Σταύρος ΓεννίτσαρηςΉταν πριν ακριβώς 119 χρόνια, όταν γεννήθηκε στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ο Μπρεχτ, ποιητής, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους καλλιτέχνες με τη μεγαλύτερη επίδραση κατά τον 20ο αιώνα.
“Αδυναμίες, Καμία δεν είχες, Εγώ είχα μία… Αγάπησα.”
Αγωνιστής της ελευθερίας, στρατευμένος στο αγώνα των πολλών, πρωτοπόρος και εμπνεόμενος από τα πάθη των ανθρώπων, όπου γης.
Ο άνθρωπος που θεωρούσε την αντίφαση σύμμαχο μας, μεγάλωσε ως παιδί μέσα στις αντιθέσεις. Ο πατέρας του ήταν υπερσυντηρητικός, καθολικός και διευθυντής σε εταιρία χάρτου. Η μητέρα του προτεστάντισσα.
Το οικογενειακό του περιβάλλον υπήρξε εκτός από αντιφατικό και καταπιεστικό. Ο Μπρεχτ ξεπέρασε αυτό το περιβάλλον και κόντρα στην τάξη του, ζυμώθηκε με το πλήθος των καταπιεσμένων.
Μόλις στα δεκατέσσερά του γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Από το πρώτο δείγμα της δουλειάς του φαίνεται πως δεν θα ακολουθήσει ούτε τον καθωσπρεπισμό της μικρής κοινωνίας του Άουγκσμπουργκ, ούτε και το συνηθισμένο δρόμο της συνέχισης της οικογενειακής παράδοσης.
Γράφεται, αρχικά, στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου, και λίγο αργότερα στην Ιατρική, χωρίς να ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές του. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επιστρατεύεται και υπηρετεί ως νοσοκόμος.
Στα πολεμικά ιατρεία έρχεται αντιμέτωπος με την φρίκη και τα θύματα του πολέμου. Εκείνη την περίοδο αναπτύσσει και την έντονα αντιμιλιταριστική και φιλειρηνική συνείδηση του.
Αν αναζητούσαμε να βρούμε κάτι θετικό σε εκείνες τις σκοτεινές σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας, θα είναι σίγουρα πως η ανθρωποσφαγή του πολέμου ώθησε τη μοναδική πένα του Μπρεχτ να γράψει ποιήματα και θεατρικά κείμενα. Όπως έγραψε ο ίδιος: «Ο πόλεμος με ξεσήκωσε».
Η πρώτη του επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία έχει γίνει ήδη από το 1918. Και έναν χρόνο αργότερα συμμετέχει στο Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό κόμμα (USPD) και αρχίζει να αρθρογραφεί στη φιλική προς την Αριστερά εφημερίδα, Die Augsburger.
Η πρώτη συλλογή ποιημάτων του που κυκλοφόρησε ήταν η Hauspostille («Εγκόλπιο Ευσέβειας»). Ακολούθησαν πολλά θεατρικά έργα και εκατοντάδες ποιήματα. Το 1918 μία πολιτική αναταραχή στη Βαυαρία θα εμπνεύσει τον Μπέρτολντ Μπρεχτ και θα γεννηθεί το «Βάαλ», το πρώτο του θεατρικό έργο.
Γίνεται ευρύτερα γνωστός ως θεατρικός συγγραφέας μετά το ανέβασμα του έργου του «Ταμπούρλα Μέσα στη Νύχτα». Στη συνέχεια, έγινε βοηθός σκηνοθέτη για τον Μαχ Ράινχαρτ και το Γερμανικό Θέατρο του Βερολίνου, όπου ήρθε σε επαφή με ενδιαφέρουσες προσωπικότητες και παράλληλα φοίτησε στην Μαρξιστική Εργατική Σχολή, μελετώντας διαλεκτικό υλισμό.
Ο Μπρεχτ ήδη από το 1923 αποτελούσε δηλωμένη απειλή για το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας που τον είχε κατατάξει πέμπτο στην λίστα με τις πιο επικίνδυνες προσωπικότητες της Γερμανίας. Τη δεκαετία του ‘30 όλα τα έργα του απαγορεύτηκαν στην Γερμανία και η κατάσταση χειροτέρεψε για τον ίδιο, όταν την εξουσία κατέλαβαν το 1933 οι Εθνικοσοσιαλιστές του Χίτλερ.
Οι ναζιστές τον κυνηγούν με κάθε τρόπο. Καίνε τα βιβλία του και αναζητούν τον ίδιο που κατορθώνει όμως, στις 28 Φεβρουαρίου 1933, την επομένη της μεγάλης πυρκαγιάς στο Ράιχσταγκ στο Βερολίνο να διαφύγει και να ζήσει αυτοεξόριστος μέχρι το 1948. Έζησε πρώτα στη Δανία και τη Φινλανδία και μετά στις ΗΠΑ καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Μπορεί ο ίδιος να έγραψε πως «Η πνευματική απομόνωση εδώ είναι τρομακτική» για τα χρόνια που έζησε στην Αμερική, αλλά τα χρόνια της αυτοεξορίας του ήταν δημιουργικός και πολυγραφότατος .
Μπερτολτ Μπρεχτ: Πεντε δυσκολιες για να γραψει κανεις την αληθεια
Στην Αμερική δέχθηκε έντονες διώξεις από το Μακαρθικό καθεστώς και οι κατηγορίες περί δραστηριοτήτων που έβλαπταν το Αμερικανικό Έθνος τον ανάγκασαν μέχρι το τέλος του πολέμου, να επιστρέψει και να εγκατασταθεί στην Ανατολική Γερμανία, στην τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας.
Με την επιστροφή του στη Γερμανία, ιδρύει το δικό του θέατρο, το Μπερλίνερ Ανσάμπλ. Σκηνοθετώντας τις παραστάσεις του, προωθεί μια διαφορετική θεατρική προσέγγιση, το επικό θέατρο, του οποίου θεωρείται πατέρας.
Το 1955 ο Μπέρτολτ Μπρεχτ λαμβάνει το Βραβείο Ειρήνης του Στάλιν. Ένα χρόνο αργότερα χάνει τη μάχη με το θάνατο. Στις 14 Αυγούστου του 1956 πεθαίνει από επιπλοκές στην Καρδιά, στο Ανατολικό Βερολίνο.
Περισσότερα για το επικό θέατρο, το έργο του Μπρεχτ και αποσπάσματα έργων του, θα βρεις στην επόμενη σελίδα.