Δαγλής ΘεόδωροςΤι έιναι αυτό που δίνει σε ένα έθνος αξία; Αρκεί η γενετική για να θεωρηθούμε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων ή υπάρχει κάτι πιο σημαντικό;
Ακούω συχνά έλληνες (μικροί και μεγάλοι) να παινεύονται για την καταγωγή μας. Πολύ συχνά, ακόμα και για μικροπρεπείς λόγους, αναφέρουν τα αρχαιοελληνικά ιδανικά, τον αιώνιο πολιτισμό που άφησαν πίσω τους οι αρχαίοι Έλληνες καθώς και την παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά των αρχαίων Ελλήνων προς τους Ρωμαίους και από κει σε όλο τον Δυτικό πολιτισμό και εν συνεχεία σε όλο τον πλανήτη (με εξαίρεση ίσως τον Κινέζικο πολιτισμό που θεωρείται εξίσου παλιός με τον Ελληνικό, αλλά με αμφισβητήσεις μέσω σύγχρονων ερευνών για την παλαιότερη πεποίθηση ότι αυτοί οι δύο πολιτισμοί δεν είχαν αλληλο-επιρροή μεταξύ τους).
Εν πάση περιπτώσει, κανένας (λογικός άνθρωπος και με στοιχειώδεις γνώσεις ιστορίας) δεν αμφιβάλλει για την συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων.Τι προσδίδει όμως σε ένα έθνος αξία? Τι δίνει άραγε σε ένα έθνος ιστορική, πολιτική, πολιτισμική αξία σήμερα? Ειδικά σε μία χώρα όπου γεννήθηκε ο πολιτισμός, η δημοκρατία, η φιλοσοφία, οι επιστήμες, οι τέχνες…
Έχουμε μπερδέψει προφανώς εδώ κάποιες πολύ βασικές έννοιες. Άλλο πράγμα είναι να μένω στον ίδιο τόπο που έμενε ένας παππούλης, και άλλο αυτός ο παππούλης να είναι πρόγονός μου. Με ποιο τρόπο όμως θεωρείται κάποιος πρόγονος κάποιου?
Δεν θέλω να ανακατευτώ καθόλου με έρευνες περί γενετικού κώδικα, περί φυλής, κτλ καθώς στόχος μου είναι να καυτηριάσω συμπεριφορές, πεποιθήσεις και σχόλια, και όχι να επαναπαυτώ σε μία πιθανή γενετική ομοιότητα του DNA μας με αυτό των αρχαίων Ελλήνων (αναρωτιέμαι κιόλας κατά πόσο θα μπορούσε να γίνει μια τέτοια σύγκριση με βεβαιότητα).
Επομένως, με ποιον τρόπο κάποιος θα μπορούσε να θεωρηθεί πνευματικός απόγονος κάποιου σημαντικού προσώπου ή λαού? Σίγουρα πάντως όχι λόγω DNA. Το DNA μπορεί να καθορίζει τα εν δυνάμει χαρακτηριστικά μας, αλλά το περιβάλλον και εμείς οι ίδιοι καθορίζουμε το ποια από αυτά θα εξελίξουμε. Επομένως, για να θεωρούμαστε γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, αντάξιοι του πολιτισμού τους, θα πρέπει να έχουμε και μια ανάλογη παιδεία και πολιτισμό, κάτι που αποδεικνύουμε καθημερινά μέσα από τον τρόπο ζωής μας ότι είμαστε ανάξιοι να υποστηρίξουμε.
Το να γνωρίζεις για παράδειγμα ότι ο Σωκράτης ήταν αρχαίος Έλληνας, ή αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ή ακόμα, ποια ήταν η συνεισφορά του και η παγκόσμια πλέον φήμη του, ή επίσης, ποια ήταν η ζωή και το τέλος του, ακόμα και τα περισσότερα άτομα που κρίνουν πως είναι ειδήμονες επειδή παπαγαλίζουν μηχανικά το έργο του (ότι εν πάση περιπτώσει αποδίδεται σε αυτόν μέσω του Πλάτωνα) για να δώσουν εξετάσεις ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο, δεν τους καθιστά γνώστες, πόσο μάλλον πνευματικούς απογόνους.
Σύμφωνα με τον Ισοκράτη, Έλληνας είναι όποιος έχει ελληνική παιδεία, και όχι απλώς ελληνική καταγωγή. Επομένως πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε ότι η παιδεία είναι ο πυλώνας του πολιτισμού, βασικό στοιχείο της ανθρωπιάς και της σωστής συμπεριφοράς, αλλά και της πνευματικής ανύψωσης.
Όσο λανθασμένα ταυτίζουμε την εκπαίδευση, τις στείρες γνώσεις, την παπαγαλία με την παιδεία, τόσο πιο μακριά θα είμαστε από τον πολιτισμό, πόσο μάλλον από τον αρχαίο ελληνικό! Κάνουμε συνεχώς λανθασμένες ταυτίσεις, και δεν βλέπουμε την ουσία των πραγμάτων, παρά την επιφάνεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν κάποιοι τύποι του γυμναστηρίου (όπως τους χαρακτηρίζω εγώ), οι οποίοι γυμνάζονται (όχι για λόγους υγείας ή δύναμης, αλλά για λόγους «αισθητικής») και θεωρούν ότι γυμνάζονται με βάση το ιδανικό των αρχαίων Ελλήνων ή ακόμα πιο ειδικά, των Σπαρτιατών.
Καλομαθημένα παιδιά που τα έχουν όλα έτοιμα, αν βρεθούν σε δύσκολες συνθήκες παραπονιούνται ότι δεν θέλουν να πιέζονται και εγκαταλείπουν κάθε προσπάθεια χωρίς να δοκιμάσουν, εκεί που γίνεται ακόμα πιο γελοίο, είναι αν τύχει και βρεθούν σε χώρο χωρίς κλιματισμό όπου παραπονιούνται ότι δεν αντέχουν (το κρύο ή την ζέστη) ή αν πρέπει να κάνουν κάποια χειρωνακτική δουλειά, την αποφεύγουν με κάθε τρόπο.
Είναι εμφανές μέσα από αυτό το παράδειγμα, ότι έχουμε μπερδέψει την επιφάνεια (πως φαινόμαστε) με το περιεχόμενο (ποιοι πραγματικά είμαστε). Οι αρχαίοι Έλληνες και ιδιαίρερα οι αρχαίοι Σπαρτιάτες δεν γυμνάζονταν για την αισθητική, αλλά για να μπορούν να υπερασπιστούν την χώρα τους. Επίσης, η προσαρμοστικότητα , η αντοχή σε κάθε συνθήκη και ο λιτός τρόπος ζωής, δηλαδή το ο λακωνικός τρόπος ζωής ήταν η αρχή και ο λόγος για όλα τα υπόλοιπα, και όχι ανάποδα.
Δηλαδή μάθαιναν να αντέχουν τα πάντα προκειμένου να υπερασπιστούν τα ιδανικά και την πατρίδα τους και ένα μόνο από από τα στοιχεία που θα διασφάλιζε την ελευθερία και την υπεράσπιση της πατρίδας τους ήταν το δυνατό τους σώμα. Εμείς μπερδεύουμε προφανώς τον σκοπό με το αποτέλεσμα.
Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι αν θέλουμε να θεωρούμαστε γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, άξιοι συνεχιστές του έργου τους, θα πρέπει να αποδείξουμε ότι είμαστε ικανοί για μια τόσο σημαντική ευθύνη. Εμείς αντ’ αυτού, έχουμε επαναπαυτεί βρίσκοντας συνεχώς δικαιολογίες να απέχουμε από τις δυσκολίες και τις ευθύνες μας, αυτές που σφυρηλατούν ισχυρές προσωπικότητες, δυναμικές φυσιογνωμίες και ανεκτικούς ανθρώπους απέναντι στους άλλους, δηλαδή ανθρώπους με ανθρωπιά!
Εμείς, με το να αδιαφορούμε για όλα, καταλήγουμε να απέχουμε από κάθε τι το ηθικό και το μόνο κίνητρο καταντά το συμφέρον και το κέρδος.
Επομένως, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να διασφαλίσουμε την παιδεία μας, την πίστη μας σε υγιή ιδανικά και αξίες, όχι τυπικότητες σκαλώνοντας σε τύπους και αδιαφορώντας για την ουσία, αλλά να εμμένουμε στο περιεχόμενο και τον σκοπό κάθε πράξης μας. Από την άλλη, δεν θα πρέπει να φανατιζόμαστε με τις πεποιθήσεις ή τον τρόπο ζωής μας, και να θεωρούμε οποιονδήποτε άλλο τρόπο λανθασμένο, γιατί καταστρατηγούμε το δικαίωμα των υπολοίπων στην επιλογή!
Οφείλουμε να είμαστε ανεκτικοί απέναντι στους άλλους. Αυτό που προέχει είναι να βρει ο καθένας μας τον δρόμο του – ένα δρόμο όμως ταυτόχρονα μοναδικό αλλά και συλλογικό, αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες μέσα στην κοινωνία, αλλά και μέσα στον προσωπικό ατομικό κόσμο του καθενός, και εν τέλει, να επιτύχουμε την βελτιστοποίηση του εαυτού μας, μέσα από την υιοθέτηση της ηθικής στην ζωή μας.
Φαίνεται τελικά πως όλα ξεκινούν και καταλήγουν στην «ηθική». Αυτό μάλλον πρέπει να είναι και το χαρακτηριστικό που ανέδειξε μεγάλες πνευματικές φυσιογνωμίες (Σωκράτης, Ισοκράτης, Καντ, Βολταίρος, κτλ).