδια με επιστημονική σαφήνεια σχεδιάζοντας μαθηματικές εξισώσεις και διαγράμματα στον πίνακα. Διερεύνησε πως φυτρώνουν οι σπόροι, πως τα φύλλα αναπτύσσουν νευρώσεις και πως οι λίμνες σπάζουν σε ρεύματα.
Σχεδόν πάντα τελείωνε με έναν ισχυρισμό εμπνευσμένο από τη μαγεία, που περιέχεται στη φύση και στην ανάπτυξή της.
Σ’ ένα από τα μαθήματα του ο Klee, εξερεύνησε το κυκλοφορικό σύστημα. Σχεδιάζοντας στον πίνακα την κίνηση του αίματος μέσα στο σώμα. Ισχυρίστηκε ότι αυτή η διαδικασία αντακλά τον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί η τέχνη. Έπειτα ζητούσε από τους μαθητές του να κάνουν το ίδιο.
Οι αποδόσεις τους επέμενε ότι θα έπρεπε να απεικονίζουν τη μεταφορά του στάδιο-στάδιο, αλλάζοντας από κόκκινο σε μπλε, χρησιμοποιώντας τη γραμμή και την πυκνότητα για να αντιπροσωπεύουν βάρδιες, θρεπτικές ουσίες και δύναμη.
Μαθημα 4: Weigh the colours
Μόνο όταν οι μαθητές του Klee κατανόησαν τις έννοιες της γραμμής και του σχεδίου προχώρησαν στο χρώμα. Τα μαθήματα του Klee που αφορούσαν το χρώμα, συνδύαζαν την επιστημονική διδασκαλία με ένα βαθύ αίσθημα μυστικισμού.
Οι θεωρίες βασίζονταν κυρίως στον τροχό των χρωμάτων του Johann Wolfang von Goethe, που τέθηκαν έναν αιώνα νωρίτερα, στα 1809, ο οποίος πρότεινε την ιδέα ότι το κόκκινο αντιτίθεται με το πράσινο, το πορτοκαλί απέναντι στο μπλε και το κίτρινο απέναντι με το βιολετί.
O Klee πρόσθεσε μια νέα διάσταση στο διάγραμμα. Μετατρέποντας το σε σφαίρα με άσπρο στη κορυφή και μαύρο στη βάση. Αυτό το πλαίσιο, πίστευε, ότι θα μπορούσε να συμπεριλάβει όλες τις μορφές του χρώματος.
Ο Klee ζητούσε από τους μαθητές του να δημιουργήσουν τα δικά τους χρωματικά διαγράμματα που θα περιλάμβαναν μια εργασία στην οποία θα ισοστάθμιζαν το ένα χρώμα με το άλλο. Ωστόσο, όταν μιλούσε για το χρώμα γινόταν ρομαντικός. Συχνά συνέδεε το χρώμα με τη μουσική, εξηγώντας, ότι συνδυασμοί χρωμάτων μπορεί να είναι αρμονικοί ή όχι.
Επίσης, κάποιες φορές έπαιζε βιολί για τους μαθητές του. Η πιο συναρπαστική δήλωση του Klee για το χρώμα ήταν στο ημερολόγιο του 1914 είπε: “Εγώ και το χρώμα είμαστε ένα, εγώ είμαι ζωγράφος”.
Μαθημα 5: Study the Greats.
Όταν συζητούσε με τους μαθητές του για άλλους καλλιτέχνες συνήθιζε να κάνει την ακόλουθη μεταφορά. Αν ένα προϊόν όπως η οδοντόκρεμα ή ένα απορρυπαντικό πλυντηρίων είναι δημοφιλές στους πελάτες, οι ανταγωνιστές του θα πρέπει να ερευνούν τα χημικά στοιχεία, ώστε να μπορέσουν να αναπαράγουν την επιτυχία.
Ή εάν μια ασθένεια που προκαλείται από τρόφιμα, οι επιστήμονες πρέπει να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν ποια συγκεκριμένα συστατικά ήταν δηλητηριώδη και ποια καλοήθη. Ώς εκ τούτου, οι καλλιτέχνες θα πρέπει να καταστρέψουν τα έργα τέχνης των συνομηλίκων και των προκάτοχων τους στα ποιο στοιχειώδη στοιχεία.
Τη γραμμή, τη μορφή και το χρώμα. Για να καθορίσουν τι κάνει μια εικόνα προβληματική ή επιτυχημένη. Είπε κάποτε: “Δεν αναλύουμε έργα τέχνης με σκοπό να τα μιμηθούμε ή διότι τους δυσπιστούμε” είπε κάποτε. Αντ’ αυτού, το πράττουμε “για να μάθουμε να περπατάμε”.
Στα τελευταία του χρόνια στη σχολή Bauhaus, o Κlee παρείχε στους μαθητές του ανατροφοδότηση για τα έργα τους στο σπίτι του. Οι μαθητές του έφερναν τα φρέσκα έργα τους και τα τοποθετούσαν σε άδειο καβαλέτο.
Καθώς τα ημιτελή έργα του Klee κρεμόντουσαν στο παρασκήνιο. Ο Κlee κάθισε ολισθαίνοντας εμπρός και πίσω την κουνιστή του καρέκλα και έλεγξε τις εικόνες. Μόνο τότε θα έδινε μια ανάλυση των έργων.
Στη συνέχεια η τάξη θα καθόταν γύρω από ένα μεγάλο πήλινο αγγείο και θα συζητούσε για την τέχνη. Απ’όλους τους δασκάλους του Bauhaus, ο Klee ήταν ο μόνος που δεν έδωσε βαθμολογίες.